سرویس اقتصاد مشرق - روز گذشته مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا در نشستی خبری از تمدید نشدن مهلت ۶ ماهه تعلیق تحریم های نفتی ایران برای ۸ کشور مشتری این محصول خبر داد و در اظهاراتی مضحک از به صفر رساندن صادرات نفتی ایران سخن گفت.
بیشتر بخوانید
پمپئو در این خصوص گفت:
پس از پایان مهلت تعلیق تحریم‌ها، دیگر استثنائی برای واردکنندگان نفت ایران در نظر نخواهیم گرفت و ادعا کرد عربستان و امارات می‌توانند کمبود بازار نفت را جبران می‌کنند.
فارغ از این مسئله که این اظهارات وزیرخارجه آمریکا تا چه اندازه تخیلی است آنچه قابل توجه است نحوه مواجهه سایر شرکای ایران در این خصوص است. مواجهه‌ای که می‌تواند میزان صداقت کشورها را در اظهار دوستی و دشمنی با ما مشخص نماید و به عنوان چراغ راهنمایی برای مسئولان در برخورد با سایرین مدنظر قرار گیرد.
سکوت معنادار اروپایی‌ها
بیش از ۲۴ ساعت از زمان اعلام خبر تشدید تحریم‌ها توسط مقامات آمریکایی می‌گذرد و حتی پیش از آن نیز زمزمه هایی در این خصوص در رسانه‌های خارجی مطرح شده بود. این زمان فرصت لازم را در اختیار کشورهای دیگر قرار می‌داد تا بتوانند به‌طور صریح و شفاف نسبت به تصمیم آمریکا اعلام موضع کنند اما آنچه در عمل اتفاق افتاد سکوت معنادار ی بود که از سوی برخی طرف‌های ایران شنیده شد.
در این زمینه می‌توان به سکوت کشورهای اروپایی در قبال اقدام آمریکا اشاره کرد که علی‌رغم عضویت سه تن از آن‌ها -آلمان، فرانسه و انگلیس- در جمع مذاکره‌کنندگان هسته‌ای و امضاکنندگان برجام، اما واکنششان به این اتفاق همچون دفعات قبل تقریباً هیچ بود.
بیشتر بخوانید
واکنش همیشگی اروپا به اقدامات ضدایرانی آمریکا
آنچه در این خصوص باید مورد توجه قرار گیرد این است که در دور قبلی تحریم نفتی ایران که آمریکایی‌ها مهلت ۶ ماهه به ۸ کشور برای واردات و خرید نفت از ایران داده بودند هم کشورهای اروپایی -ایتالیا و یونان- تمایلی به خرید از ما نداشتند که همین مسئله نیز سبب اعتراض بیژن زنگنه وزیر نفت شده بود.
زنگنه در این خصوص گفته بود:
"در این مدتی که آمریکا از برجام خارج شده کشورهای اروپایی به جز ترکیه هیچکدام از ایران نفت نخریده‌اند در حالیکه دو کشور یونان و ایتالیا اجازه داشتند از ایران نفت خریداری کنند اما این کار را انجام ندادند"
از کنار هم قرار دادن این دو اتفاق (سکوت + نخریدن نفت ایران) و باتوجه به این مسئله که مکانیزم اروپایی‌ها برای مبادلات مالی با ایران -اینستکس- مبتنی بر مبادله نفت در برابر غذا و دارو بود می‌توان این برداشت را متصور بود که اروپایی‌ها عامدانه در این مورد سکوت کرده‌اند. به عبارت دیگر اروپایی‌ها با این بی‌توجهی، عملاً پایان اینستکس را اعلام کردند چراکه اگر ایران نتواند نفت صادرکند به تبع نمی‌تواند از این مسیر مبادله نیز سودی ببرد.
خریداران نفت ما چه واکنشی داشتند؟
اما جدای از بدعهدی همیشگی کشورهای اروپایی در مقابل ایران، خریداران و شرکای سنتی کشور واکنش متفاوتی به اقدام ضدایرانی آمریکا داشتند. در این زمینه می‌توان به موضع چین اشاره کرد که اصلی‌ترین خریدار و مشتری نفت ایران است.
بیشتر بخوانید
واکنش چین به عدم تمدید معافیت تحریمی ایران توسط آمریکا
واکنش ترکیه به عدم تمدید معافیت مشتریان نفت ایران
واکنش ریاض به عدم تمدید معافیت تحریمی ایران
وزارت خارجه چین در واکنش به تصمیم واشنگتن برای لغو معافیت واردات نفت ایران از سوی مشتریان، با انتشار بیانیه‌ای تأکید کرد: پکن همواره با اعمال تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران مخالفت کرده است.
ترکیه دیگر مشتری بزرگ نفت خام ایران اما به این تصمیم آمریکا تاخت. مولود چاوش اوغلو وزیر خارجه ترکیه روز سه‌شنبه به شدت از تصمیم کاخ سفید مبنی بر عدم تمدید معافیت از خرید نفت ایران انتقاد کرد.
آقای چاوش اوغلو همچنین آمریکا را به بازاریابی کردن برای دیگر کشورهای صادر کننده نفت متهم کرد و افزود: «پیشنهاد خرید نفت از کشور دیگری به جای ایران، گنده‌گویی است. آیا شما برای آن کشورها بازاریابی می‌کنید؟ بازاریابی وزیر خارجه یک کشور برای کشورهای دیگر بسیار اشتباه است. مردم در این باره چه فکر می‌کنند.»
خبرگزاری یونهاپ کره جنوبی گزارش داده که یک هیات از مقامات این کشور هفته جاری برای رایزنی درباره تصمیم جدید آمریکا در زمینه عدم تمدید معافیتهای نفتی ایران عازم واشنگتن خواهد شد.
سایر کشورها نظیر ژاپن و هند و … نیز موضعی محتاطانه گرفتند که البته باید منتظر ماند و دید در عمل چگونه قرار است با این مسئله مواجه شوند.
لزوم اتخاذ راهکارهای ضد تحریمی
گرچه کسانی که به وضعیت بازار و راه‌های فروش نفت آشنایی داشته باشند تصدیق می‌کنند که ایران اگر بخواهد و مجموعه وزارت نفت نیز از سیستم بروکراسی پیرمردی بیرون آمده و جمود فعلی را کنار بگذارند، به راحتی می‌توان روزانه بیش از میزان صادرات فعلی نیز نفت فروخت، اما با این حال آنچه نباید فراموش شود کاهش میزان اتکای کشور به خام فروشی نفت است.
در این خصوص لازم است وزیر نفت علاوه بر اینکه از تخصص و تجربه تیم قبلی وزارت نفت که سابقه موفقی در ایجاد راه‌هایی برای دورزدن تحریم‌ها داشتند استفاده کند، همزمان نیز برنامه مدونی برای ایجاد شرایط تبدیل نفت خام به مواد پتروشیمی و دارای ارزش افزوده ارائه کند.