سرویس جهان مشرق- دنا استرول دیپلمات آمریکایی و کارشناس کنگره در امور سوریه با حضور در نشست یک اندیشکده آمریکایی نسبت به برنامه پنهان آمریکا برای «تغییر رژیم» در سوریه هشدار داده و استقرار نیروهای نظامی ایالات متحده در تأسیسات نفتی را بخش کلیدی از این سناریو خوانده است.

به نظر وی آمریکا منابع اقتصادی دولت سوریه را گروگان گرفته تا در کنار سایر اجزای یک پروژه بزرگ تغییر رژیم یعنی فشار اقتصادی بر آن کشور، تحریم متحدانی چون روسیه و ایران و جلوگیری از ورود شرکت‌های فناور برای بازسازی کشور، نهایتاً مردم سوریه را بار دیگر در موقعیتی مناسب علیه حکومت مستقر بسیج کند. شاید در این هندسه است که اقدام غیرعقلانی بریتانیا در توقیف نفتکش ایرانی معنا پیدا می‌کند.

این یکی از هشداردهنده‌ترین واکنش‌ها به دستور ترامپ برای استقرار نیروهای نظامی در تأسیسات نفتی سوریه است که هفته گذشته عملیاتی شد. سایر رسانه‌ها و پایگاه‌های تحلیلی نیز در پاسخ به این رخداد که به بهانه ابراز نگرانی پنتاگون و نمایندگان مجلس از خروج یکباره از سوریه و تنهاگذاشتن متحدان کُرد انجام شد، گزارش‌های مفصلی منتشر کرده‌اند که خلاصه آن را در اینجا مرور می‌کنیم:

رادیوی ملی (NPR)

ترامپ در جمع افسران پلیس اعلام کرد «ما باید نفت (سوریه) را نگه داریم. ۵۵ میلیون دلار در ماه؟ نفت را نگه می‌داریم». منطقه نفتی دیرالزور در سال ۲۰۱۷ با همکاری کردها از دست داعش خارج شد. این منطقه نزدیک به دو سوم نفت و گاز سوریه را در خود جای داده است. رئیس‌جمهور آمریکا در جای دیگری در جمع خبرنگاران گفت با یک شرکت نفتی آمریکا مانند اکسون موبیل قرارداد می‌بندد تا با بازسازی تأسیسات در این منطقه امکان بهره‌برداری مجدد از آن فراهم شود.

لیندسی گراهام سناتور تندرو در دفاع از این اقدام و جملات ترامپ گفت «ما به آنجا نرفته‌ایم تا آمریکا را ثروتمند کنیم بلکه رفته‌ایم تا هزینه حضور خود را کم کنیم». این سخنان گراهام و جملات لیندسی در کنار تجربه تلخ حضور آمریکا در مراکز نفتی عراق موجب شده تحلیلگر ان‌پی‌آر نسبت به احتمال نقض قوانینِ بین‌المللیِ ضد غارت از سوی واشینگتن ابراز نگرانی کند.

بر این اساس پرسش‌هایی از کاخ سفید مطرح شده است: مالک این نفت چه کسی است؟ واشینگتن قرار است با این نفت و درآمد چه کند؟ اگر بدون رضایت مالک نفت با آن تجارت کند، چرا طبق کنوانسیون چهارم ژنو مشمول جرائم جنگی نیست؟

وزیر دفاع آمریکا مارک اسپر در پاسخ به اینکه آیا استقرار نیروها برای جلوگیری از استخراج نفت سوریه توسط روسیه است، گفت «در یک کلمه اگر بخواهم جواب بدهم، بله» و بعد ادامه داد اهداف دیگری مانند «تأمین مالی نیروهای دموکراتیک سوریه جهت حفاظت از زندانی‌های داعش و تأمین مالی سربازانشان «که در شکست‌دادن داعش به ما کمک می‌کنند» از اهداف دیگرِ پنتاگون است. اما تحلیلگر ان‌پی‌آر باز هم می‌پرسد بالاخره داعش در سوریه تمام شد یا قرار است بارها از آن به عنوان بهانه حضور نظامی استفاده شود؟

لس آنجلس تایمز

این روزنامه به جمله‌ای از ترامپ اشاره می کند که می‌گوید ما باید سربازانمان را به خانه بیاوریم اما «من نفت را دوست دارم. ما می‌خواهیم نفت را نگه داریم» و اینکه بشار اسد در مصاحبه‌ای از «دشمن شفاف» خود تشکر کرده و گفته او بهترین رئیس‌جمهور آمریکا است که می‌گوید نفت می‌خواهد. نویسنده سپس با یک تلنگر جدی از فریب دولت پرده بر میدارد: سوریه نفت چندانی ندارد.

سوریه در سال ۲۰۱۰ میلادی یعنی پیش از آغاز ناآرامی‌ها تنها نیم‌درصد از تولید نفت جهان را طبق گزارش جهانی انرژی از سوی شرکت بی‌پی در اختیار داشت. بعد از آن نیز هر یک از تأسیسات نفتی دست کم ۷۰ درصد آسیب دید که نیاز به بازسازی جدی دارد و تازه بعد از بهره‌برداری نیز بخشی از آن به نیروهای دموکراتیک سوریه می‌رسد. پی چه چیزی در انتها می‌ماند که عاید آمریکا شود؟

شاید سود اصلی از اقدام ترامپ را شرکت‌هایی به دست می‌آورند که برای بازسازی تأسیسات دعوت می‌شوند و شاید اساساً تصمیم پنتاگون در تبانی با شرکت‌های بزرگ نفتی باشد. نویسنده لس‌آنجلس تایمز البته به مورد دیگری اشاره می‌کند مانند بریدنِ طمع از داعش برای قدرت‌گیری و تسخیر مجدد این منابع مالی یا دورنگه داشتن دمشق و مسکو از این تأسیسات و سپس مورد اول را با توجه به شکست داعش رد می‌کند و مورد دوم را با توجه به نیاز شدید دولت به نفت برای ارائه به مردم تأیید می‌کند. بر این اساس دومین برنده اقدام ترامپ، حامیان تغییر رژیم در سوریه هستند.

نیویورکر

ژنرال بازنشسته بَری مک کافری در توییتی نوشت «شرکت‌های نفتی آمریکا را می‌بریم تا حوزه‌های نفتی را نوسازی کنند. ما داریم چه می‌شویم... راهزن!؟» این توییت در پاسخ به سخنان ترامپ بود که گفت سربازان آمریکایی در تأسیسات نفتی سوریه می‌مانند زیرا «شاید ما در آنجا برای نفت بجنگیم و این اشکالی ندارد. به هر حال شاید کس دیگری آن نفت را بخواهد و جنگ شدیدی داشته باشیم. نفت زیادی در آنجا هست».

مشکل دیگر این است که اگر ترامپ از سوی دیگر ادعای پیروزی بر داعش را اعلام می‌کند، بنابر این طبق قانون کنگره حق ندارد در سوریه بماند و از همین جا مشکل بعدی یعنی نقض قوانین بین‌المللی در اشغال سرزمین دیگران و غارت آن آغاز می‌شود و ترامپ به عنوان غارتگر مرتکب جرم جنگی می‌شود.

همه این خطرات را ترامپ به جان خریده است برای چه؟ تحلیلگر نیویورکر می‌نویسد نفت سوریه تنها به اندازه ایالت یوتا در آمریکا است و بس، یعنی کمتر از ۴۰۰ هزار بشکه در روز آن هم در زمان اوج تولید.

VOX

تحلیلگر پایگاه واکس به تناقض سخنان رئیس جمهور و پنتاگون در مورد محل خرج درآمد نفت شمال شرق روسیه تمرکز کرده و به این نتیجه رسیده که دست کم یکی از آنها دروغ گفته‌اند. در واقع درآمد نفت سوریه یا به جیب مردم آمریکا می‌ریزد (آن گونه که ترامپ می‌گوید) و یا نیروهای دموکراتیک سوریه.

دلیل اینکه پنتاگون سخنان ترامپ را تأیید نکرده است، شاید این باشد که ترامپ متوجه نبوده غارت نفت سوریه بعد از اعلام پیروزی بر داعش مصداق جرائم جنگی است و پنتاگون خواسته با یک دروغ، بر راستِ خطرناک ترامپ را سرپوش بگذارد.

اما از آنجا که دروغگو کم حافظه می‌شود، پنتاگون فراموش کرده بود تبعات تغییر این اعلامیه دولتی چیست. در واقع رئیس‌جمهوری که اعلام کرده بوده به جنگ‌های بی‌پایان آمریکا در خاورمیانه پایان می‌دهد، تنها ممکن است برای تأمین امنیت ایالات متحده (که ترامپ توییت کرده بود دیگر نیاز نیست برای محدودسازی داعش در سوریه بمانیم و در خودِ آمریکا حسابشان را می‌رسیم) یا کسب درآمد و کمک به اقتصاد ایالات متحده و مردمش (که پنتاگون تکذیب کرده است) تن به نگه‌داشتن بخشی از نیروها بدهد. در غیر این صورت، وعده خود را نادیده گرفته و سایر توجیهات که تکرار حرف‌های بوش پدر و پسر است.

علاوه بر این پیامد منفی در سیاست داخلی آمریکا برای ترامپ، تحلیلگر واکس به احتمال وقوع تنش نظامی در شمال سوریه اشاره می‌کند: دمشق، مسکو و آنکارا تا چه زمانی به ایالات متحده اجازه می‌دهند نیروهایش را در تأسیسات نفتی نگه دارد؟ اگر تهدید کلامی یا عملی از سوی نیروهای نظامی کشورهای دیگر طبق قوانین بین‌المللی مطرح شد، آمریکا نیروهایش را اضافه می‌کند یا آنجا را ذلیلانه ترک می‌کند؟ برای این موقعیت چه برنامه‌ای وجود دارد؟

پولیتیکو

تأکید اصلی تحلیل مجله پولیتیکو بر بازی دولت ترامپ با افکار عمومی آمریکا است. نویسنده از آنجا شروع می‌کند که در زمان تحویل دولت به ترامپ، حدود ۵۰۰ نیروی آمریکایی در سوریه حضور داشتند. ترامپ که قول داده بود نیروهای آمریکایی را از خاورمیانه خارج کند، تا یک سال بعد از ورود به کاخ سفید تعداد آنها را چهار برابر کرد. سپس ناگهان در دسامبر ۲۰۱۸ میلادی دستور خروج نیروها را صادر کرد که منجر به استعفای متیس وزیر دفاع شد.

بعد از واکنش تند پنتاگون، ترامپ خروج سریع را به خروج تدریجی تغییر داد و تا همین یکی دو ماه پیش نیمی از نیروها را خارج کرد. دوباره در بیانیه‌ای انتخاباتی اعلام کرد اتحاد با کردها دیگر ضرورت ندارد و نیروهای آمریکایی مواضع خود را ترک خواهند کرد. ترکیه نیز حمله خود را در خاک سوریه شروع کرد. ترامپ دوباره سیاست خود را تغییر داد و اعلام کرد ما از نظر نظامی خارج می‌شویم اما برای تأمین امنیت تأسیسات نفتی باقی می‌مانیم.

سپس برای اینکه نشان دهد واقعاً برای هدف نظامی در سوریه نمی‌ماند، مرگ ابوبکر البغدادی را در حمله نیروهای آمریکایی اعلام کرد اما مقامات پیشین نظامی خبر داده‌اند هدف آمریکا فقط نفت نیست بلکه «این مهم است که در آنجا پرچم ما برافراشته باشد تا کردها فکر نکنند آنها را کاملاً رها کرده‌ایم ... و اینکه بتوانیم عملیات‌هایی را علیه واحدهای تروریستی در دره فرات انجام دهیم».

به نظر می‌رسد پنتاگون نمی‌خواهد نقش خود در تحولات نظامی و امنیتی سوریه را رها کند و احتمالاً این بازی با افکار عمومی که در دو سه سال اخیر انجام شده است، ‌ به دلیل همین ناهماهنگی میان رئیس‌جمهور و پنتاگون است.

جمع‌بندی

سه ضرورت اصلی در تصمیم ترامپ با فشار پنتاگون برای ماندن در سوریه نقش داشته است و باقی آنها توجیهات بیهوده است:

• تبانی با شرکت‌های نفتی و گازی آمریکا به روال اشغال عراق که تأسیسات آن کشور را به واسطه ارتش نابود کردند و سپس هزینه آن را از جیب مردم عراق در جیب شرکت‌های آمریکایی ریختند. این مسأله هم با توجه به بحران اقتصادی در ایالات متحده و هم نیاز ترامپ به حمایت انتخاباتی در ۲۰۲۰ از اهمیت بالایی برای کاخ سفید برخوردار است.
• ایجاد وقفه در موج سهمگین رسانه‌ای علیه تصمیم ترامپ برای خروج از سوریه و تبعات وحشتناک و خونبار آن برای کردهای سوریه که در این مورد موفقیت‌آمیز بود.
• ماندن در سوریه به بهانه تأسیسات نفتی برای تداوم مداخله در امور منطقه و عقب‌نماندن از بازی در زمینی که روسیه، ایران و ترکیه در آن بازیگری می‌کنند.

منابع

http://www.ronpaulinstitute.org/archives/featured-articles/۲۰۱۹/november/۰۷/us-congressional-panel-outlines-next-phase-of-dirty-war-on-syria-occupy-oil-fields-and-block-reconstruction

https://www.latimes.com/world-nation/story/۲۰۱۹-۱۱-۰۴/trump-syria-oil-problems

https://www.npr.org/۲۰۱۹/۱۰/۳۰/۷۷۴۵۲۱۴۷۲/if-u-s-takes-syrian-oil-it-may-violate-international-laws-against-pillage

https://www.newyorker.com/news/our-columnists/trumps-baffling-plan-to-pillage-syrias-oil

https://www.vox.com/policy-and-politics/۲۰۱۹/۱۱/۷/۲۰۹۵۳۶۱۲/trump-syria-oil-kurds-isis

https://www.politico.com/news/۲۰۱۹/۱۰/۳۱/trump-syria-oil-field-mission-۰۶۲۵۱۰