سرویس سیاست مشرق - در روزهای گذشته، اتحادیه اروپا متن بیانیه قرائت شده نماینده این اتحادیه در جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را منتشر کرد.
اتحادیه اروپا در این بیانیه عمیقاً از تصمیم آمریکا برای خروج از توافق هسته‌ای با ایران ابراز تأسف کرده است. اروپا در این بیانیه با لحنی طلبکارانه گفته است که ایران باید یکطرفه اجرای تعهدات خود را ادامه دهد. اتحادیه اروپا در بخش دیگری از این بیانیه بر اهمیت اعطای دسترسی از سوی ایران به «تمامی سایت‌ها و اماکنی که آژانس نیاز به بازدید از آنها دارد» تأکید کرده است.
همزمان با انتشار این بیانیه، برخی دیپلماتهای اروپایی مستقر در بروکسل از تصمیم‌گیری جدید در تمدید تحریم‌ها علیه برخی مسئولان ایرانی به دلایل واهی حقوق بشری خبر دادند. در همین رابطه وبگاه «رادیو اروپای آزاد» در گزارشی نوشت: «این تحریم‌ها علیه ۸۲ شهروند ایرانی از جمله برخی قضات، دادستان‌ها، اعضای سپاه پاسداران، افسران ارشد پلیس و زندانبانان و یک واحد پلیس سایبری ایران است. این تحریم‌ها ابتدا سال ۲۰۱۱ علیه ایران وضع و هر سال تمدید شده است. قرار است تمدید تحریم‌ها علیه ایران به طور رسمی از سوی وزرای خارجه اتحادیه اروپا در روزهای آینده تصویب شود».
این اقدام اتحادیه اروپا در حالی صورت می‌گیرد که اعضای اصلی آن چون آلمان، فرانسه و انگلیس از جمله کشورهای حاضر در برجام مدعی تلاش برای حفظ آن با ایجاد سازوکار مالی ویژه هستند که البته تاکنون هیچ اقدامی از سوی این کشورها در راستای تعهداتشان مشاهده نشده است.
از فرصت چند هفته‌ای تا ۱۰ ماه وقت کشی!
اکنون حدود ۳۸ ماه از آغاز اجرای برجام و همچنین حدود ۱۰ ماه از خروج آمریکا از برجام سپری شده است. در ۱۸ اردیبهشت سال جاری و پس از خروج آمریکا از برجام، مقامات ارشد دولت تاکید کردند که به اروپا فرصتی چند هفته‌ای داده شده تا برای اجرای تعهدات برجامی خود تضمین بدهد.
روحانی -۲۰ اردیبهشت ۹۷- در گفت و گوی تلفنی با «امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه گفت: «اروپا فرصت بسیار محدودی برای حفظ برجام و اعلام موضع قاطع نسبت به تعهدات خود دارد».
قرار بر این بود که اروپایی‌ها حداکثر تا ۱۰ خردادماه بسته پیشنهادی خود مبنی بر تضمین اجرای تعهدات برجامی را ارائه دهند. روزها سپری شد و طرف اروپایی در نیمه تیرماه، به جای ارائه تضمین برجامی، یک بیانیه ۱۰ بندی صادر کرد! بیانیه‌ای شعاری و فرمالیته و فاقد ضمانت اجرایی!
روحانی در واکنش، بیانیه مذکور را مأیوس کننده خواند و تصریح کرد: «در بسته پیشنهادی ارائه شده راهکار عملیاتی و شیوه مشخصی برای ادامه همکاری‌ها وجود نداشت و یک سری تعهدات کلی در حد بیانیه‌های سابق اتحادیه اروپا عنوان شده بود»!
بیشتر بخوانید:
با اینکه بی عملی و وقت کشی طرف اروپایی مسجّل شده بود، اما متاسفانه دولت و به خصوص وزارت خارجه در رویکردی انفعالی، تاکید کردند که همچنان امیدواریم و صبر می‌کنیم! عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه صراحتاً اعلام کرد که اروپا نهایتاً تا ۱۳ آبان فرصت دارد و از این تاریخ به بعد، هر اقدامی از سوی طرف اروپایی انجام شود برای ایران فایده‌ای نخواهد داشت. ۱۳ آبان هم سپری شد و اروپا هیچ کاری نکرد.
پس از آن مقامات دولتی و حامیان برجام در یک عقب نشینی آشکار اعلام کردند که اروپا قول داده است که حداکثر تا پایان سال ۲۰۱۸ میلادی، کانال مالی موسوم به SPV (مبادله نفت در مقابل کالا) را راه اندازی کند. این در حالی است که این موضوع حتی یک دهم تعهدات برجامی اروپا هم نبود و به هیچ عنوان کاربردی برای مقابله با تحریم‌های آمریکایی نداشت. این کانال پیش از این نیز به نوعی دیگر انجام می‌شد و نیازی به رونمایی و جازدن آن به عنوان یک امتیاز به ایران، نداشت!
سال ۲۰۱۸ نیز پایان یافت و وارد سال ۲۰۱۹ میلادی شدیم. در نهایت پس از یکماه از آغاز سال ۲۰۱۹ اروپا با سرپیچی از اجرای تعهدات برجامی، اعلام کرد که کانالی موسوم به « INSTEX» (ابزار پشتیبان مبادلات مالی)- مبادله پول نفت دیگر کشورها با غذا و دارو- را راه اندازی کرده است. این کانال از SPV هم ضعیف‌تر بود.
نکته قابل توجه اینجاست که این کانال، به هیچ عنوان اقلام تحریمی آمریکا را پوشش نمی‌داد. به همین خاطر بود که وزارت خارجه آمریکا با صدور بیانیه‌ای صراحتاً اعلام کرد که انتظار نداریم کانال‌هایی از این دست به هیچ نحو بر کارزار فشار حداکثری ما علیه ایران اثرگذار باشند.
اما نکته تأسف برانگیز اینجاست که اروپا همین پروژه اینستکس را هم صرفاً تا مرحله رونمایی پیش برد و دیگر هیچ خبری مبنی بر زمان اجرا و جزییات اجرای آن منتشر نشد!
آن چند هفته تا ۱۰ ماه به درازا کشید و در نهایت هیچ دستاوردی عاید کشورمان نشد. بی عملی اروپا در اجرای تعهدات برجامی به جایی رسید که در روزهای گذشته «عباس عراقچی» اذعان کرد که «هنوز نمی‌دانیم که اینستکس چگونه کار می‌کند و چگونه می‌تواند مشکل گشا باشد»!
مقامات ارشد دولت باید به این مسئله توجه داشته باشند که فرصت چند هفته‌ای به اروپا، ۱۰ ماه به درازا کشید! سوالی که اکنون در افکار عمومی شکل گرفته است، این است که اروپا دیگر با چه زبانی بگوید که حاضر به اجرای تعهدات برجامی نیست؟!
تحریم بجای تعهدات برجامی!
انفعال دستگاه دیپلماسی در مقابل بی عملی اروپا در اجرای تعهدات برجامی کار را به جایی رساند که اروپا گستاخانه در پی تحریم ایران است.
اروپا در ادامه رفتارهای گستاخانه خود در قبال ایران در ماههای گذشته- بازداشت و اخراج دیپلماتهای ایرانی و تحریم وزارت اطلاعات و…- تحریم‌های حقوق بشری را علیه ایران کلید زده است. اما متاسفانه دولتمردان همچنان معیشت مردم را به برجام اروپایی گره زده‌اند!
رهبر معظم انقلاب در دیدار تیرماه ۹۷ با هیئت دولت- که متن آن در روزهای گذشته منتشر شد- فرمودند: «کار را در محدوده مقدورات کشور با جدّیّت دنبال بکنید؛ منتظر این و آن نباشید. ما یک روز مشکل اقتصادی کشور را موکول کردیم به برجام، [امّا [برجام نتوانست مشکل اقتصادی کشور ما را برطرف کند و به ما کمک قابل توجّهی بکند؛ و نتیجه این شد که مردم نسبت به برجام شرطی شدند، که وقتی آن بابا (رئیس‌جمهور آمریکا) می‌خواهد از برجام خارج بشود، تا مدّتی که او می‌گوید خارج می‌شوم، ما همین‌طور دچار تلاطم در بازار خواهیم بود؛ ما شرطی شده‌ایم دیگر، مردم را ما شرطی کرده‌ایم. حالا هم "بسته اروپایی"؛ مردم را درباره بسته اروپایی شرطی نکنید. البتّه اروپایی‌ها مجبورند، ناچارند، چشمشان چهارتا! بایستی بگویند چگونه خواهند توانست از منافع ما دفاع کنند -که اسمش همان بسته است- امّا این را جزو موضوعات اصلی کشور قرار ندهید؛ بسته اروپایی بیاید، نیاید. ما کارهایی در کشور داریم، مقدوراتی در کشور داریم، این مقدورات بایستی تحقّق پیدا کند؛ دنبال این مقدورات بروید؛ گره نزنید بهبود اقتصاد کشور را به چیزی که از اختیار ما خارج است».
بیشتر بخوانید:
مقام معظم رهبری همچنین- ۲ خرداد ۹۷- در دیدار سران قوا و جمعی از مسئولان و کارگزاران نظام فرمودند: «در سال‌های اخیر، این درس گرفته شد که گره زدن حل مسائل کشور بخصوص مسائل اقتصادی به برجام و خارج از کشور، یک خطای بزرگ است. هنگامی که ما مسائل اقتصادی و کسب و کار را به برجام گره می‌زنیم، نتیجه این می‌شود که صاحبان کار و سرمایه چند ماه منتظر امضا شدن یا نشدن برجام می‌مانند و بعد از آن هم منتظر اجرا شدن و یا اجرا نشدن آن هستند و سپس نیز منتظر اینکه آیا آمریکا در برجام می‌ماند یا نمی‌ماند و در نهایت دستگاه فعال اقتصادی کشور همیشه معطل خارجی‌ها است. باید در قضایای بعدی مراقب بود تا این تجربه‌ها تکرار نشوند و از یک سوراخ، دو بار گزیده نشویم».
ایشان همچنین در بیانیه راهبردی گام دوم انقلاب تاکید کردند: «مهم‌ترین عیوب، وابستگی اقتصاد به نفت، دولتی بودن بخش‌هایی از اقتصاد که در حیطه وظایف دولت نیست، نگاه به خارج و نه به توان و ظرفیّت داخلی، استفاده اندک از ظرفیت نیروی انسانی کشور، بودجه‌بندی معیوب و نامتوازن، و سرانجام عدم ثبات سیاست‌های اجرائی اقتصاد و عدم رعایت اولویّت‌ها و وجود هزینه‌های زائد و حتّی مسرفانه در بخش‌هایی از دستگاه‌های حکومتی است. نتیجه این‌ها مشکلات زندگی مردم از قبیل: بی‌کاری جوانها، فقر درآمدی در طبقه ضعیف و امثال آن است».
هدف مشترک اروپا و آمریکا
مقامات اروپایی در ماههای اخیر صراحتاً اعلام کرده‌اند که در موضوع ایران با آمریکا دارای هدف مشترک اما روش متفاوت هستند.
اروپا به خیال خام خود در پی «دائمی کردن محدودیت‌های ایران در برجام» و «برجامیزه کردن توان موشکی و قدرت منطقه‌ای» و «خالی کردن دست ایران از تمامی مؤلفه‌های قدرت ساز» است. طرف اروپایی- با همراهی دنباله رسانه‌ای خود در داخل کشور- در پی آن است تا در هر مرحله با گره زدن معیشت مردم با زیاده خواهی خود، افکار عمومی را در جهت اهداف خود و به عنوان اهرم فشار علیه مقامات و نهادهای تصمیم گیر و تصمیم ساز به کار گیرد.
اما «نتیجه برجام در سفره مردم» و «اهمیت توان دفاعی و قدرت موشکی در نزد افکار عمومی» و همچنین «حضور حماسی مردم در جشن چهل سالگی انقلاب اسلامی»، اروپا و همچنین آمریکا و دیگر دشمنان مردم ایران را با یأس و ناامیدی مواجه کرده است.
دولت باید امید واهی به برجام را کنار گذاشته و با اجرای دقیق اقتصاد مقاومتی و بهره‌مندی از ظرفیت‌های عظیم داخلی، وضع موجود و فشاری که از بابت آن به مردم تحمیل می‌شود را تغییر دهد.