به گزارش مشرق، رزمایش هوایی بزرگ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران طی روزهای اخیر با محوریت پایگاه هوایی شهید بابایی در اصفهان و مشارکت سایر پایگاه‌ها برگزار شد.

بیشتر بخوانید:

این سومین حضور نهاجا پس از شرکت در رزمایش‌های ذوالفقارــ‌۹۹ و مدافعان آسمان ولایت ۹۹ در سال جاری بود که طی ۲ روز (۱۲ و ۱۳ آبان) به‌شکل تخصصی با به‌کارگیری ده‌ها فروند از انواع هواپیماهای شکاری، بمب‌افکن، سوخت‌رسان، جنگ الکترونیک و پهپادها انجام شد.

همچون سال‌های گذشته مراحل استقرار، تمرینات بدون سلاح و نیز مرحله نمایش اقتدار با به‌کارگیری انواع تسلیحات در این رزمایش صورت پذیرفت. ترکیبی از نیروهای باتجربه و جوان در این رزمایش حضور داشتند تا کار انتقال تجربه عملیاتی در محیطی نزدیک به شرایط رزم واقعی صورت پذیرد. در این گزارش مروری بر مهمترین اتفاقات و اخبار این رزمایش داریم.

* پهپادها، رکن رو به توسعه در نهاجا

در سالهای اخیر یگان‌های پهپادی در نیروی هوایی ارتش روند رو به توسعه‌ای داشته‌اند، علاوه بر پهپادهایی نظیر ابابیل‌ــ‌۳، مهاجرــ۴ و کرار که ساخت سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع هستند خود نیروی هوایی نیز متناسب با نیاز خود، پهپاد شناسایی و رزمی کمان‌ــ‌۱۲ را ساخته است. در این رزمایش علاوه بر پهپاد کرار و کمان‌ــ‌۱۲ یک پهپاد انتحاری به‌نام آرش نیز معرفی شد.

پهپاد کمان‌ــ‌۱۲ ساخت نیروی هوایی ارتش

پهپاد کرار به‌گفته مسئولین رزمایش هم در اجرای عملیات جنگ الکترونیک و هم بمباران هوایی شرکت داشت. این پهپاد در رزمایش اخیر اقدام به رهایی بمب ۵۰۰پوندی یا ۲۲۵کیلوگرمی نمود که با دقت خوبی به هدف اصابت کرد. این بمب از نوع سقوط آزاد و غیر هدایت‌شونده است و برای انهدام اهداف معمولی کاربرد دارد.

پهپاد کرار مسلح‌شده به بمب ۵۰۰پوندی

رهایی بمب از پهپاد کرار از نمای دوربین نصب‌شده روی پهپاد

اصابت بمب به نزدیک دایره مرکزی هدف

اما کرارهای نهاجا قابلیت به‌کارگیری بمب‌های هوشمند و دورایستا را نیز دارند که بمب بالابان با برد ۲۵ کیلومتر یکی از آنها است. مشخص نشد پهپاد کرار در مأموریت جنگ الکترونیک از چه سامانه‌ای استفاده می‌کند اما نیروی هوایی ارتش غلاف‌های حامل تجهیزات جنگ الکترونیک قابل نصب روی هواپیما و پهپاد را توسعه داده است که احتمالاً کرار حامل یکی از همین غلاف‌ها بوده است.

پهپاد کمان‌ــ‌۱۲ قابلیت حمل سه موشک اخگر یا بمب‌های همرده با آن را دارد. البته در این رزمایش و نیز رزمایش مشترک ذوالفقارــ‌۹۹، پهپاد کمان‌ــ‌۱۲ در نقش‌های شناسایی، هدفیابی و نظارت وارد عمل شد.

پهپاد کمان‌ــ‌۱۲؛ سامانه الکترواپتیکی پایدارشده زیر دماغه قابل مشاهده است

تصاویر ارسالی از اهداف و قفل اپتیکی روی آن

پهپادهای انتحاری از جمله تسلیحاتی هستند که عملکرد قابل توجه آنها در جنگ اخیر قره‌باغ بار دیگر ارزش عملیاتی بالای آنها را نشان داد. در ایران نیز از دو دهه پیش انواعی از پهپادهای انتحاری ساخته شده بودند.

پهپاد آرش که البته تصویر مناسبی از آن منتشر نشد تا بتوان نگاه دقیقتری به ویژگی‌های آن داشت اما اعلام شد که در این رزمایش با طی مسافت ۱۰۰ کیلومتر به هدف رسیده و پس از شیرجه از ارتفاع پایین روی هدف به‌دقت به آن اصابت کرده است. با توجه به مشابهت‌های این پهپاد با نمونه کیان در نیروی پدافند هوایی ارتش احتمالاً این پهپاد برد بسیار بیشتری دست‌کم تا ۵۰۰ کیلومتر دارد.

شیرجه پهپاد آرش روی هدف

نمایشگر کنترل پهپاد آرش نشان می‌دهد که این پهپاد در ارتفاع ۲۹۸متری با سرعت ۳۲۴ کیلومتر بر ساعت روی هدف شیرجه رفته است

* عملیات ترکیبی پهپاد و جنگنده

یکی از ویژگی‌های نیروهای هوایی پیشرفته دنیا، اجرای عملیات‌های ترکیبی توسط پرنده‌های بدون سرنشین و هواپیماهای رزمی سرنشین‌دار است. پهپادها در چنین مأموریتی عمدتاً در نقش هدفیابی برای هواپیماهای جنگنده پیش از رسیدن آن به منطقه هدف عمل می‌کنند.

جنگ الکترونیک، نشانه‌گذاری لیزری و عملیات‌های فریب از دیگر فعالیت‌های پهپادها در چنین نقشی است.

علاوه بر ارزش‌هایی که این عملیات ترکیبی به قابلیت‌های رزمی نیروی هوایی می‌افزاید، به‌کارگیری سامانه‌های مخابراتی امن و تجهیزات الکترونیکی لازم برای دریافت و به‌کارگیری اطلاعات در هواپیمای جنگنده به‌طوری که در شرایط مختلف این ارتباط پایدار بماند و مأموریت تا انتها انجام شود از دیگر وجوه مهم در پس‌پرده رسیدن به توانایی عملیات ترکیبی پهپاد و جنگنده است.

با توجه به تنوع مناسبی از پهپادها که در نیروی هوایی ارتش به‌وجود آمده این نوع عملیات ترکیبی در مأموریت‌های مختلف قابل اجراست و مؤلفه بسیار مهمی به توانمندی تأثیرگذاری نیروی هوایی ارتش روی صحنه رزم ایجاد می‌کند.

* چشم جدید برای فتوفانتوم‌ها

یکی از اخبار اعلام‌شده در این رزمایش، عملیات گونه شناسایی جنگنده F-۴ فانتوم یعنی RF-۴E معروف به فتوفانتوم با دوربین جدیدی به‌نام «سمات» بود.

این هواپیما در دوران جنگ تحمیلی که پهپاد و تصاویر ماهواره‌ای در اختیار نیروی هوایی نبود نقش بی‌نظیری در تهیه اطلاعات مورد نیاز برای اجرای عملیات هوایی داشت.

امروزه با وجود پهپادها، به‌علت قابلیت حمل محموله‌های سنگین، جنگ الکترونیک و سرعت و برد پروازی بالا، همچنان فتوفانتوم‌ها در برخی مأموریت‌ها اولویت اول را دارند.

نمونه شناسایی هواپیمای F-۴ فانتوم

متخصصان نیروی هوایی ارتش با کمک سایر بخش‌های تخصصی در کشور موفق به طراحی و ساخت یک دوربین جدید به‌نام سمات شده‌اند که در نهمین رزمایش فدائیان حریم ولایت به‌کارگیری آن رسماً اعلام شد.

از مشخصات این دوربین اطلاعی در دست نیست اما نگاهی به تجهیزات الکترواپتیکی ساخت وزارت دفاع نشان می‌دهد که امروزه توانایی کشور در توسعه چنین تجهیزاتی به‌صورت جهشی افزایش یافته است.

پیش از این در گزارش مستقلی برخی از این تجهیزات را معرفی کرده بودیم؛ دوربین‌هایی با برد بسیار بالا و دقت زیاد که حتی در ماهواره‌های ساخت داخل نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

با توجه به اینکه توانایی ارسال بی‌درنگ تصاویر از دوربین در ماهواره‌های ساخت داخل و حتی ماهواره‌برهایی که با سرعت بسیار بالا پرتاب می‌شوند و پرواز با سرعت‌های هایپرسونیک را تجربه می‌کنند، احتمالاً در دوربین جدید نصب‌شده روی فتوفانتوم‌ها نیز قابلیت ارسال بی‌درنگ (Realtime) ایجاد شده است. توانایی به‌اشتراک‌گذاری این تصاویر با سایر پرنده‌های رزمی همان‌طور که عملیات ترکیبی پهپاد و جنگنده صورت می‌پذیرد از دیگر گمانه‌های قابل طرح در مورد این قابلیت جدید فانتوم‌های شناسایی کشور است.

* بمب‌های دورایستا، سلاح کاربردی‌شده در نهاجا

بمب قاصدــ۱ که در شهریور ۱۳۸۶ همزمان با افتتاح خط تولید در وزارت دفاع، معرفی شد اولین سلاح دورایستای نسل جدید در نیروی هوایی ارتش بود.

این بمب با هدایت اپتیکی، قابلیت رسیدن به برد چند ده کیلومتر و بیشتر از همه تسلیحات قبلی هواپایه ساخت داخل را داشت. کمی بعد نمونه جدید آن با اصلاحاتی از جمله در سامانه پرواز با برد نزدیک به دو برابر عملیاتی شد و برد دورایستایی تسلیحات نیروی هوایی ارتش را به حدود ۶۰ کیلومتر رساند.

در رزمایش سال ۱۳۹۹ نهاجا نیز بمب قاصد که از سر جنگی ۲۰۰۰پوندی (۹۰۷ کیلوگرمی) بهره می‌برد و جرم نهایی آن به بیش از ۱۰۰۰ کیلوگرم می‌رسد توسط جنگنده‌های F-۴E به‌کارگیری شد. این بمب با دقت بسیار بالا و خطای نزدیک به صفر به هدف اصابت می‌کند و به‌علت سر جنگی بسیار سنگین، علیه اهداف مهم کاربرد دارد.

بمب قاصد روی جنگنده F-۴ فانتوم

بمب یاسین نوع دیگری از تسلیحات هواپرتاب دورایستای ساخت وزارت دفاع کشورمان است که در سال ۱۳۹۸ به‌طور رسمی رونمایی شد. این بمب نسل جدید و پیشرفته هم از پهپادها و هم جنگنده‌ها پرتاب می‌شود و به برد ۱۰۰ کیلومتر می‌رسد. ویژگی آن استفاده از بال‌هایی مشابه پهپادها است که امکان پرواز طولانی‌تری را نسبت به بالهای مورد استفاده در بمب قاصد می‌دهد.

این بمب از سر جنگی ۵۰۰پوندی یا ۲۲۵کیلوگرمی استفاده می‌کند و وزن کلی آن با کیت افزایش برد و افزایش دقت شامل بالها و بالک ها و سامانه های ناوبری و هدایت به حدود ۳۰۰ کیلوگرم می رسد.

یاسین با برخورداری از سامانه های ناوبری و هدایت ماهواره ای به دقت اصابت بسیار بالایی می رسد که در حد خطای کمتر از ۱۰ متر در آزمایش های قبلی دیده شده است.

بمب هدایت شونده و دورایستای یاسین زیر بال جنگنده فانتوم

در سالهای گذشته بمب یاسین با موفقیت از شکاری های سبک F-۷ رها شده و با کاربردی شدن روی این هواپیما، ارزش عملیاتی آن را بسیار بالاتر برده بود.

در رزمایش سال ۹۹ تصویری از نصب بمب یاسین روی جنگنده F-۴ فانتوم منتشر شد که نشان می دهد روند توسعه تسلیحات دورایستای نسل جدید روی سایر هواپیماهای جنگنده نیروی هوایی ارتش نیز ادامه دارد.

با توجه به قابلیت حمل محموله زیاد در جنگنده F-۴ انتظار می رود که در آینده شاهد حمل و به کار گیری تعداد بالاتری از این نوع تسلیحات روی این جنگنده بوده و سایر هواپیماها نظیر سوخو su-۲۴ و F-۵ و صاعقه و کوثر نیز به این تسلیحات جدید مجهز شوند.

* بمب افکن های سنگین سوخو su-۲۴ با بمب های تأخیری

علاوه بر هواپیماهای F-۴ فانتوم و F-۵ تایگر که به بمب های تأخیری دارای پره های فلزی باز شونده برای اجرای عملیات بمباران در ارتفاع پائین مجهز هستند سوخوهای ارتش نیز در این رزمایش اقدام به رها کردن بمب های تأخیری نمودند.

این نوع بمب ها بر خلاف نمونه های مورد استفاده در جنگنده های فانتوم و تایگر به جای پره های فلزی از چترهای باز شونده برای کاهش سرعت برخوردار هستند.

پرتاب بمب تأخیری با پره باز شونده توسط فانتوم ها

پرتاب بمب تأخیری دارای چتر از سوخوهای ارتش

هدف از کاهش سرعت در بمباران های ارتفاع پائین ایجاد فرصت فرار برای هواپیمای رها کننده بمب ها است تا از ترکش ها و شعاع انفجار بمب های خود در امان بماند. در عوض رها کردن بمب های بدون هدایت از ارتفاع پائین موجب اصابت با دقت بسیار بالا به اهداف می شود.

همچنین گفته شد که بمب افکن های سوخو su-۲۴ ارتش علیه رادارهای دشمن فرضی نیز اقدام به شلیک موشک نمودند که از توانمندی های خاص این هواپیما توانایی شلیک موشک های ضد رادار KH-۵۸ است.

* جدیدترین عضو به مخفی ترین شاخه نیروی هوایی ارتش اضافه شد

مجموعه هواپیماهای جاسوسی و نظارت الکترونیک و جنگ الکترونیک در نیروی هوایی ارتش، یکی از ناشناخته ترین شاخه های این نیرو هستند که معمولاً جزو اولین دریافت کنندگان تجهیزات جدید مخابراتی، الکترونیکی و جاسوسی هوایی ساخت جهاد خودکفایی ارتش و وزارت دفاع هستند.

دو فروند بوئینگ ۷۰۷ و یک یا تعداد بیشتری هواپیمای C-۱۳۰ (خفاش) اعضای اصلی این یگان را تشکیل می دادند.

در رزمایش اخیر نیروی هوایی ارتش، یک هواپیمای سه موتوره فالکن۵۰ با نام مستعار سایه به شاخه پرنده های جاسوسی و جنگ الکترونیک نیروی هوایی ارتش اضافه شد و تصاویری از آن به طور رسمی منتشر شد.

فالکن۵۰ هواپیمای جنگ الکترونیک جدید ارتش

این هواپیماها مجهز به انواع تجهیزات شنود و جمع آوری اطلاعات سیگنالی و تحلیل و بررسی آنها هستند. سامانه های کشف محل رادارها و ارتباطات بیسیم و نیز سامانه هایی برای ایجاد اخلال در عملکرد رادارها و مخابرات دشمن در باندهای فرکانسی مختلف روی این نوع پرنده ها نصب می شوند.

فالکن۵۰ هواپیمایی با طول نزدیک به ۱۹ متر، بیشترین جرم برخاست کمتر از ۱۷.۵ تن سرعت پروازی بیشینه نزدیک به ۸۹۰ کیلومتر بر ساعت و مداومت پروازی ۷.۵ تا نزدیک به ۸ ساعت و برد نهایی بیش از ۵۹۰۰ کیلومتر است. این هواپیما توانایی بلند شدن از باندهای ۱۵۰۰ متری و فرود در باندهای کمتر از ۱۰۰۰ متری را دارد. بین ۵۸۰ تا ۱۶۰۰ کیلوگرم بار در این پرنده قابل حمل است. ظرفیت سرنشین آن نیز به جز خلبان و کمک خلبان، ۹ نفر است.

فالکن۵۰ در حال رها کردن فریب دهنده های حرارتی

این پرنده جدا از افزودن به کمیت هواپیماهای با مأموریت ویژه جاسوسی و جنگ الکترونیک، به واسطه ابعاد کوچکتر خود نسبت به بوئینگ۷۰۷ و سی-۱۳۰ به راحتی می تواند در تمام فرودگاه های کشور رفت و آمد داشته و مأموریت های خود را بدون نیاز به مراجعه به فرودگاه های محدود و مشخصی به انجام برساند.

از دیگر عملیات های انجام شده در رزمایش، شلیک راکت های ۷۰ میلیمتری ساخت داخل از جنگنده های صاعقه-۱ و ۲ و F-۷ و نیز رها کردن بمب های آتشزا توسط جنگنده های F-۵ بود. تمرین نبرد هوایی جنگنده های شکاری رهگیر Mig-۲۹ و F-۱۴ از دیگر رخدادهای این رزمایش بود. یکی از هواپیمای F-۱۴ حاضر در صحنه رزمایش به جایگاه های حمل یا پایلون موشک های فینیکس و فکور مجهز بود. مشخص نیست که آزمایشی برای شلیک این موشک های نیز خارج محدوده دید ناظران رزمایش صورت گرفته یا خیر.

شلیک انبوه راکت ۷۰ میلیمتری توسط جنگنده صاعقه-۲

جنگنده F-۱۴ تامکت در حال رها کردن فریب دهنده حرارتی؛ پایلون های موشک فینیکس و فکور زیر بالها مشخص است

تمرین انهدام موشک هدف توسط موشک هوا به هوای جنگنده میگ همچون برخی از رزمایش های گذشته در این رزمایش نیز تمرین شد با این تفاوت که این بار هدف دارای انحراف زاویه ای زیادی نسبت به مسیر پروازی جنگنده شکار کننده بود. در نتیجه مانور سنگین با شتاب جی بالا توسط موشک R-۷۳ برای رسیدن به هدف با موفقیت صورت پذیرفت.

مانور شدید موشک R-۷۳ برای اصلاح مسیر به سمت هدف