به گزارش مشرق، جنگل ابر نگین انگشتری گردشگری استان سمنان محسوب می‌شود جنگلی بازمانده از هیرکانیان که عصر یخبندان را پشت سر گذاشت اما در سه دهه اخیر دچار آسیب‌های فراوان شده است.

آسیبی که ظاهراً از رفتار غیر مسئولانه برخی به اصطلاح گردشگر برمی‌آید اما ماحصل بی برنامگی مسئولان میراث فرهنگی است، جنگل ابر از یک برنامه جامع گردشگری برخوردار نیست، برنامه‌ای که در آن از ظرفیت گروه‌های مردمی و تشکل‌ها، رسانه‌ها و فضای مجازی و ... بهره برده شود تا به مردم گردشگری مسئولانه را گوشزد کرد.

برای ابر هیچ کاری نشده است

جنگل ابر شاهرود از بابت تفکرات مدیرانی آسیب دیده که هیچ ایده و توانی در برنامه‌ریزی و برنامه نویسی ندارند، نمی‌دانند که می‌توان طرح‌های توجیهی اقتصادی را با حفظ جنگل و محیط زیست به کار بست اما در کنارش گردشگری مسئولانه و اشتغال‌زایی و درآمد نیز داشت. مدیریتی که در پستوی بوروکراسی نشسته و مدام می‌گوید که اعتبار نیست! گویا برنامه نویسی مدون با شناخت داشته‌های جنگل ابر و تدوین گردشگری مسئولانه با کمک علاقمندان به طبیعت نیازمند پول است!

از سال ۹۲ تا کنون درباره تخریب محیط زیست، گردشگری مسئولانه، دغدغه مند و دارای متولی و ضرورت توقف تردد خودروهای آفرودی، طرح‌های عمرانی مانند جاده سازی و تله کابین و… که به چیزی شبیه شوخی آن هم در میان جنگل هیرکانیان شبیه است مطالب فراوانی را منتشر کرده اما روز به روز جنگل ابر به قهقرا می‌رود و در آخرین رویداد هم شاهد پخش شدن ویدئویی از درون این جنگل هستیم که فردی با اره موتوری درخت چند صد ساله را قطع می‌کند.

چه چیزی سبب شده تا آن گردشگر غیر مسئول درخت را قطع کند؟ مشخصاً اینکه منابع طبیعی و محیط زیست آنقدر نیرو ندارند که بتوانند تمام جنگل ابر را پوشش دهند. به نحوی که حجم وسیعی از قرق جنگل ابر از سوی محیط زیست فقط با دو نیرو و یک موتور سیکلت پایش می‌شود!

سال‌ها ویرانی

یک فعال حوزه گردشگری و کنشگر اجتماعی درباره ابر به خبرنگار مهر، می‌گوید: اواخر قرن بیستم بود که در جوامع توسعه یافته پس از سال‌ها ویرانگری ناآگاهانه از پس تفکرات صنعتی و بهره کشی مازاد از طبیعت، واژه توسعه پایدار به عنوان رهیافتی علمی متولد شد توسعه پایدار در مفهوم ساده آن یعنی بهره برداری از منابع موجود با در نظر در نظرگیری انتفاع و ماندگاری آنها برای آیندگان مفهومی که در حوزه حفاظت محیط زیست شامل سه قسمت است؛ حفاظت به معنای ممنوعیت، بازسازی و بهره برداری پایدار.

محسن شریعتی افزود: جنگل هیرکانی ابر یکی از مناطق منحصر به فرد دنیا است که ظرفیت توسعه پایدار در آن از جنبه‌های مختلف اکولوژیک، اقتصادی، گردشگری، ژئوپلیتیکی در ایده آل ترین حالت آن مورد تصور است. پهنه سرسبزی که در شمال شهرستان شاهرود و بخش زیبای بسطام با دیرینگی ۵۰ میلیون ساله، در نقش یک موزه تاریخ طبیعی جهان جای گرفته است. این فسیل زنده اما در چند دهه اخیر بسیار مورد تهاجم «بتنیسم» توسعه قرار گرفته است.

وی گفت: حضور دام سنگین و سبک مازاد بر ظرفیت مراتع، ورود گردشگران بدون الزامات طبیعت مداری، هیجان آف رود در جای جای جنگل، سوداگری چوب و قطع درختان، تلاش‌ها برای احداث جاده غیرضروری شاهرود علی آباد کتول، مشکلات عدیده فرهنگی و امنیتی، تعرض به حریم امن حیوانات جنگلی، تخریب فلور دشتی و جنگلی و موارد متعدد دیگر که جنگل‌های پایدار این عرصه را شدیداً دچار مخاطره کرده است.

مطالباتی که کهنه شده‌اند

این دانشجوی دکترای ژئوپولتیک و کنشگر مسائل اجتماعی و محیط زیست بیان کرد: این حجم عظیم تخریب‌ها در اکوسیستم منحصر به فرد جنگل ابر با مطالبه گری مسئولانه سازمان‌های مردم نهاد و مدیران بالادستی، در نهایت منجر به این شد که در دی ماه ۹۳، این جنگل به عنوان منطقه حفاظت شده مورد پذیرش شورای عالی محیط زیست قرار گرفت و در فهرست مناطق چهارگانه این سازمان ثبت شد با این خبر امیدها به تحقق آرمان‌های توسعه پایدار در جنگل ابر زنده شد. همه منتظر اقدام عملی اداره کل حفاظت محیط زیست استان در استقرار حداقل یک محیط بانی با نیروهای حداقلی بودند. انتظاری که امسال هفت ساله شد!

شریعتی افزود: جالب اینکه ویژگی‌های متمایز این عرصه جنگلی، در تیر ماه ۹۸ مورد اذعان بشریت به عنوان منطقه ثبتی در فهرست میراث جهانی یونسکو شد لذا اتفاق مهمی که ظاهراً باید خیال مردم منطقه را از بابت احداث یک محیط بانی با نیروهای مکفی راحت می‌کرد. اما ثبت جهانی جنگل ابر هم هیچ تغییری در همت مدیران عالی استانی نداشت و باید گفت منطقه حفاظت شده جنگل ابر همچنان بدون مسئولیت پذیری اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان، دچار وانهادگی مدیریتی است.

بی توجهی مسئولان

یکی از معضلات در زمینه گردشگری مسئولان و حفظ جنگل ابر این است که مسئولان میراث فرهنگی اقدام درخور توجهی را برای این زمینه نکرده و از بومی‌ها، متخصصان و متولیان امر فرهنگ سازی مشاوره و کمک هم نمی‌گیرد نمونه آن سفر چندی پیش مدیرکل میراث فرهنگی به ابر و دیدار با چند غیربومی بود که هیچ کارشناس و کنشگر مسائل محیط زیستی شهرستان شاهرود و بخش بسطام در آن نشست حضور نداشت تا درباره اساس و اصل موضوع ابر، صحبت کند لذا باید گفت میراث فرهنگی به شدت از حضور در مکان‌هایی که ممکن است مورد پرسش خبرنگاران و یا کنشگران قرار گیرد پرهیز می‌کند.

یک کنشگر مسائل محیط زیست به خبرنگار مهر می‌گوید: دو هفته پیش جلسه‌ای را با رئیس میراث فرهنگی شاهرود داشتیم و در آن نشست تاکید شد که باید به دیدار فرماندار رفت و مسائل را درباره ابر گوشزد شود لذا فرماندار به دلیل هفته دولت دو هفته این نشست را به تعویق انداخت و به تازگی این نشست برگزار شد ما درخواست کردیم حداقل یکی دو نفر از بومی‌ها یا کارشناسان متخصص در جلسه حضور داشته باشند که متأسفانه قبول نکرده و در نتیجه کنشگران محیط زیست از مسائل مرتبط با این نشست بی خبر هستند.

محمد حسنی افزود: از مدت‌ها قبل همچنین مطالبه‌ای شد که یک نشست در ابر و در محیط باز با حضور کارشناسان و کنشگران و مسئولان امر در خصوص تخریب‌های ابر، دام‌ها، گردشگری مسئولانه و… برگزار شود که البته هنوز به این مطالبه هم پاسخی داده نشده و باید دید که در نهایت اصلاً چنین نشست‌هایی برگزار می‌شود یا خیر؟

برخورد با قطع کننده درخت در جنگل ابر

رئیس اداره منابع طبیعی شاهرود اما درواکنش به ویدئوی تلخ قطع درخت در ابر آن هم با اره موتوری، به خبرنگار مهر، گفت: عامل قطع درختان شناسایی و به دادگاه معرفی شده از سوی دیگر درختان از دامداری این فرد در ابر توقیف شده است.

محمدرضا کشاورزیان درباره حضور دام‌ها در جنگل که در بخش مورد مدیریت او است، توضیح داد: تا ابتدای شهریورماه چهار گله دام از جنگل با همکاری پاسگاه قلعه نوخرقان اخراج شدند همچنین یک گله دام به تعداد ۱۰۰ رأس گوسفند که به طرز ماهرانه‌ای در منطقه پنهان‌شده بود، با گشت مأموران شناسایی و از منطقه خارج شد و در این راستا پرونده تخلف این موارد به مراجع قضائی ارسال‌شده است.

وی بابیان اینکه مأموران حدود هفت کیلومتر دام‌ها را به خارج از مرتع هدایت کردند، ابراز داشت: تاکنون چهار گله دام غیرمجاز توسط مأموران از جنگل ابر خارج‌شده که باید گفت مدیریت چرا و دام در دستور کار این اداره قرار دارد.

موضوع فقط دام‌ها نیستند

دام‌ها بخشی از عوامل تخریبی هستند که به ابر وارد می‌شود اما موضوع اصلی گردشگری غیر مسئولانه و عدم برنامه‌ریزی درست برای آن است یک کنشگر مسائل محیط زیست با بیان اینکه جنگل هیرکانیان اصلاً جنگل گردشگری نیست، به مهر گفت: در هیچ کجای دنیا به این شکل نیست که آخر هفته‌ها و تعطیلات هزاران نفر با خودرو به سمت جنگل‌های هیرکانی یا هر جنگل ثبت جهانی هجوم بیاورند و جای جای جنگل را فرش کنند و از درختان به عنوان هیزم اجاق استفاده و بر روی آن غذا بپزند. لذا این ول انگاری در زمینه گردشگری ابر به نابودی آن منجر خواهد شد.

مرتضی حسینی با بیان اینکه در کشورهای توسعه یافته اگر بخواهید در مناطق حفاظت شده، ثبت شده و یا در خطر تخریب وارد شوید از ماه‌ها قبل باید ثبت نام کرده و مجوز دریافت کنید در این مجوز نام شما و تمام همراهان شما به علاوه مکان و زمانی که قرار است در موقعیت حضور یابید ذکر شده و نمی‌توانید خلاف تعهد خودتان عمل کنید پس از آن شما باید برای هر روز حضور در این مکان‌ها هزینه‌ای گزاف بپردازید که صرف همان جنگل می‌شود لذا این را با جنگل ابر مقایسه کنید که هر زمان هرکسی با هر نوع تفکر و فرهنگی که دارد اراده کند در ابر باشد سی دقیقه بعد اجاق آتش خودش را هم برپا کرده است.

وی افزود: در تفکر مسئولان ما پنج هزار تومان ورودی گرفتن از خودروها در ابتدای جنگل ابر معنای توسعه پایدار و اشتغال و درآمدزایی است در صورتی که اینگونه فقط جنگل تخریب می‌شود و هیچ چیزی از آن باقی نمی‌ماند.

ایجاد پایگاه جنگل‌های هیرکانی

یکی دیگر از کنشگران اجتماعی شهرستان شاهرود و استان سمنان در گفتگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: ایجاد پایگاه جنگل‌های هیرکانی البرز جنوبی از ضروری‌ترین مسائل برای جنگل ابر است میراث فرهنگی در سمنان پایگاه بافت تاریخی را که اقدامی ارزنده بود راه اندازی کرد اما اداره کل هیچ اقدامی در زمینه ایجاد پایگاه جنگل هیرکانی در ابر صورت نداده تا شاهد نظارت و مطالعات منطقه‌ای در زمینه نگهداری ابر باشیم.

عبدالحسین برنجی با بیان اینکه در توافق کلی کشور مدیریت جنگل هیرکانی با محیط زیست است اما این بار مسؤلیت نظارت میراث را کاهش نخواهد داد، گفت: کوتاهی بعد از سه سال ثبت جهانی ابر نشان از اهمال مسئولان میراث فرهنگی دارد و بنده معتقد هستم که این جنگل اگر در جایی جز شاهرود بود تاکنون تمام زیرساخت‌های لازم را می‌داشت.

وی با بیان اینکه در سال‌های قبل و در دوره نماینده قبلی شاهرود و میامی در مجلس موافقت راه اندازی دفتر پایگاه جنگل‌های هیرکانی البرز جنوبی در شاهرود اخذ شد اما متأسفانه نه میراث فرهنگی برای آن اقدامی کرد و نه محیط زیست، بیان کرد: ایجاد مرکز مطالعات واجب برای حفظ ابر یکی از مهمترین نیازهای این جنگل هیرکانی است.

مسئول مستقیم تخریب‌های ابر

مسئول مستقیم تخریب‌ها در جنگل ابر، تفکرات به اصطلاح توسعه‌ای مسئولانی است که معنی توسعه پایدار را نمی‌دانند و زمینه حضور هزاران نفر با هر نوع فرهنگ و رفتار و عملکردی را به نام گردشگری در جنگل را فراهم می‌کنند، تفکر مدیریتی که هنوز نمی‌داند ارزش جنگل هیرکانی چیست و چطور می‌توان سالانه چندین میلیارد تومان از آن درآمد داشت و جنگل را هم حفظ کرد قطعاً سازنده نخواهد بود.

آیا حضور کارشناسان و اساتید دانشگاه و گردشگران حرفه‌ای، برگزاری رویدادهای ورزشی و فرهنگی، عکاسان و توریست‌ها و… در ابر با میلیون‌ها تومان درآمد به اشتغال چند راهنمای محلی، اسکان و در نتیجه درآمدزایی برای هتل و بوم گردی و… نمی‌انجامد؟ کدام یک توسعه پایدار هستند؟ حضور سیل‌آسای مردم در جنگل ابر یا تبدیل آن به «اکوتون» [زیست بوم و حضور دانشمندان از تمام دنیا؟ در تفکر مسئولان متولی گردشگری شاهرود اولی توسعه است و دومی خیر؛

نکته قابل تأمل و ادله مهم برای اثبات بی برنامگی مسئولان متولی گردشگری در خصوص ابر پاسخ به این سوال است که آیا جنگل ابر که مشخصه بارز گردشگری استان سمنان محسوب می‌شود، آیا توانسته فقط و فقط در روستای مجاور خود بیکاری را ریشه کن کند؟ آیا از ظرفیت ابر برای اشتغال فقط برای جوانان همان روی بهره‌گیری شده است؟ پاسخ این سوال مشخص است اما قضاوت درباره آن را باید به مردم واگذار کرد.