از سرک کشین روی اپلیکیشن‌های رانندگان و جلوگیری از از کارکردن آنها با تاکسی‌های اینترنتی رقیب گرفته تا ارسال تقاضای کار گسترده به مدیران شرکت رقیب و حالا جلوگیری از کار کردن رستورانها با شرکت‌های رقیب اسنپ فود.
اسنپ فود ( زود فود سابق ) ، یکی از زیرمجموعه‌های اسنپ بوده که روی سفارش آنلاین غذا فعال است. به گفته شرکت‌های رقیب حالا اسنپ فود در قراردادی که با رستورانها امضا میکند مانع از همکاری آنها با سایر پلتفرم‌های سفارش آنلاین غذا میشود. در صورت عدم تبعیت رستورانها از این توافق آنها یا از این سیستم حذف می‌شوند یا نحوه چینش آنها در صفحه و اپلیکیشن اسنپ عملا دسترسی آنها را به مشتریان این سرویس سفارش آنلاین غذا بسیار محدود و باعث به حاشیه راندن آن ها شود.
حالا استارتاپ چیلیوری رقیب اصلی اسنپ در عرصه سفارش آنلاین غذا تصمیم به مقابله حقوقی با این موضوع گرفته و طی شکایتی از شورای رقابت خواسته مانع از انحصارطلبی اسنپ فود در این زمینه شود.
البته امضای قراردادهایی از این دست، تنها ابزار اسنپ فود برای تصاحب بازار نیست. این شرکت سعی دارد با ارائه پیشنهادهای وسوسه برانگیز و مقطعی مانند قرار گرفتن در فهرست برترین‌ها رستوراندارها را اغوا کرده و مانع از همکاری آنها با رقبایش شود.
بیشتر بخوانید:
کدام شرکت در گوشی رانندگان خود سرک می‌کشد؟
به گفته علیرضا صادقیان، مدیرعامل هلدینگ «iiVentures» که چیلیوری یکی از زیرمجموعه‌های آن است،طی یک سال الی یک سال و نیم اخیر، اسنپ فود ضمن انتخاب رستوران‌های خوب و خوشنام، سعی کرده آنها را با ارائه امتیازهای مقطعی جذب کند.
وی در یادداشتی که در فضای مجازی منتشر کرده اشاره میکند:
« اسنپ‌فود به دنبال ایجاد چنین فضایی که در نهایت منجر به حذف رقبا میشود، امتیازاتی را که به رستورانها داده به تدریج لغو و شرایط همکاری سختتر میکند. در نهایت، رستورانها در بازاری که دیگر پلتفرمی وجود ندارد، دوباره به آن رجوع خواهند کرد.
به هر حال، اسنپ‌فود سهم قابل توجهی از بازار سفارش آنلاین غذای کشور را در اختیار دارد و تلاش دارد از طریق رویکرد سوپر اپ ضعف‌های کسب و کارش را با برند و یا بخش‌های بهتر بپوشاند اما ولی به اعتقاد رقبا و کارشناسان استفاده از این مزیت نباید به گونه‌ای باشد که بخش بزرگی بازار را مجبور به استفاده از این پلتفرم کرده و یا دیگر رستورانها را به خاطر کار کردن با رقبای اسنپ فود مجازات کند.
اتخاذ چنین سیاستی در زمان نه چندان طولانی منجر به حذف سایر پلتفرم‌ها، از بین رفتن رقابت و ایجاد انحصار در بازار میشود. نتایج انحصار در این عرصه در نهایت هم به ضرر رستورانها (تحمیل قراردادهای یکجانبه‌تر از سوی بازیگر غالب) و هم در نهایت به ضرر مشتریان میشود ( نبود فضای رقابتی در نهایت باعث افت کیفیت و رشد قیمت خواهد شد)
این در حالی که رقابت بر سر محصول، خدمات و قیمت بهتر که اجازه می‌دهد هم شما کسب‌وکارها بهتر، سریع‌تر، منصف‌تر و کارآمدتری باشند و مشتری هم حق انتخاب بهتر و بیشتری داشته باشد.
با این حال، نبود قوانین علیه رفتارهای انحصارطلبانه در این عرصه و نبود شناخت کافی از انحصارهای نوین در عرصه فناوری باعث شده نهادهای مربوطه مانند شورای ملی رقابت نیز از سیاست‌های ضدرقابتی این شرکتها چشم پوشی کند. برای نمونه میتوان به رأی مثبت این شورا به رفتار انحصارطلبانه اسنپ در ممنوعیت نصب اپلیکیشن رقیب روی موبایل رانندگان اشاره کرد که انتقادهای زیادی را برانگیخت.
نحوه برخورد نهادهایی که متولی بحث انحصار هستند هم در وضعیت فعلی و ادامه رفتارهای انحصاری بی تاثیر نیست.
اگر در گذشته برخورد می‌شد
محسن پناهی یک کارشناس حقوقی در این زمینه معتقد است: در ماجرای بررسی شکایت تپسی از اسنپ در شورای رقابت شاهد بودیم بخش بزرگی از جامعه حقوقی کشور و حتی شخصیت‌های بزرگی مانند مرحوم بهمن کشاورز نسبت به رای شورای رقابت انتقاد کردند. واقعیت اینجاست که رای جایی مانند شورای رقابت تاثیر مستقیمی در نحوه رفتار بازیگرانی چون اسنپ در آینده دارد و شکایت‌های امروز از رفتار اسنپ ناشی از عدم برخورد نهادهایی چون شورای رقابت با رفتارهای مشابه در گذشته است.
پناهی معتقد است: نکته این است که در اینجا رستوران داران هم مانند رانندگان در استخدام اسنپ فود نیستند که صرفا ملزم به کار با این شرکت باشند و حق کار با رقبا را نداشته باشند. نکته دیگر اینکه رستوران داران هم از چنین انحصاری ضرر می‌بینند. اگر آنها بتوانند با سایت‌های سفارش آنلاین بیشتری کار کنند به طور طبیعی مشتری بیشتری به دست می آورند و درآمدشان افزایش پیدا میکند. مدل اقتصاد اشتراکی (Shared Economy) مدلی است که شرکت واسط صرفا پلتفرم را عرضه میکند و مثلا در اینجا در تهیه و پخت غذا و هزینه نگهداری رستوران هیچ نقشی ندارد بنابراین طبیعی است که نباید انتظار داشت پلتفرم واسط رستوران را ملزم به کار با خود کند. اگر چنین مدلی را بپذیریم پس باید به پلتفرم ( مثلا اسنپ فود) اجازه بدهیم که به رستوران بگوید حق فروش اینترنتی خودش را هم ندارد و یا در آینده حتی حق فروش فیزیکی هم ندارد که مسلما صحیح نیست.
نگرانی و مقابله با انحصار شرکت‌های بزرگ
همزمان با توسعه اقتصاد دیجیتال، رقابت بین بنگاه‌های دیجیتالی شکل جدی تری گرفته است.به طور طبیعی غول‌های تکنولوژی تمایل دارند بتوانند یکه‌تاز حوزه کاری خود باشند اما شرکتها عموما می‌گویند که در جریان رقابت منصفانه عمل می‌کنند و رفتار ضدرقابتی ندارند.
روزنامه وال استریت ژورنال در ماه ژوئن گزارش داد که تعدادی از نمایندگان مجلس آمریکا در حال بررسی رفتار رقابتی و ضد رقابتی شرکت‌های بزرگ فناوری بوده‌اند. همزمان برخی کشورها نیز در حال تهیه تحقیقات مشترک ضدانحصاری علیه شرکت‌های بزرگ فن‌آوری از جمله گوگل و فیسبوک هستند.
برای نمونه، حدود 12 نماینده از جمله جمهوری خواهان و دموکرات‌ها، در ماه جولای با مقامات ارشد وزارت دادگستری آمریکا در واشنگتن دیدار کردند تا درباره نگرانی‌ها در مورد فقدان رقابت در صنعت فناوری‌های جدید بحث و گفتگو کنند.
به گفته سخنگوی دادستان‌کل نیویورک، نمایندگان نگران کنترل داده‌های شخصی توسط شرکت‌های فناوری بزرگ هستند و آنها را مسئول فعالیت‌های ضدرقابتی که حریم خصوصی و داده‌های مصرف‌کننده را به خطر می‌اندازند، می‌دانند.
انحصار یعنی از بین رفتن فضای رقابتی که به ضرر اقتصاد کشور و به ویژه ضرر کاربر (خریدار و رستوران) است. به هر حال، رقابت ولو با وجود بازیگران کوچک منجر به ارتقای کیفیت و کشف قیمت واقعی میشود. اما در یک فضای انحصاری، کیفیت خوب و قیمت منصفانه امکان‌پذیر نیست. زیرا انحصارگر برای افزایش سود خود، می‌تواند هرکاری انجام بدهد و مشتری ناچار به پذیرش است.
اما این تمام ماجرای تبدیل یک فضای رقابتی به انحصاری نیست. چرا که یک بازار که رو به انحصار می‌رود دیگر شاهد ایده‌های نوآورانه در خدمات و کیفیت نخواهد بود. زیرا شرکت انحصارطلب فرصتی برای رشد و شکوفایی به یک استارت‌آپ نخواهد داد.
بنابراین، انتظار می‌رود همزمان با توسعه فعالیت‌های شرکت‌های دیجیتالی و نوپا در حوزه‌های مختلف که با جامعه بزرگی از کاربران سروکار دارند، مقرراتی برای جلوگیری از انحصارطلبی شکل بگیرد تا در این میان، شرکت‌های کوچک نیز در یک فضای رقابتی فرصت رشد و شکوفایی پیدا کنند.
منبع: آی‌تی ایران