به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، ماجرای خرید تانک چیفتن از انگلیس در زمان رژیم طاغوت، حضور آن در جنگ تحمیلی و البته مشکلاتی که هنوز ایران ما با دولت انگلیس بر سر تسویه حساب باقی مانده آن قرارداد دارد را می توان یکی از عبرت آموز ترین بخش های تاریخ روابط مابین ایران و انگلستان دانست؛ موضوعی که نشان می دهد در مقابل این دولتهای زورگو، تکیه صرف به روند حقوقی و دادگاه، باعث می شود با گذشت حدود ۴ دهه، هنوز نتوانیم پول به حق خودمان را از این کشور بازستانیم.
بر این اساس، نگاهی اجمالی در این گزارش به این داستان تلخ اما آموزنده خواهیم داشت.
بعد از بروز جنگ ۶ روزه اعراب و اسراییل و خصوصا بعد از وقوع جنگ اکتبر ۱۹۷۳ و گران شدن بیش از حد نفت، رژیم پهلوی تبدیل به یکی از بزرگترین خریداران سلاح در جهان شد. در بخشی مثل نیروی هوایی تقریبا همه چیز آمریکایی بود اما با در نیروی زمینی ماجرا متفاوت بود و ترکیبی از ساخته های آمریکا، شوروی سابق و البته انگلیس وارد خدمت شدند. به طور سنتی یکی از نمادهای اصلی هر نیروی زمینی تانک ها هستند و ارتش آن زمان چندین مدل از سری ام آمریکایی را خریداری کرد اما با وارد شدن سری جدید تانک های شوروی سابق به عرصه، ایران به دنبال خرید تانکی جدید رفت.
بیشتر بخوانید:
ایران به دنبال خرید چیفتن انگلیسی رفت و در نگاه اول و از نظر قدرت آتش این تانک مجهز به یک قبضه توپ ۱۲۰ میلی متری خان دار بود که در زمان خود یکی از دقیق ترین و برد بلند ترین توپ های نصب شده بر روی یک تانک محسوب می شد که تا سالها نیز این برتری برای این توپ حفظ شد، اما یک تانک به طور کلی از سه مولفه تحرک، حفاظت و قدرت آتش برخوردار است. چیفتن در مولفه قدرت آتش تانکی بسیار خوب ولی در دو مولفه دیگر یک فاجعه به تمام معنی بود!
چیفتن ایرانی غنمیت رفته - جایی در خاک عراق به حال خود رها شده است
موتور لیلاند ال ۶۰ این تانک با قدرتی در حدود ۶۵۰ الی ۷۵۰ اسب بخار در مدل های مختلف به هیچ عنوان جوابگوی وزن این غول ۵۵ تنی انگلیسی نبود. این مسئله به سرعت توسط فرماندهان نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی در آن دوره هم کشف و حتی در چندین مورد به اعتراض شدید افسران به این خرید نیز منجر شد اما اراده ملوکانه! به خرید این تانک و راضی کردن لندن بود!
بهتر است بدانید در طرح شیر ۱ که ارتقاء اولیه چیفتن ها بود و تحویل آن برای یک سال بعد از انقلاب تایید شده بود، قرار شد که موتور مورد نظر با موتوری با قدرت ۱۲۰۰ اسب بخار تعویض شود. این موتور قرار بود روی شیر ۲ نیز نصب شود که با لغو شدن نهایی طرح، شیرهای ۱ ایران سر از اردن درآورده و شیرهای ۲ نیز در نهایت تبدیل به تانک چلنجر ۱ انگلیس شدند.
در بحث حفاظت نیز با شروع نبرد بین ایران و عراق و رویارویی قوای دو طرف مشخص شد که چیفتن های ایران در برابر تسلیحات ضد زره و البته تانک های عراقی کار مشکلی دارند و متاسفانه ضعف تحرک و زره این تانک منجر به از دست رفتن تعدادی از آنها، خصوصا در مراحل اولیه جنگ در استان خوزستان شد.
چندین سال قبل نیز مستندی به اسم گرگ ها از شبکه اول سیما پخش شد که در آن تصاویری از جلسات بین عوامل گروهک منافقین و افسران ارتش عراق پخش شد که در یکی از آن ملاقات ها، منافقین با اسناد بدست آمده از داخل ایران علنا به عراقی ها اعلام کردند که ارتش ایران از عملکرد این تانک انگلیسی راضی نبوده و ام ۶۰ های آمریکایی را ترجیح می دهد.
تصویری دردناک از مورد اصابت قرار گرفت چیفتن ایرانی با گلوله های انرژی جنبشی تانک تی ۶۲ عراقی که هر دو گلوله نیز به درون برجک نفوذ کرده است
با توجه به اینکه عملیات های اولیه ارتش نیز با فرماندهی بنی صدر در اوایل جنگ به مشکل خورده بود، تعداد قابل توجهی از این تانک ها به غنیمت ارتش عراق درآمد و برخی از آنها بنا به روایتی سر از اردن درآورده و البته برخی از آنها در اختیار گروهک تروریستی منافقین قرار گرفت.
تانک چیفتن به غنیمت رفته ایرانی در اختیار گروهک تروریستی منافقین
تانک چیفتن به غنیمت رفته ایرانی در اختیار گروهک تروریستی منافقین
کشمکش بین دو طرف ادامه دارد!
چیفتن تانک خوبی نبود و در میدان نبرد نیز نتوانست آنچنان که باید و شاید برای ایران خدمت کند، اما مشکلات به همین جا نیز ختم نشد. قرارداد اولیه ایران و انگلیس برای خرید تانک چیفتن، مدل های بازیابی زرهی، پل گذار زرهی و مدل هایی از دیگر زره پوش، جمعا برای ۱۵۰۰ دستگاه تانک و زره پوش در سال ۱۹۷۱ میلادی امضاء شد. بخش بزرگی از این سفارش به ایران تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تحویل شد و بنا به روایت های چیزی شاید بیش از ۸۰۰ دستگاه تانک چیفتن به همراه تعدادی از نمونه های پل گذار و بازیابی زرهی به ایران وارد شدند اما قرار داد مورد نظر کامل نشد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و لغو شدن قرارداد مذکور تانک دیگری به ایران تحویل نشده و از این به بعد کار وارد فاز حقوقی و شکایت ایران از انگلیس برای دریافت پول بخش تحویل نشده این قرارداد وارد شد.
ایران از شرکت «خدمات بین‌المللی نظامی» در دیوان بین المللی تجارت در پاریس شکایت کرد و این دیوان دو بار در سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۶ میلادی به نفع ایران حکم داد. دیوان بین المللی تجارت در سال ۲۰۰۱ اعلام کرد که این شرکت بریتانیایی باید به دلیل زیان ایران سود باقی مانده پول را به اضافه هزینه‌های تیم وکالت ایران پرداخت کند. نهایتا شرکت «خدمات بین‌المللی نظامی» در سال ۲۰۰۶ میلادی، ملزم به پرداخت ۴۰۰ میلیون پوند به ایران شد. با این حال این شرکت نظامی با این استدلال که در عدم پرداخت پولی نقشی نداشته، به احکام صادره درباره پرداخت ضرر و زیان و سودهای این پول اعتراض کرده است.
اما مدتی است که با مطرح شدن پرونده محکوم امنیتی، نازنین زاغری پرونده وارد مراحل پیچیده تری شده است. برخی از کارشناسان خصوصا از طرف انگلیس اعتقاد دارند که کلید آزادی زاغری پرداخت بهای پول باقی مانده بعلاوه سود حاصل از باقی ماندن پول ایران در انگلیس در این ۴۰ سال است. به عنوان مثال در فوریه سال ۲۰۱۸ بعد از دیدار ریچارد رادکلیف همسر نازنین زاغری زندانی دوتابعیتی ایرانی - بریتانیایی در ایران با بوریس جانسون وزیر خارجه وقت، تیمی از وزارت خارجه در گفتگو با روزنامه سان از احتمال معاوضه زاغری با بدهی‌های ایران خبر دادند.
تلاش رسانه های انگلیسی برای پیوند زدن ماجرای زاغری و چیفتن
در همان زمان افرادی نظیر طالب صدیق نماینده مجلس بریتانیا سوالاتی را درباره قانونی بودن بازپرداخت بدهی‌های بریتانیا به ایران مطرح کردند. وزارت دفاع بریتانیا در پاسخ به این نماینده مجلس گفته بود بدهی‌های بریتاتیا در ۴۰ سال چیزی بین ۳۲ تا ۴۱ میلیون پوند است و وزرا بر سر اینکه تحریم‌ها علیه ایران باید رعایت شود یا خیر وارد مذاکره شدند.
در جدیدترین رخداد نیز اخیرا دادگاه عالی بریتانیا با صدور حکمی به نفع یک شرکت تسلیحاتی بریتانیایی، اعلام کرد که این شرکت نباید همه سود ناشی از مبلغی را که بابت فروش تانک به ایران دریافت کرده، به تهران پرداخت کند. درست است که همچنان کشمکش حقوقی بین دو طرف ادامه دارد اما چیفتن نیز تبدیل به نمادی دیگر در حافظه تاریخی ایرانیان شده است که بدانند و خاطر بسپارند که عاقبت دل سپردن به دادگاه های غربی برای احقاق حق کشورمان چیست و چگونه با پولهای ایران، نسل های جدید تانک های ارتش انگلستان در آن دوران ساخته شد.