به گزارش مشرق،  «عالِم ربانی» و «فقیه پارسا و پرهیزگار»؛ اینها عباراتی است که رهبر معظم انقلاب در پیام تسلیت خود برای درگذشت یکی از فقهای بزرگ شورای نگهبان ذکر کرده بودند و در همین پیام درباره این عالم ربانی می‌نویسند: این ضایعه‌ئی برای حوزه‌ی علمیه است. مقام علمی و پرورش شاگردان برجسته در کنار تقوا و اخلاص این عالم بزرگوار، و نیز وفاداری و تعهد انقلابی و اجتماعی، شخصیت جامعی از ایشان ساخته بود. 

مرحوم آیت‌الله محمد مومن در روز پنج‌ شنبه‌، دهم‌ ذی‌القعده‌ سال‌ 1356 هجری‌ قمری‌، برابر با 23 دی‌ 1319 هجری‌ شمسی‌ در خانواده‌ای‌ مذهبی‌ در شهر قم‌ چشم‌ به‌ جهان‌ گشود.  وی تحصیلات خود را در سن هفت سالگی و با آموزش قرآن در مکتب‌خانه‌ای واقع در محله باغ پنبه قم آغاز کرد. پس‌ از آن‌ به‌ مکتب‌ دیگری‌ رفت و در آنجا کتاب‌ نصاب‌ الصبیان‌ و برخی‌ از کتب‌ دیگر را آموخت‌.

پس‌ از مدتی‌ با سفارش‌ برخی‌ به‌ پدر گرامی‌اش و موافقت‌ پدر، تحصیلات‌ خود را در مدارس‌ اسلامی‌ ـ ملی‌ آن‌ زمان‌ آغاز و به‌ تحصیل‌ علوم‌ دبستانی‌ اشتغال‌ پیدا کرد. در مدت‌ دو سال‌ تا کلاس‌ ششم‌ ابتدائی‌ تحصیل‌ کرد و پس از آن‌ سال‌ اول‌ دبیرستان‌ را خواند اما به‌ دلیل‌ کم‌ بودن‌ سن‌ قانونی‌ نتوانست‌ در آزمون‌ پایان‌ سال‌ شرکت‌ کند.

بیشتر بخوانید:

خاطره‌ای از مرحوم آیت‌الله مومن به روایت شاگردشان

این عضو فقید شورای نگهبان، در سال‌ 1332 به‌ تحصیل‌ علوم‌ دینی‌ روی‌ آورد و طی‌ دو سال‌، ادبیات‌ عرب‌، بخش‌ بسیاری‌ از «مطوّل‌» و همه‌ «معالم‌ الاصول‌» را فرا گرفت‌ و هم‌ زمان‌، به‌ دلیل‌ تنگی‌ معیشت‌ خانواده‌، به‌ آموزگاری‌ نیز می‌پرداخت‌.

در اواخر سال‌ 1342 برای‌ تحصیل‌ عازم‌ نجف‌ اشرف‌ شد و به‌ مدت‌ شش‌ ماه‌ از محضر استادان‌ حوزه‌ علمیه‌ بهره‌های‌ فراوان‌ برد. سپس‌ به‌ ایران‌ بازگشت‌ و تا سال‌ 1353 به‌ تحصیل‌ خود ادامه‌ داد.

وی در دوران تحصیل خود در شهر قم از محضر اساتید برجسته‌ای همچون  حاج‌ شیخ‌ محمد واعظ‌ زاده‌، آیت‌الله‌ مشکینی‌، آیت‌الله‌ شاه‌ آبادی‌، شیخ‌ ابوالفضل‌ خوانساری‌، آیت‌الله‌ سلطانی طباطبایی‌ و آیت‌الله‌ حاج‌ میرزا محمد مجاهدی‌ تبریزی‌، کسب فیض کرد.

این عضو مجلس خبرگان رهبری، همچنین  در درس‌ اصول‌ حضرت‌ امام‌خمینی‌(ره‌) شرکت‌ کرد.  وی از سال 1362 تا پیش از ابتلا به عارضه مغزی به تدریس دروس خارج فقه از جمله بحث‌ معاملات‌ «تحریرالوسیله‌» حضرت‌ امام‌ خمینی‌ (ره‌)، کتاب‌ قضا و شهادات‌ و عمدة‌ حدود و مسائل‌ مستحدثه‌ پرداخت.

از آیت‌الله مومن، آثار و کتب  فراوانی در زمینه‌ علوم‌اسلامی‌ به نگارش درآمده که مهمترین آنها عبارت‌ است از: ولایت‌ امام‌ و پیامبر(ص‌) بر امر قانونگذاری‌ کلی‌، ولایت‌ امام‌ و پیامبر(ص‌) بر جامعه‌ اسلامی‌، حاشیه‌ بر اسفار و شواهد الربوبیّه‌،  الولایه الالهیه الاسلامیه او الحکومه الاسلامیه، تسدید الأصول (اصول‌ فقه‌ استدلالی‌)،  کلمات سدیده فی مسایل جدیده (ده‌ رساله‌ فقهی‌ در مسائل‌ مستحدثه)،  مبانی تحریرالوسیله (قضاء و شهادات)،  مبانی تحریرالوسیله (حدود)، خاطرات آیت‌الله مؤمن قمی (مرکز اسناد انقلاب اسلامی).

از مهم‌ترین‌ مسئولیت‌های‌ آیت‌الله مومن،  پس‌ از پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌ می‌توان به  مسئولیت‌ انتخاب‌ و اعزام‌ قضات‌ شرع‌ دادگاه‌های‌ انقلاب‌ در سراسر کشور به‌ دستور حضرت‌ امام‌خمینی‌(ره‌)، ریاست‌ دادگاه‌ عالی‌ انقلاب‌ اسلامی‌، عضویت‌ در شورای‌ عالی‌ قضایی‌، عضویت‌ در شورای‌ نگهبان‌ با حکم‌ حضرت امام‌خمینی‌(ره‌) در سال‌ 1362 و ابقاء در آن‌ مسئولیت‌ با حکم‌ مقام‌ معظم‌ رهبری‌ تاکنون، مدیریت‌ حوزه‌ علمیه‌ قم‌ و عضویت‌ در شورای‌ عالی‌ سیاستگذاری‌ حوزه‌ علمیه‌ قم‌ از سال‌ 1371 تا 1374 و نیز عضویت‌ در دوره‌ چهارم‌ شورای‌ عالی‌ حوزه‌ علمیه‌ قم‌، نمایندگی‌ در دوره‌های‌ اول و دوم‌ مجلس‌ خبرگان‌ رهبری‌ از طرف‌ مردم‌ سمنان‌ و در دوره‌ سوم، چهارم و پنجم‌ به‌ نمایندگی‌ از مردم‌ قم‌،  ریاست‌ مجمع‌ فقه‌ اهل‌ بیت‌ (ع‌) اشاره کرد.

متن زیر گفت‌وگوی منتشر نشده با آیت‌الله محمد مومن است برای اولین‌بار آن را منتشر می‌کند:

آیت‌الله مؤمن در این گفت‌وگو با تأکید بر اینکه تمام قوانین و مقررات باید بر اساس موازین اسلامی باشد، خاطرنشان کرد: اصل چهارم قانون اساسی تأکید دارد تمام قوانین، مقررات و دستوراتی که ضابطه‌مند هستند و وظیفه‌ای برای افراد تعیین می‌کنند، اعم از قوانین و مقررات مدنی، جزایی، مالی، اقتصادی، اداری، فرهنگی، نظامی، سیاسی و... باید بر اساس موازین اسلامی باشد.

عضو فقهای شورای نگهبان افزود: اصل چهارم قانون اساسی بر اطلاق یا عموم همه اصول قانون اساسی و قوانین و مقررات دیگر حاکم است و استثناءپذیر نیست؛ لذا همه قوانین و مقررات بدون استثناء باید منطبق با موازین اسلامی وضع گردند.

آنهایی که مخالف انقلاب اسلامی هستند، سعی می‌کنند شورای نگهبان را نیز تضعیف کنند؛ چرا که شورای نگهبان حافظ اسلام و ضامن اسلامیت این نظام است...

آیت‌الله مؤمن با اشاره به اینکه تشخیص انطباق قوانین و مقررات با موازین شرع به عهده‌ی فقهای شورای نگهبان است، افزود: علاوه بر اینکه کلیه‌ی مصوبات باید با موازین شرع مطابق داشته باشند، باید با قانون اساسی نیز مطابقت داشته باشند و تشخیص این امر بر عهده فقهاء و حقوقدانان شورای نگهبان است و از این حیث در جمهوری اسلامی ایران، شورای نگهبان دارای جایگاه مهم و ارزشمندی است.

وی عمده دلایل هجمه‌هایی که به شورای نگهبان وارد می‌شود را مخالفت با نظام اسلامی دانست و گفت: آنهایی که مخالف انقلاب اسلامی هستند، سعی می‌کنند شورای نگهبان را نیز تضعیف کنند؛ چرا که شورای نگهبان حافظ اسلام و ضامن اسلامیت این نظام است.

** ملاحظات سیاسی و جناحی در تصمیمات شورا تاثیری ندارد

آیت‌الله مؤمن خاطرنشان کرد: به هیچ عنوان ملاحظات سیاسی و جناحی در تصمیمات این شورا تأثیری نداشته و ندارد؛ چرا که شورای نگهبان طبق ضوابط انجام وظیفه می‌کند و این ضوابط نیز اصول قانون اساسی و قوانین مربوطه است.

وی ادامه داد: به عنوان مثال صلاحیت شخص ثبت‌نام‌کننده در انتخابات بر اساس قوانین انتخاباتی بررسی می‌شود و اگر تمامی شرایط مندرج در قانون در او وجود داشته باشد، احراز صلاحیت می‌شود.

آیت‌الله مؤمن تأکید کرد: شورای نگهبان با توجه به مرّ قانون انجام وظیفه می‌کند نه از روی هوا و هوس؛ لذا هر آن‌چیزی که به وسیله قانون بر عهده شورای نگهبان گذاشته شده است، عمل می‌شود و لاغیر.

عضو فقهای شورای نگهبان با بیان اینکه در احراز صلاحیت‌ها، خصوصیات افراد باید منطبق با شرایط ذکر شده در قانون باشد، تصریح کرد: با توجه به اینکه افراد از نقاط مختلف کشور کاندیدا می‌شوند، رصد و بررسی صلاحیت‌ها از طریق دفاتر نظارت استانی و شهرستانی شورای نگهبان انجام شده و گزارش این بررسی‌ها به شورای نگهبان ارسال می‌شود.

وی افزود: لذا علاوه بر اینکه شورای نگهبان از مراجع چهارگانه (قوه قضائیه، وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی و ثبت احوال) برای افراد ثبت‌نام‌کننده استعلام می‌گیرد، دفاتر نظارتی این شورا نیز با توجه به شناخت کاملی که از منطقه‌ی نظارتی خود دارند، خصوصیات افرادی را که برای تصدی امانت چهار ساله ثبت‌نام کرده‌اند را به دقت رصد می‌کنند و گزارش آن را به این شورا ارسال می‌دارند.

در مراجعات زیادی که به بنده می‌شود، افراد مختلفی از اقشار مختلف جامعه حضور دارند. و از طرفی اینگونه نیست که اعضای شورای نگهبان در جایی باشند که کسی به آنها دسترسی نداشته باشد و یا از مسائل روز جامعه بی‌اطلاع باشند. بلکه بالعکس، اطلاع کامل از مسائل روز دارند.

آیت‌الله مؤمن در ادامه خاطرنشان کرد: اعضای شورای نگهبان آشنا به مسائل جامعه هستند و معمولاً ملاقات‌های مردمی زیادی دارند؛ از طرفی اعضای این شورا که از مردم جدا نیستند. همانطور که افراد عادی از مسائل روز جامعه از طریق رسانه‌ها، نشریات و... اطلاع دارند، اعضای این شورا نیز علاوه بر اطلاع از مسائل سیاسی، اجتماعی اقتصادی و...، ملاقات‌های مردمی نیز دارند و بیشتر در جریان امور قرار می‌گیرند.

وی افزود: به عنوان مثال در مراجعات زیادی که به بنده می‌شود، افراد مختلفی از اقشار مختلف جامعه حضور دارند. و از طرفی اینگونه نیست که اعضای شورای نگهبان در جایی باشند که کسی به آنها دسترسی نداشته باشد و یا از مسائل روز جامعه بی‌اطلاع باشند. بلکه بالعکس، اطلاع کامل از مسائل روز دارند.

** شورای نگهبان در امور اجرایی انتخابات دخالتی ندارد

عضو فقهای شورای نگهبان به فتنه که در سال 1388 اتفاق افتاده بود اشاره و تصریح کرد: شورای نگهبان در امور اجرایی انتخابات دخالتی ندارد بلکه بر روند انتخابات نظارت می‌کند. در انتخابات مردم نیز آزاد هستند به هرکس دوست دارند رأی بدهند. آیا تاکنون موردی وجود داشته که بگویند شورای نگهبان جلو رأی دادن به فلان شخص را گرفته و یا مردم را وادار کرده است که به فلان شخص رأی داده شود. لذا اکثریت مردم در سال 88 خودشان به یک نفر رأی دادند. حالا رقیب فرد پیروز در انتخابات، دلش می‌خواسته رأی بیاورد، که نیاورده است، اینجا شورای نگهبان چه کاره بوده است؟!! نقش اصلی در این انتخابات را خود مردم ایفا کردند.

** سال 88 هیچ دلیلی برای ابطال انتخابات وجود نداشت

آیت‌الله مؤمن با بیان اینکه هیچ دلیلی برای ابطال انتخابات در آن زمان وجود نداشته است، عنوان کرد: حتی آن زمان نمایندگان نامزدهای انتخاباتی خدمت مقام معظم رهبری رفتند و دلایل و مستندات خود را ارائه کردند اما معظم‌له دلایل و مستندات معترضین که خواستار ابطال انتخابات بودند را موجه ندانستند و به هیچ‌عنوان زیر بار این کار نرفتند.

وی افزود: اما با این حال شورای نگهبان بر حسب وظیفه، به اعتراضات، دلایل و مستنداتی که به این شورا ارجاع داده شده بود، رسیدگی کرد و به آنها پاسخ داد حتی درصدی از صندوق‌های رأی نیز بازشماری شد ولی چیزی مبنی بر تقلب که باید انتخابات باطل شود، اصلاً وجود نداشت.

عضو فقهای شورای نگهبان با بیان اینکه وقتی نامزدهای انتخاباتی برای احراز پست ریاست‌جمهوری تأیید می‌شوند، این مردم هستند که از بین چند گزینه یکی را برمی‌گزینند، تأکید کرد: در سال 88 این خود مردم بودند که یک نفر را برگزیدند و اصلاً ابطال کردن انتخابات معنا نداشت.

** شورای نگهبان با رایانه‌ای شدن انتخابات مخالفتی ندارد

آیت‌الله مؤمن با تأکید بر اینکه شورای نگهبان با رایانه‌ای شدن انتخابات مخالفتی ندارد، گفت: با توجه به وظیفه‌ی نظارتی این شورا بر انتخابات، باید بتوان مطمئن بود همان‌چیزی که مردم به صندوق رأی می‌ریزند، همان از صندوق خارج می‌شود و خواست واقعی مردم نیز همان است، لذا از دید شورای نگهبان برگزاری انتخابات به صورت رایانه‌ای اشکالی ندارد.

وی در پایان افزود: دلیل اینکه تاکنون این امر اتفاق نیفتاده که انتخابات رایانه‌ای شود، به خاطر این است که اشکالات امنیتی بر آن مترتب است. لذا رایانه‌ای بودن انتخابات باید طوری اجرا و انجام شود که بتوان به آن اطمینان حاصل کرد تا خللی در نظارت شورای نگهبان بوجود نیاید.