به گزارش مشرق، از اوایل سال گذشته با افزایش شدید قیمت کالاهای اساسی، به تدریج قدرت خرید اکثر مردم کاسته شد و بررسی‌ها بیانگر آن است که هم‌اکنون برخی مواد غذایی در سفره اقشار متوسط رو به پایین، دیگر یافت نمی‌شود و مصرف برخی دیگر از مواد غذایی هم به شدت کاهش یافته است.

بر اساس گزارش جدید مرکز آمار، از ابتدای سال گذشته تا خرداد امسال به طور میانگین قیمت مواد غذایی پرمصرف دو برابر شده است. از آنجا که میزان درآمد اقشار متوسط (کارمندان) و کم‌درآمد (کارگران) در یک سال اخیر کمتر از ۲۰ درصد افزایش یافته، طبیعی است با گرانی‌های رخ‌داده، از قدرت خرید آنها به شدت کاسته شده است.

بیشتر بخوانید:

گرانی‌ها تقصیر مدافعان حرم است نه روحانی!

مشاور خاتمی: روحانی باید کاری برای معیشت مردم بکند

فیلم/ نظر مردم درباره سفر روحانی به خراسان شمالی

در فروردین سال گذشته برای خرید یک سبد غذایی شامل یک کیلوگرم برنج ایرانی درجه یک، یک کیلوگرم برنج خارجی درجه یک، یک کیلوگرم گوشت گوسفند، یک کیلوگرم گوشت گاو یا گوساله، یک کیلوگرم مرغ تازه، یک لیتر شیر پاستوریزه، یک کیلوگرم ماست پاستوریزه،۵۰۰ گرم پنیر ایرانی پاستوریزه، یک کیلوگرم تخم‌مرغ،۱۰۰ گرم کره پاستوریزه،۹۰۰ گرم روغن مایع، یک کیلوگرم موز، یک کیلوگرم سیب‌درختی زرد، یک کیلوگرم پرتقال محصول داخل، یک کیلوگرم خیار، یک کیلوگرم گوجه‌فرنگی، یک کیلوگرم سیب‌زمینی، یک کیلوگرم پیاز، یک کیلوگرم لوبیاچیتی، یک کیلوگرم عدس، یک کیلوگرم قند، یک کیلوگرم شکر، یک کیلوگرم رب گوجه‌فرنگی و ۵۰۰ گرم چای خارجی مجموعاً ۲۱۸ هزار تومان پول لازم بود؛ اما برای خرید همین سبد غذایی در خرداد امسال، ۴۲۹ هزار تومان پول لازم بوده است، یعنی ۹۷ درصد افزایش قیمت نسبت به سال گذشته.

کاهش سهم خوراکی‌ها با افزایش هزینه اجاره مسکن

نکته مهم دیگر آن است که در یک سال اخیر فقط مواد غذایی نبوده که گران شده، بلکه هزینه مسکن و اجاره‌بها هم به شدت برای اقشار متوسط رو به پایین که اکثراً مستاجرند، افزایش شدیدی پیدا کرده است. البته مستاجران تهرانی به اجبار با نقل مکان به شهرهای حاشیه‌ای تهران، بخشی از هزینه افزایش اجاره‌بها را کاهش داده‌اند؛ اما در زمینه تهیه مواد غذایی راهی جز کاهش مصرف آنها نیست.

 در سال‌های اخیر به علت افزایش هزینه اجاره مسکن، خانوارهای متوسط رو به پایین جامعه، سال به سال درصد بیشتری از درآمد خود را صرف هزینه اجاره مسکن کرده و به ناچار از سهم خوراکی‌ها کاسته‌اند.

در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ خانوارهای ایرانی به طور متوسط بیش از ۲۶ درصد درآمد خود را صرف خرید مواد غذایی می‌کردند و در مقابل سهم هزینه مسکن بین ۳۳ تا ۳۴ درصد درآمد آنها بود؛ اما در سال‌های اخیر سهم مواد غذایی از درآمد خانوارها به ۲۳ درصد کاهش یافته و در مقابل، سهم هزینه مسکن از ۳۵ درصد بالاتر رفته است.

این رقم قطعاً در سال جاری با توجه به افزایش دو برابری قیمت مسکن و رشد افسارگسیخته اجاره‌بها، بیشتر هم شده است؛ یعنی مستاجران مجبورند حتی بیش از ۵۰ درصد درآمد ماهانه خود را صرف اجاره کنند. در این شرایط، آنها چاره‌ای جز صرفه‌جویی در سایر هزینه‌ها از جمله خرید مواد غذایی ندارند.

درصد سهم گروه‌های مختلف از متوسط هزینه ناخالص سالانه یک خانوار
مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها	۳۵٫۵
خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها	۲۳٫۵
حمل و نقل	۱۰٫۶
کالاها و خدمات متفرقه	۸٫۲
بهداشت و درمان	۵٫۸
پوشاک و کفش	۴٫۲
لوازم خانگی	۴
رستوران و هتل	۲٫۱
ارتباطات	۲٫۱
تفریح و امور فرهنگی	۱٫۹
تحصیل	۱٫۸
دخانیات	۰٫۳

قدرت خرید مواد غذایی یک میلیون تومانی

بر اساس محاسبات بانک مرکزی، در سال‌های اخیر خانوارهای ایرانی به طور متوسط ۲۳ درصد درآمد ماهانه خود را صرف خرید مواد غذایی کرده‌اند. طبق اعلام بانک مرکزی، متوسط درآمد خانوارهای کشور در سال ۱۳۹۶ معادل ۳ میلیون و ۶۶۰ هزار تومان بوده است. اگر فرض کنیم که این رقم در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ معادل افزایش حقوق کارگران و کارمندان (مجموعاً ۲۵ تا ۳۰ درصد) بیشتر شده باشد، متوسط درآمد خانوارهای کشور اکنون باید حدود ۴ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان باشد. (البته درآمد اکثر کارگران بسیار کمتر از این رقم است، اما همان‌طور که ذکر شد این میانگین تقریبی درآمد کل خانوارها است.)

اگر هر خانوار همچنان در همان سطح سال‌های قبل و به طور متوسط ۲۳ درصد درآمد خود را صرف خرید مواد غذایی کند، هر خانوار ایرانی به طور میانگین در ماه می‌تواند یک میلیون تومان مواد غذایی بخرد؛ البته رقم واقعی برای اقشار کارگر قطعا کمتر از این رقم میانگین است. بر این اساس، در این گزارش، رقم یک میلیون تومان را معیار قدرت خرید مواد غذایی متوسط خانوارها لحاظ کرده‌ایم، هرچند این مبلغ برای بیش از ۵۸ درصد خانوارهای کشور که درآمد کمتر از میانگین دارند، رؤیا است.

متوسط مقدار مصرف ماهانه هر خانوار سه تا چهارنفره بر اساس محاسبات بانک مرکزی	کیلوگرم
انواع برنج	۸٫۸۳
انواع نان	۲۴٫۸۳
گوشت قرمز	۳٫۰۸
گوشت پرندگان	۷٫۵
فرآورده‌های گوشتی	۰٫۱۷
انواع ماهی	۱
حیوانات دریایی	۰٫۰۸
انواع شیر	۱۰٫۵
انواع ماست	۷٫۱۷
انواع پنیر	۲
تخم‌مرغ	۳
روغن نباتی	۲٫۷۵
انواع قند	۱٫۲۵
شکر	۰٫۶۷
انواع چای	۰٫۲۵

حذف قطعی گوشت و برنج ایرانی

بر اساس گزارش بانک مرکزی از بودجه خانوار، هر خانوار ایرانی به طور میانگین در ماه ۸/۸ کیلوگرم برنج مصرف می‌کند. از آنجا که در ابتدای سال ۹۷ قیمت هر کیلوگرم برنج ایرانی در بازار ۱۳٬۵۰۰ تومان بود، هزینه خرید ۸/۸ کیلوگرم برنج در ماه برای یک خانوار حدود ۱۲۰ هزار تومان در ماه می‌شد؛ اما تأمین همین مقدار برنج ایرانی در خرداد امسال به بیش از ۲۰۰ هزار تومان رسیده است، چراکه متوسط قیمت برنج ایرانی به ۲۲٬۷۰۰ تومان افزایش یافته است.

بدین ترتیب اگر یک خانوار متوسط بخواهد در سال ۹۸ همچنان برنج ایرانی مصرف کند، باید حدود یک‌پنجم از کل قدرت خرید یک میلیون تومانی‌اش برای تأمین مواد غذایی را صرف تهیه برنج کند. طبیعی است به علت کاهش قدرت خرید، اکثر مردم مجبورند از خیر برنج ایرانی بگذرند و به ناچار، برنج خارجی خریداری کنند؛ اما برنج خارجی هم با افزایش قیمت مواجه شده است و هر کیلوگرم برنج خارجی از ۷٬۴۲۰ تومان در ابتدای سال ۹۷ به بیش از ۸٬۹۰۰ تومان در خرداد ۹۸ رسیده است که هزینه تأمین ۸/۸ کیلوگرم در ماه از همین برنج را برای یک خانوار به حدود ۷۹ هزار تومان می‌رساند.

همین قضیه درباره گوشت قرمز و با وضع بغرنج‌تری رخ داده است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی، هر خانوار ایرانی در سال‌های گذشته به طور متوسط ۳ کیلوگرم گوشت گوسفند و ۳ کیلوگرم گوشت گاو یا گوساله در ماه مصرف می‌کرده است.

ابتدای سال ۹۷ قیمت هر کیلو گوشت گوسفند حدود ۴۲ هزار تومان و گوشت گوساله ۳۹٬۵۰۰ تومان بود اما قیمت فعلی گوشت گوسفند و گوشت گوساله به ترتیب ۹۹ هزار و ۹۳ هزار تومان است؛ بنابراین در حالی که ابتدای سال ۹۷ خرید ۶ کیلوگرم گوشت قرمز برای هر خانوار حدود ۲۵۰ هزار تومان بار می‌آمد، این رقم امسال به ۵۸۰ هزار تومان افزایش یافته است؛ یعنی هر خانوار ایرانی به طور متوسط مجبور است نصف کل قدرت خرید خود برای مواد غذایی را صرف تهیه گوشت قرمز کند؛ بنابراین تردیدی نیست که هم‌اکنون اکثر خانوارها خصوصا کارگران و بخش زیادی از کارمندان و بازنشستگان، از مصرف گوشت قرمز چشم‌پوشی کرده‌اند یا میزان خرید آن را به شدت کاهش داده‌اند.

مطابق همین فرمول، یک خانوار ایرانی در شرایط کنونی نسبت به ابتدای ۹۷ برای خرید ماهانه ۵/۷ کیلوگرم مرغ که متوسط مصرف خانوارها در سال‌های گذشته بود، باید حدود ۲۵٬۸۰۰ تومان پول بیشتری پرداخت کند. همین خانوار در همین مدت، برای خرید ۵/۱۰ کیلوگرم انواع شیر (متوسط مصرف ماهانه) باید ۲۰٬۵۰۰ تومان و برای خرید ۷ کیلوگرم ماست ۱۷٬۰۰۰ تومان پول بیشتری خرج کند.

با توجه به این‌که مطابق گزارش مرکز آمار قیمت برنج ایرانی از ابتدای سال ۱۳۹۷ تاکنون ۶۷ درصد، برنج خارجی ۲۰ درصد، گوشت قرمز ۱۳۵ درصد، مرغ ۴۲ درصد، لبنیات بالای ۳۵ درصد و انواع میوه بیش از ۱۰۰ درصد گران شده، مشخص است که با وجود افزایش ۱۰ تا ۲۰ درصدی درآمد حقوق‌بگیران در سال ۹۸، قدرت خرید آنها به شدت کاهش یافته و بسیاری از مواد غذایی به تدریج در حال حذف شدن از سفره اقشار متوسط رو به پایین است.

ماده غذایی	درصد افزایش قیمت نسبت به ابتدای ۱۳۹۷
برنج ایرانی درجه یک	۶۷
برنج خارجی درجه یک	۲۰
گوشت گوسفند	۱۳۵
گوشت گاو یا گوساله	۱۳۵
مرغ ماشینی	۴۲
شیر پاستوریزه	۶۹
ماست پاستوریزه	۶۱
پنیر ایرانی پاستوریزه	۵۰
تخم‌مرغ ماشینی	-۵
کره پاستوریزه	۳۵
روغن مایع	۵۰
موز	۱۱۰
سیب‌درختی	۱۶۶
پرتقال	۱۵۷
خیار	۵۹
گوجه‌فرنگی	۱۴۹
سیب‌زمینی	۲۶۰
پیاز	۱۲۸
لوبیاچیتی	۳۵
عدس	۲۱
قند	۱۲۰
شکر	۱۲۶
رب گوجه‌فرنگی	۲۶۶
چای خارجی بسته‌ای	۶۰

۵۸ درصد مردم قدرت خرید همه مواد غذایی ضروری را ندارند

محاسبات نشان می‌دهد در شرایط فعلی، خرید همان متوسط مصرف مواد غذایی خانوارها در سال‌های قبل شامل ۸/۸ کیلوگرم برنج خارجی، ۳ کیلوگرم گوشت گوسفند، ۳ کیلوگرم گوشت گاو یا گوساله، ۵/۷ کیلوگرم مرغ، ۵/۱۰ کیلوگرم شیر، ۷ کیلوگرم ماست پاستوریزه، ۲ کیلوگرم پنیر، ۳ کیلوگرم تخم‌مرغ، ۵ کیلوگرم کره، حدود ۳ کیلوگرم روغن مایع، یک کیلوگرم موز، یک کیلوگرم سیب‌درختی زرد، یک کیلوگرم پرتقال، یک کیلوگرم خیار، یک کیلوگرم گوجه‌فرنگی، یک کیلوگرم سیب‌زمینی، یک کیلوگرم پیاز، یک کیلوگرم لوبیاچیتی، یک کیلوگرم عدس، ۳/۱ کیلوگرم قند، ۷۰۰ گرم شکر، یک کیلوگرم رب گوجه‌فرنگی و ۶۰۰ گرم چای در ماه نیازمند یک میلیون و ۸۰ هزار تومان است. البته اگر به جای برنج خارجی، برنج ایرانی تهیه شود این رقم به یک میلیون و ۲۸۰ هزار تومان می‌رسد.

بررسی طبقه‌بندی خانوارهای کشور بر اساس سطح درآمد بیانگر آن است که در سال ۹۸ بیش از ۵۸ درصد مردم توان خرید همه این کالاها را نخواهند داشت.

بانک مرکزی در محاسبات خود، خانوارها را بر اساس سطح درآمد به ۱۵ دسته تقسیم می‌کند. با مبنا قرار دادن آمار بانک مرکزی درباره بودجه خانوار در سال ۱۳۹۶ و تعدیل ۲۵ تا ۳۰ درصدی آن برای سال ۱۳۹۸، این نتایج به دست می‌آید که در سال جاری خانوارهای طبقه درآمدی هشتم به پایین، قدرت خرید همه مواد غذایی ضروری را ندارند.

این ۸ طبقه که اقشار متوسط رو به پایین محسوب می‌شوند، قطعاً در سال جاری مجبورند مواد غذایی گران‌قیمت‌تر مثل برنج ایرانی، گوشت قرمز، لبنیات و میوه را از سفره خود حذف کنند یا خرید آنها را به شدت کاهش دهند.

طبقه درآمدی	برآورد قدرت خرید مواد غذایی در ماه معادل ۲۳ درصد کل درآمد ماهانه خانوار در سال ۹۸ (تومان)	سهم از کل خانوارها (درصد)
۱۵	۵٬۳۸۰٬۰۰۰	۱٫۳
۱۴	۳٬۳۲۳٬۰۰۰	۱٫۶
۱۳	۲٬۵۶۹٬۰۰۰	۲٫۷
۱۲	۲٬۰۱۲٬۰۰۰	۴٫۹
۱۱	۱٬۶۷۵٬۰۰۰	۷٫۸
۱۰	۱٬۳۴۱٬۰۰۰	۱۰٫۱
۹	۱٬۱۲۱٬۰۰۰	۱۳٫۱
۸	۹۲۷٬۰۰۰	۱۴٫۶
۷	۷۶۱٬۰۰۰	۱۴٫۳
۶	۶۳۰٬۰۰۰	۱۲
۵	۴۹۸٬۰۰۰	۸
۴	۴۰۰٬۰۰۰	۴٫۹
۳	۳۲۷٬۰۰۰	۲٫۷
۲	۲۵۸٬۰۰۰	۱٫۱
۱	۱۷۳٬۰۰۰	۰٫۹

بر اساس برآوردهای صورت‌گرفته، طبقات درآمدی اول تا پنجم در هر ماه کمتر از ۵۰۰ هزار تومان می‌توانند برای خرید مواد غذایی مصرف کنند. این در حالی است که فقط تهیه ۳ کیلوگرم گوشت گوسفند و ۳ کیلوگرم گوشت گوساله در ماه بیش از ۵۸۰ هزار تومان پول می‌خواهد؛ بنابراین طبیعی است این بخش از اقشار مردم که بیش از ۱۷ درصد کل جامعه هستند، در سال جاری یا اصلا گوشت قرمز نمی‌خرند یا در حد اندکی خریداری می‌کنند. برنج ایرانی هم قطعاً از سفره این اقشار حذف شده و مواد لبنی نیز به حداقل خود رسیده است. میوه‌جات هم به ندرت در سفره این اقشار حضور خواهد داشت.

کالا	وزن	قیمت فروردین ۹۷ به تومان	قیمت خرداد ۹۸ به تومان
برنج ایرانی درجه یک	یک کیلوگرم	۱۳۵۷۰	۲۲۷۱۰
برنج خارجی درجه یک	یک کیلوگرم	۷۴۲۰	۸۹۲۰
گوشت گوسفند	یک کیلوگرم	۴۲۲۴۰	۹۹۲۲۰
گوشت گاویاگوساله	یک کیلوگرم	۳۹۵۳۰	۹۳۰۰۰
مرغ ماشینی	یک کیلوگرم	۸۲۴۰	۱۱۶۸۰
شیرپاستوریزه	یک لیتر	۲۸۳۰	۴۷۹۰
ماست پاستوریزه	یک کیلوگرم	۳۹۲۰	۶۳۲۰
پنیرایرانی پاستوریزه	۵۰۰ گرم	۵۹۶۰	۸۹۵۰
تخم مرغ ماشینی	یک کیلوگرم	۸۲۰۰	۷۸۰۰
کره پاستوریزه	۱۰۰ گرم	۳۳۸۰	۴۵۸۰
روغن مایع	۹۰۰ گرم	۵۴۰۰	۸۱۰۰
موز	یک کیلوگرم	۶۶۱۰	۱۳۹۱۰
سیب درختی زرد	یک کیلوگرم	۳۸۷۰	۱۰۳۰۰
پرتقال	یک کیلوگرم	۳۶۲۰	۹۳۰۰
خیار	یک کیلوگرم	۲۸۲۰	۴۴۸۰
گوجه فرنگی	یک کیلوگرم	۲۱۷۰	۵۴۱۰
سیب زمینی	یک کیلوگرم	۱۸۴۰	۶۶۳۰
پیاز	یک کیلوگرم	۱۹۸۰	۴۵۱۰
لوبیاچیتی	یک کیلوگرم	۱۱۹۲۰	۱۶۱۲۰
عدس	یک کیلوگرم	۸۰۵۰	۹۷۱۰
قند	یک کیلوگرم	۴۱۱۰	۹۰۵۰
شکر	یک کیلوگرم	۳۲۹۰	۷۴۳۰
رب گوجه فرنگی	یک کیلوگرم	۵۸۲۰	۲۱۳۲۰
چای خارجی بسته‌ای	۵۰۰ گرم	۲۱۹۶۰	۳۵۰۳۰

منبع: روزنامه جام جم