به گزارش مشرق، از آبان ماه سال ۹۷ که آمریکا با هدف صفر شدن صادرات نفت ایران اقدام به اعمال شدیدترین تحریم‌ها علیه کشورمان کرد، تاکنون بارها و بارها ایران به لحاظ کاهش فروش نفت تحت فشار قرار گرفته است.

هم‌زمان با اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران، کاخ سفید با نشر بیانیه‌ای اعلام کرد: «هدف از این تصمیم رساندن صادرات نفت ایران به صفر است تا این رژیم منبع اصلی درآمدش را از دست بدهد. حکومت ترامپ و متحدین ما مصمم هستند که به کارزار بالاترین حد فشار اقتصادی بر ایران ادامه دهند.»

بیشتر بخوانید:

فشار روی ترامپ برای مجاب کردن چین به خرید نفت از آمریکا

منفی شدن شاخص بورس آمریکا پس از سقوط قیمت نفت

چند ماه بعد در دوم اردیبهشت ۹۸ برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران پس از اعلام کاخ سفید مبنی بر عدم تمدید معافیت‌های نفتی ایران در کنفرانسی خبری اظهار کرد که فرایند به صفر رساندن صادرات نفت ایران از دوم می (دوازده اردیبهشت) آغاز خواهد شد. وی مدعی شد که آمریکا در سال جاری صادرات نفت ایران را به صفر خواهد رساند. بر همین اساس، آمریکایی‌ها تمام تلاش خود را برای این کار کردند و هرچند وقت یکبار هم از حصول اهدافشان سخن می‌گفتند، چنان‌که در نیمه‌های سال ۹۸ مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا با لحنی که حاکی از موفقیت و افتخار! بود، مدعی شد که تحریم‌های نفتی کاخ ‌سفید علیه صادرات نفت ایران توانسته جلوی فروش دو میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه از نفت این کشور را بگیرد.

هرچند نمی‌توان گفت صادرات نفت ایران کاملا از بین رفته است، کما اینکه طبق گزارش اخیر اوپک تولید نفت ایران روزانه بالاتر از دو میلیون بشکه قرار دارد اما همین کاهشی هم که در درآمدهای نفتی رخ داده، موجبِ رفتن به سمت راه‌های جایگزین و کاهش وابستگی بودجه به نفت شده است.

بازگشت مکر آمریکا به خودش

اما تلاش‌های آمریکا برای کاهش فروش نفت ایران تمام ماجرا نبوده است؛ بحران کرونا و کاهش قیمت نفت، حالا دامن آمریکا را گرفته و تقریبا هر روز هم اتفاق ناگوارتری برای بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا رخ می‌دهد. از مشکلات ناشی از کرونا و موارد بهداشتی آمریکا که بگذریم، قیمت نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا روز دوشنبه در بازار معاملات آتی از صفر هم پایین‌تر آمد و برای تحویل محموله در ماه آینده میلادی به منفی ۴۰ دلار و ۳۲ سنت در هر بشکه رسید.

به گزارش خبرگزاری تسنیم، این بدان معناست که تولیدکنندگان نفت علاوه بر این که در قبال نفت تحویلی به خریدار پولی دریافت نمی‌کنند بلکه بابت خالی کردن میادین خود از نفت تولید شده بابت هر بشکه ۴۰ دلار و ۳۲ سنت به خریدار پول می‌دهند! علت منفی شدن قیمت نفت آمریکا آن است که گسترش ویروس کرونا در حال نمایان کردن آثار مخرب خود بر اقتصاد آمریکاست.

در همین زمینه، خبرگزاری فارس نیز به نقل از رویترز نوشت: قیمت نفت آمریکا در معاملات برای نخستین بار در تاریخ در بحبوحه فزونی عرضه و شیوع کرونا به زیر صفر دلار سقوط کرد زیرا تاجران مستاصل پول می‌پرداختند تا از دست نفت راحت شوند. البته روز گذشته قیمت هر بشکه نفت برنت با ۳۱ سنت کاهش ۲۵/۲۶ دلار معامله شد و نفت خام آمریکا هم از محدوده منفی خارج و یک دلار و ۳۶ سنت معامله شد.

با این حال‌، با شیوع کرونا و در خانه ماندن اجباری مردم و تعطیلی کارخانه‌ها، میزان مصرف نفت آمریکا کاهش یافته و باعث انباشت نفت بدون خریدار در میادین نفتی شده است. پیش‌تر کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند در صورتی که تعطیلی اقتصاد آمریکا ادامه پیدا کند قیمت نفت به ارقام منفی خواهد رسید چرا که به تدریج انبارها از نفت پر می‌شود و تولیدکنندگان نفت یا باید در چاه‌ها را ببندند و یا به امید راه افتادن چرخ‌های اقتصاد به تولید خود ادامه دهند.

مفهوم قیمت منفی چیست؟

محمدعلی خطیبی مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس اظهار داشت: در حال حاضر برای تولیدات آتی تقاضایی وجود ندارد و از طرفی برای تولیدکنندگان نیز صرفه اقتصادی ندارد که تولید خود را قطع کنند زیرا خسارت وارد شده به تولیدکنندگان در شرایطی که نفت را به قیمت‌های پایین و حتی منفی بفروشند کمتر از حالتی است که کلا تولید خود را متوقف کنند.

وی با بیان اینکه حالا معنای قیمت منفی چیست؟ افزود: این موضوع به این معنا است که تولیدکننده نفت حاضر است نه تنها نفت تولیدی خود را به صورت رایگان و با قیمت صفر دلار در اختیار طرف تقاضا قرار دهد؛ بلکه حتی حاضر است هزینه‌های مربوط به انتقال و ذخیره‌سازی طرف تقاضا را نیز به ازای هر بشکه از جیب خود پرداخت کند که این مبلغی که طرف عرضه پرداخت می‌کند در قالب قیمت منفی نفت خودش را نشان داده است. وی اظهار داشت: برای تولید نفت یک هزینه سرمایه‌ای وجود دارد و یک هزینه عملیاتی. قیمت فعلی نفت نمی‌تواند هزینه‌های عملیاتی را پوشش دهد و در نتیجه تولیدکنندگان ضرر می‌کنند. اما در صورت توقف تولید هزینه‌های سرمایه‌ای نیز به خسارت تولیدکنندگان اضافه می‌شود. از طرفی طبق قوانین ایالات متحده در صورت توقف تولید نفت، تولیدکنندگان با جریمه‌های سنگینی مواجه خواهند شد در نتیجه طبق محاسباتی که به وجود آمده، فروش نفت با قیمت منفی زیان کمتری نسبت به توقف تولید نفت برای آنها دارد؛ فلذا شاهد قیمت‌های منفی در بازار نفت بودیم.

چشم‌انداز مثبتی وجود ندارد

به گفته فعالان بازار، این دلالان هستند که حاضر می‌شوند نفت متعلق به خود را با قیمت منفی بفروشند، (چراکه) هیچ چشم‌انداز روشنی برای پایان بخشیدن به این معضلات دیده نمی‌شود و در حالی که تولیدکنندگان در سراسر دنیا همچنان به تولید و عرضه نفت خود ادامه می‌دهند، دلالانی که مخازن ذخیره کافی ندارند مجبور شده‌اند به مال خود آتش بزنند و قیمت‌های منفی را برای نفت‌های خود پیشنهاد کنند.

در این باره، میشل تران، مدیر موسسه گلوبال انرژی در این زمینه به بلومبرگ گفت: در کوتاه‌مدت برای متوقف کردن روند نزولی قیمت نفت در معاملات آتی نمی‌توان کار چندانی انجام داد. پالایشگاه‌ها در حرکتی تاریخی از پذیرش بشکه‌های نفتی خودداری می‌کنند و در حالی که منابع ذخیره نفت پر شده است، تا شرایط به حالت عادی بازگردد یا ویروس کرونا از بین برود ضربات سخت‌تری به تولیدکنندگان وارد می‌شود.

منفی شدن قیمت نفت آمریکا نشان می‌دهد که بازار نفت این کشور تا چه حد اشباع شده است و تا چه حد حرکت چرخ‌های اقتصاد آمریکا کند شده است. طی هفته‌های گذشته تحت تاثیر گسترش کرونا بیش از ۲۲ میلیون نفر در این کشور از کار بیکار شده و خواستار برقراری مقرری بیکاری شده‌اند. به عقیده کارشناسان، توافق اخیر اوپک و سایر تولیدکنندگان برای کم کردن از عرضه جهانی نفت به میزان ۱۰ میلیون بشکه در روز نیز نتوانسته است به نگرانی‌ها در بازار نفت پایان دهد.

گفتنی است، قیمت منفی نفت آمریکا کمترین قیمت ثبت شده برای این نفت از سال ۱۹۴۶ یعنی درست پس از پایان جنگ جهانی دوم است. نفت برنت نیز از ابتدای امسال حدود ۶۰ درصد ارزش خود را از دست داده است. نفت خام آمریکا هم حدود ۱۳۰ درصد از ارزش خود را از دست داده و به سطح بسیار پایین‌تر از هزینه‌های سر به سر لازم برای بسیاری از حفاران نفت شیل رسیده است. این وضعیت به توقف حفاری‌ها و کاهش چشمگیر هزینه‌ها منجر شده است.

بورس آمریکا ریخت

اما تبعات اقتصادی مازاد نفت آمریکا محدود به منفی شدن قیمت آن نماند؛ و بورس آمریکا (که با شاخص داوجونز شناخته می‌شود) هم ریزش کرد. در این زمینه، خبرگزاری مهر به نقل از سی‌ان‌بی‌سی نوشت: در پایان معاملات روز دوشنبه وال‌استریت (بامداد سه‌شنبه به وقت تهران)، پس از اینکه قیمت نفت خام آمریکا با سقوطی بی‌سابقه منفی شد، شاخص‌های سهام آمریکا به شدت سقوط کردند و به تأخیر افتادن تأمین اعتبار بسته نجات شرکت‌های خرد آمریکا هم حال و هوای بازارهای مالی این کشور را بدتر کرد.

بر همین اساس، میانگین صنعتی داو جونز ۵۹۲/۰۵ واحد یا ۲/۵ درصد سقوط کرد و به ۲۳۶۵۰/۴۴ دلار رسید. همچنین شاخص اس‌اندپی نیز ۱/۸ درصد سقوط کرد و به ۲۸۲۳/۱۶ واحد بازگشت، ضمن اینکه کامپوزیت نزدک یک درصد از ارزش خود را از دست داد و در ۸۵۶۰/۷۳ واحد بسته شد. البته پس از شیوع ویروس کرونا بورس آمریکا شروع به ریزش کرده بود، چنان‌که بورس آمریکا در نیمه دوم مارس ۲۰۲۰ از آستانه ۳۰ هزار دلار به کانال ۱۸ هزار دلار برگشته بود.