به گزارش مشرق، اظهارات جدید «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا و رفتارهای او درباره تعویق زمان انتخابات ریاست‌جمهوری بار دیگر بحث‌ها درباره ناقص بودن برخی مکانیسم‌های رأی‌گیری در این کشور را بر سر زبان‌ها انداخته و به نگرانی‌هایی درباره انتخابات پیش رو منجر شده است.
بیشتر بخوانید:
رای‌گیری پُستی در آمریکا چگونه است؟
نظرسنجی جدیدی که همین جمعه منتشر شد نشان می‌دهد اکثر مردم آمریکا فارغ از حزبی که از آن حمایت می‌کنند از احتمال تخلف، تقلب یا تلاش برای سرکوب رأی در انتخابات ریاست‌جمهوری ماه نوامبر در کشورشان نگران هستند.
در این نظرسنجی که توسط خبرگزاری رویترز و موسسه افکارسنجی «ایپسوس» انجام شده بیش از ۷۴ درصد طرفداران حزب دموکرات و ۸۰ درصد طرفداران حزب جمهوری‌خواه از تخلف سازمان‌یافته در انتخابات ابراز نگرانی کرده‌اند. همچنین ۷۳ درصد از کل رأی‌دهندگان گفته‌اند که از احتمال اثرگذاری معضل پیچیده‌ای به نام «سرکوب رأی» بر نتیجه انتخابات نگران هستند.
معضل دموکراسی آمریکا فراتر از تغییر تاریخ انتخابات
اظهارات ترامپ درباره تعویق زمان انتخابات یا تشکیک در نتیجه انتخابات، دیکتاتورمآبانه و دور از موازین دموکراسی توصیف شده، اما بسیاری از کارشناسان تضمین داده‌اند که او از حق تغییر تاریخ برگزاری انتخابات برخوردار نیست و تصمیم‌گیری درباره چنین موضوعی جزو اختیارات کنگره است.
با وجود این، معضل در دموکراسی آمریکا فراتر و ریشه‌دارتر از نگرانی درباره تغییر تاریخ انتخابات آمریکا و بسیار قدیمی‌تر و کهنه‌تر از انتخابات فعلی این کشور است.
غیرمستقیم بودن اثر رأی مردم، الکتورهای غیرمتعهد، مباحث مربوط به سرکوب آرا، پدیده «سمندرسازی» (Gerrymandering)، حذف نامزدهای مستقل، نقش پول‌های فاسد، مکانیسم راه یافتن نامزدها به مناظره‌ها و چندین و چند مشکل دیگر برخی از اصلی‌ترین مشکلاتی هستند که دموکراسی آمریکایی با آنها روبرو است. ما در زیر برخی از مهم‌ترین این موارد را توضیح داده‌ایم.
انتخابات آمریکا اساساً هنوز از ریشه‌های اولیه‌اش که بر اساس فرضیه بی‌اعتمادی به رأی مردم بنیان‌گذاری شده بود فاصله نگرفته و به همین جهت، این مردم نیستند که به صورت مستقیم رئیس‌جمهور را انتخاب می‌کنند بلکه رئیس‌جمهور توسط افرادی موسوم به «الکتورها» (گزینندگان) و طی فرایندی موسوم به «مجمع گزینندگان» (الکترال کالج) (Electoral college) صورت می‌گیرد. در واقع، مردم در انتخابات به این الکتورها رأی می‌دهند.
بیشتر بخوانید:
بزرگترین بازندگان شکست ترامپ در انتخابات
مجمع گزینندگان، در واقع شامل ۵۳۸ الکتور است که هر ۴ سال یکبار برای انتخاب رئیس‌جمهور تشکیل می‌دهند. فردی که بتواند ۲۷۰ رأی الکتور را به دست بیاورد، پیروز انتخابات اعلام می‌شود و به عنوان رئیس‌جمهور به کاخ سفید راه پیدا می‌کند.
تعداد الکتورهای هر ایالت، مجموع تعداد نمایندگان آن ایالت در مجلس سنا و مجلس نمایندگان آمریکا است. کنگره آمریکا در حال حاضر شامل ۱۰۰ نماینده مجلس سنا و ۴۳۵ نماینده مجلس نمایندگان آمریکا است (مجموع این الکتورها ۵۳۵ نفر می‌شود و سه الکتور هم برای منطقه کلمبیا موسوم به دی‌سی DC در نظر گرفته شده است).
انتخاب خود الکتورها یک فرایند دو مرحله‌ای است. در مرحله اول، احزاب سیاسی در هر کدام از ایالت‌ها مدتی قبل از انتخابات عمومی، الکتورهای بالقوه خودشان را انتخاب می‌کنند. در مرحله دوم، در روز انتخابات، رأی‌دهندگان در هر ایالت، با رأی دادن به نامزدهای رئیس‌جمهور، الکتورهای خودشان را انتخاب می‌کنند. نام الکتورها ممکن است روی برگه‌های رأی، زیر نام نامزدهای ریاست‌جمهوری رأی شده باشد و ممکن هم هست که نام آنها درج نشده باشد که این موضوع به قوانین انتخاباتی در هر ایالت بستگی دارد.
در قانون اساسی آمریکا هیچ بند یا قانونی وجود ندارد که الکتورها را ملزم کند رأی خودشان به نامزدهای ریاست‌جمهوری را طبق آرای مردمی بدهند. با وجود این، برخی از ایالت‌ها الکتورهای خودشان را ملزم کرده‌اند در رأی دادن به نامزدهای انتخابات، عیناً مطابق با رأی مردم عمل کنند که به آنها «الکتورهای متعهد» گفته می شود. غالبا الکتورها در روز انتخاب نهایی (در ماه دسامبر) به نامزدی رای می‌دهند که اکثریت رای دهندگان ایالتی آنها، انتخاب آن نامزد را توقع دارند.
به واقع با توجه به اینکه اعضای کالج انتخاباتی توسط حزبی برگزیده می شود که بیشترین رأی را در ایالت مورد نظر به دست آورده است، کمتر اتفاق می افتد که این اعضا رأیی مغایر با آنچه که حزب پیروز در انتخابات ایالتی مورد نظر دارد بدهند. اما بارها اتفاق افتاده است که اعضای کالج‌های انتخاباتی در روز رای‌گیری برای رئیس‌جمهور (در دسامبر )،به نامزدی غیر از آنچه که انتظار می‌رفته است رای داده‌اند و به عبارت دیگر خلف وعده کرده‌اند.
در ۴۸ ایالت آمریکا، وقتی که یک نامزد بتواند اکثریت آرای شهروندان این کشور را کسب کند، تمامی سهمیه الکترال آن ایالت را آن خود می‌کند. برای مثال اگر ۵۱ درصد شرکت‌کنندگان در انتخابات ایالت نیویورک به ترامپ (در واقع به افرادی که اعلام کرده‌اند که در کالج الکترال به ترامپ رأی می‌دهند) رأی دهند، تمامی سهمیه ایالت نیویورک در کالج الکترال به ترامپ (حامیان ترامپ) اختصاص پیدا می‌کند. تنها در دو ایالت نبراسکا و مِین، سهمیه ایالتی تاحدی براساس درصد رأی‌دهندگان توزیع می‌شوند.
چرا غیرمستقیم؟
اینکه چرا در جمهوری آمریکا به جای شمارش ساده آرا در جای‌جای کشور، رئیس‌جمهور به شکل غیرمستقیم انتخاب می‌شود در گذشته‌های دور ریشه دارد و به نوعی از بی‌اعتمادی به رأی مردم دارد و تا به همین امروز پابرجا مانده است.
«نیل بوچانان»، استاد حقوق دانشگاه جورج واشنگتن در پاسخ به این سؤال که چرا چنین سیستمی در آمریکا ساخته شد، می‌گوید: «این مسئله در تاریخ دموکراسی و قانون اساسی آمریکا ریشه دارد. چنین مفاهیمی در آن زمان‌ها برای دنیا مفاهیمی جدید بودند و بی‌اعتمادی عمیقی از سوی نخبگان سیاسی به توانایی مردم برای درک سیاست و رأی دادن وجود داشت.»
به عبارت دیگر، بنیانگذاران آمریکا درباره میزان اطلاعات مردم عادی، تردید داشتند. اما در عین حال آنها می‌خواستند که مردم عادی در روند انتخاب رئیس‌جمهور نقش داشته باشند. به همین دلیل سیستمی درست کردند که مردم عادی بتوانند رأی بدهند و رأی‌شان مؤثر باشد. اما همزمان گروهی از نخبگان را هم به عنوان انتخاب‌کننده (الکتر Elector) تعیین کردند که با رأی نهایی آنها رئیس‌جمهور انتخاب می‌شود.
بر همین اساس است که در آغاز جمهوری آمریکا، حق رأی نیز به گروه مردان سفیدپوست محدود بود. و در میان ۱۳ ایالت نخستین در آغاز کار جمهوری آمریکا، تنها سه ایالت حاضر شدند که به مردان بدون زمین، حق رأی بدهند! حتی در همین سه ایالت نیز در میان کسانی که صاحب زمین نبودند تنها مردانی حق رأی داشتند که مالیات پرداخت می‌کردند. به همین دلیل در سال ۱۷۸۹، تنها ۱۰ درصد از جمعیت آمریکا اجازه داشتند در انتخابات رأی بدهند.
قانون اساسی آمریکا و حق رأی
پایگاه Fairvote ( یک مرکز فعال در زمینه تضمین حق رأی برای شهروندان آمریکا) تصریح کرده در قانون اساسی آمریکا هنوز هیچ بندی که در آن به صراحت برای مردم حقی برای انتخاب مستقیم رئیس‌جمهور آمریکا در نظر گرفته شده باشد وجود ندارد.
این سیستم، همان‌طور که در بالا هم گفته شد با یک نقد اصولی دیگر هم روبه‌رو است: اینکه همواره ممکن است در رقابت‌های بسیار نزدیک، یکی از نامزدها بیشترین آرای مردم را به خود اختصاص دهد، اما این اکثریت آرای مردم عادی برایش اکثریت آرای الکترال در میان ۵۳۸ رای الکترال به ارمغان نیاورد.
این اتفاق در طول تاریخ پنج بار رخ داده است. آخرین نمونه از چنین وضعیتی در همین انتخابات سال ۲۰۱۶ میلادی بود که هیلاری کلینتون، نامزد حزب دموکرات آرای مردمی بیشتری به دست آورد. اما انتخابات را به دونالد ترامپ باخت چرا که ترامپ در ایالت‌های بیشتری برنده شده بود و آرای الکترال بیشتری داشت.
الکتورهای غیرمتعهد؛ انتخابگران دلبخواهی
از لحاظ قانونی دو مدل الکتور یا انتخابگر در انتخابات آمریکا وجود دارد:الکتورهای متعهد(Pledged Electors) و الکتورهای غیر متعهد (Unpledged Electors). الکتورهای متعهد افرادی هستند که هم رسماً اعلام کرده‌اند و هم وظیفه دارند به رأی و خواست مردم احترام بگذارند و در روز رأی‌گیری نهایی بر اساس آن چه که مردم رأی داده‌اند رأی بدهند.
در مقابل الکتورهای غیر متعهد قرار دارند که تعهدی به رأی مردم ندارند. به عنوان نمونه اگر ترامپ در کالیفرنیا رأی بیاورد یک الکتور غیر متعهد می تواند در روز انتخاب نهایی یکی از رأی‌های الکترال ایالت کالیفرنیا را به ترامپ بدهد و یا ندهد او مختار است.
البته الکتور غیرمتعهد با الکتور عهدشکن (Faithless Elector) متفاوت است. الکتور عهدشکن یک الکتور متعهد است که بر خلاف خواست مردم به نماینده‌ای که آنها انتخاب کرده‌اند رای ندهد. پدیده الکتور عهدشکن یک پدیده انحصاری در آمریکاست که تاکنون بارها اتفاق افتاده است.
هرچند این پدیده تا امروز نتوانسته تغییری جدی در نتایج انتخابات ریاست جمهوری بگذارد ولی در مواردی توانسته روند انتخابات را دچار مشکل کند. ( به عنوان نمونه می‌شود به انتخابات ریاست جمهوری ۱۸۳۶ اشاره کرد). در قوانین آمریکا در ۲۱ ایالت برای الکتورهای عهدشکن محکومیت در نظر گرفته شده است.
سرکوب رأی؛ مردم سیاستمدار انتخاب می‌کنند یا سیاستمدار مردم را؟
منظور از سرکوب رأی تلاش‌های مستقیم یا غیرمستقیمی است که از طرق مختلف اعم از راهکارهای قانونی یا قانونی از شرکت واجدان شرایط رأی در انتخابات یا ثبت نام آنها برای شرکت در آن جلوگیری می‌کند.
در آمریکا «سرکوب رأی» گروه‌های اقلیت به خصوص سیاه‌پوستان و طبقات محروم یکی از اصلی‌ترین مشکلات پیش روی تحقق یک دموکراسی کامل و واقعی است تا جایی که باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا چند روز پیش خواستار پایان بخشیدن به این معضل شد.
برای اینکه نیاز نباشد خیلی به گذشته‌های دور رجوع کنیم، در همین انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۶ موارد بسیار متعدد و کثیر از فرایند سرکوب رأی وجود دارد. مثلاً در ایالت ویسکانسین قوانین مربوط به اسناد هویتی نزدیک به ۴۵۰۰۰ نفر را از دادن رأی محروم کرد.
البته قوانین اسناد هویتی در تمام کشورها برای جلوگیری از تخلفات انتخاباتی وجود دارند، اما مشکلی که در آمریکا وجود دارد این است که طبق گزارش پایگاه «مینه‌سوتادیلی» ۱۱ درصد از شهروندان آمریکایی فاقد اسناد هویتی صادرشده توسط دولت هستند و این گروه جزو محروم‌ترین اقشار جامعه آمریکا هم محسوب می‌شوند. مثلاً همین پایگاه خبری نوشته نزدیک به ۲۵ درصد از شهروندان سیاه‌پوستی که در سن رأی قرار دارند فاقد چنین اسنادی هستند در حالی که این رقم برای سفیدپوست‌ها ۸ درصد است.
تغییر نتیجه با سرکوب رأی
از فرایند سرکوب رأی بارها در انتخابات‌ها برای تغییر نتایج استفاده شده است. مثلاً آن طور که تحقیقات کنگره آمریکا نشان می‌دهد، در انتخابات سال ۲۰۱۸ ایالت جورجیا برای انتخابات فرماندار این ایالت، سیاست‌هایی اتخاذ شده تا از ثبت نام ۳۴۰ هزار رأی‌دهنده جلوگیری شود و این مسئله به شکست نامزد سیاه‌پوست این ایالت در برابر رقیب سفیدپوستش شده است.
در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا هم موارد بسیار متعدد و عدیده‌ای از سرکوب رأی در ایالت‌های مختلف آمریکا گزارش شده. پایگاه امریکن‌پراگرس نوشته نزدیک به ۱۲۰ میلیون نفر از واجدان شرایط رأی در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا شرکت نکرده‌اند که دست‌کم بخشی از آن به دلیل پدیده سرکوب رأی بوده است.
این پایگاه فهرست اشکلاتی که حق رأی را از میلیون‌ها آمریکایی سلب کرده به صورت زیر ذکر می‌کند: مشکلات در ثبت‌نام برای رأی‌گیری، قوانین مربوط به ارائه اسناد هویتی، سردرگمی رأی‌دهنده‌ها، تهدید و آزار رأی‌دهنده، بسته شدن غیرقانونی مراکز اخذ رأی، خراب بودن دستگاه‌های اخذ رأی، محروم کردن دارندگان پرونده قضائی از رأی و در نهایت کژحوزه‌بندی.
انتخابات ۲۰۲۰ و شکل خاص سرکوب
در آمریکا تقریباً هیچ انتخاباتی برگزار نشده که انواع تاکتیک‌ها و استراتژی‌های سرکوب رأی یکی از معضلات آن نبوده باشد، اما در انتخابات نوامبر ۲۰۲۰ مسئله ابعادی حتی گسترده‌تر نسبت به گذشته دارد، به طوری که کارشناسان می‌گویند سرکوب رأی یکی از استراتژی‌های مهم دونالد ترامپ برای پیروزی در انتخابات پیش رو است و حتی مخالفت او با رأی‌گیری پستی هم ریشه در همین دارد.
«داگلاس بلومفیلد»، کارشناس مسائل انتخاباتی آمریکا در این مورد اینطور توضیح می‌دهد: «اگر نمی‌توانی در رأی‌گیری دیگران را شکست بدهی به آنها اجازه نده رأی بدهند. ترامپ این را مشخص کرده که سرکوب رأی یکی از راهبردهای اساسی او برای انتخاب مجدد به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا است. او نگران است چنانچه رأی دادن را برای مردم از طریق پست آسان‌تر کند، هرگز در انتخابات پیروز نخواهد شد.»
ریشه دعوا بر سر انتخابات پستی
در واقع ریشه اصلی مخالفت‌هایی که این روزها ترامپ با برگزاری رأی‌گیری به صورت پستی دارد همین است. «دیوید رالستون»، رئیس مجلس نمایندگان ایالتی جورجیا که جمهوری‌خواه و حامی ترامپ است دلیل مخالفت خودش و جمهوری‌خواهان با رأی‌گیری پستی را اینطور توضیح می‌دهد: «این مسئله به شدت برای جمهوری‌خواهان و محافظه‌کاران در جورجیا بد خواهد بود زیرا مشارکت را بالا خواهد برد». از آنجا که جورجیا رأی‌دهندگان سیاه‌پوست زیادی دارد و رأی سیاه‌پوستان بیشتر به سمت نامزد حزب دموکرات است رالستون می‌داند که مشارکت بالاتر در این ایالت سبد رأی رقیب را تقویت خواهد کرد.
«پائول وایریش»، از فعالان کهنه‌کار حزب جمهوری‌خواه که بنیان‌گذار اندیشکده هریتیج است همین ایده را به زبان صریح‌تر بیان می‌کند: «آنها (دموکرات‌ها) می‌خواهند همه رأی بدهند. من نمی‌خواهم همه رأی بدهند... چون در واقع، مشارکت کمتر در این انتخابات یک امتیاز برای ما است».
تاکتیک‌های سرکوب آرا توسط ترامپ
ترامپ چه تاکتیک‌هایی برای سرکوب آرای مردمی دارد؟ اگر به مجادله‌هایی که این روزها بین او و دموکرات‌ها و ترامپ بر سر نحوه برگزاری انتخابات وجود دارد دقت کنیم تاکتیک‌های ترامپ برای سرکوب آرا مشخص می‌شود؛ در انتخابات فعلی، دموکرات‌ها به دنبال اعمال فشار برای برگزاری انتخابات به روشی هستند که به بالا رفتن مشارکت در ایالت‌های مخالف ترامپ منجر شود و در مقابل جمهوری‌خواه‌ها دنبال برگزاری انتخابات به روشی هستند که مشارکت را به حداقل می‌رساند.
ترامپ در یک مصاحبه در خردادماه سال جاری گفت که با برگزاری انتخابات به صورت پستی، دادن حق ثبت‌نام برای رأی‌دهندگان در همان روز انتخابات و دیگر روش‌های مورد حمایت دموکرات‌ها برای برگزاری انتخابات مخالف است. او گفت دموکرات‌ها می‌خواهند «با تقلب» انتخابات را از او سرقت کنند. ترامپ گفت: «مردم باید با کارت شناسایی و به صورت حضوری رأی بدهند.»
او البته تاکتیک‌های دیگری هم دارد. «بن ویکلر»، رئیس حزب دموکرات در ایالت ویسکانسین گفته یکی از راهبردهای ترامپ کاهش بودجه اداره پست و اخلال در عملکرد این اداره در زمانی است که آنها باید رأی مردم را در کشور بچرخانند. او گفته ترامپ البته طرح‌های مخرب‌تری هم در سر دارد مثل دشوار کردن دسترسی رأی‌دهندگان به مراکز رأی‌گیری یا ارسال مأموران و فعالان راست‌گرا به مراکز اخذ رأی برای ارعاب آنها. این سیاستمدار دموکرات با توجه به رفتار ترامپ با معترضان در بحبوحه اعتراضات گفت: «حوادث این چند هفته برای من روشن کرد که ترامپ مایل است از تمامی امکانات ماشین دولت ایالات متحده آمریکا اعم از ارتش و نیروهای انتظامی برای قدرت‌نمایی و باقی ماندن در قدرت استفاده کند.»
استفاده از این تاکتیک البته مختص حزب جمهوری‌خواه نیست و دموکرات‌ها هم به فراخور نیاز از آن استفاده می‌کنند. در هر حال، مسئله مهم درباره انتخابات آمریکا این است که با آنکه قرار است ساز و کارهای دموکراسی ابزاری در اختیار مردم قرار دهند تا رأی‌دهندگان سیاستمداران را انتخابات کنند ظاهراً در دموکراسی آمریکا راه‌های زیادی هم برای وجود دارد تا سیاستمداران بتوانند رأی‌دهندگان را انتخاب کرده و صدای آنها را گم کنند.
