سرویس جهان مشرق-* در ۱۵ مهر ۱۴۰۲ طوفان الاقصی به پا خاست و بار دیگر مسأله رهایی قدس شریف را در کانون توجه جهان اسلام قرار داد. ملتهای مسلمان و انسان های آزاده در سراسر جهان با مظلومین فلسطین اعلام همبستگی کردند و دولتها و احزاب و گروه های سیاسی و ... نیز در همه جهان به نوعی با یکی از طرفین ماجرا همدلی کردند. اما موضع گیری و همدلی و همبستگی در افغانستان به عنوان یکی از کشورهای مسلمان که هرگز رژیم صهیونیستی را به رسمیت نشناخته است، به کدام سمت و سو بود؟ رویکرد دولت کنونی این کشور به ماجرا چگونه بود؟ پاسخ به این پرسشها از آنجا مهم تر می شود که به یاد داشته باشیم بازار شایعات در خصوص نقش و حضور رژیم صهیونیستی در افغانستان پسا اشغال، هرچند غیرعقلانی و مضحک اما تا حدودی پررونق بود. تنها یکی از موارد شایعه در مرداد ۱۴۰۱ خبر حضور نیروهای رژیم صهیونیستی در فرودگاه های افغانستان بود[۱]

بررسی کوتاه دوران گذشته

چنانچه گفتیم افغانستان هرگز رژیم صهیونیستی را به رسمیت نشناخته است، چه در دوران پادشاهی، په در دوران جمهوریت داودخانی و چه دوران کمونیستی و چه پس ازآن و عمده مردم افغانستان همواره به آرمان رهایی قدس به عنوان یک آرمان مقدس نگریسته اند. ناظر به همین احساسات پاک اسلامی مردم افغانستان بود که حتی دولت کمونیستی و به ویژه آخرین رئیس جمهور آن محمد نجیب الله سخن گفتن از موضوع فلسطین را در برنامه های خود جای داده بودند.

نجیب الله حتی در یک سخنرانی معروف می گوید که چرا اعراب برای جهاد به فلسطین نمی روند و به افغانستان می آیند که البته علی رغم ظاهر زیبا سخنی برای فرافکنی بوده است و اتفاقا اعراب حاضر در افغانستان به رهبری عبدالله عزام فلسطینی، افغانستان را علاوه بر مسائل جهادی دیگر، پایگاهی برای تشکل یافتن و اماده شدن برای اقدام در فلسطین می دیدند (بعد از اخراج ارتش سرخ شوروی از افغانستان، عزام قصد اجرایی کردن این نقشه را داشت اما در سال ۱۹۸۹ در پیشاور وی و دو فرزندش -احتمالا توسط موساد- ترور شدند).

گروه های مختلف اسلام گرای افغان نیز در سالهای جهاد و پس از آن همگی مسأله قدس را به عنوان یکی از مسائل خود یاد می کردند و به همین دلیل چه در دولت مرحوم ربانی و چه در دولت اول طالبان و چه حتی پس از آن در دوران کرزی و غنی، موضع رسمی افغانستان به رسمیت نشناختن رژیم صهیونیستی و ابراز همدلی با مردم فلسطین بود و مراسم روز قدس نیز معمولا در کابل و هرات و مزارشریف و قندهار و ... گرامی داشته می شد. البته از سال ۲۰۰۴ به بعد (به ویژه در دوران غنی) برخی اخبار از آمد و شد صهیونیستها وجود داشت از جمله حضور نیروهای ویژه ارتش صهیونیستی در پایگاه هوایی شیندند[۲]، در نزدیکی مرز ایران که البته با درگیری طالبان و نیروهای ناتو در غرب افغانستان مجبور به ترک پایگاه هوایی شیندند شدند.

موضع گیری طالبان

برخلاف اخبار داغ شایعات طی سالهای گذشته در ایران، طالبان همواره در رادیوی خود (صدای شریعت) و مجلات خود (حقیقت، شهامت و ...) از آرمان قدس سخن می گفت و چنانچه پیشتر گفتیم اساسا تمام گروهها در افغانستان این گفتمان را مطرح می کردند که البته شدت و ضعف آن در گروه های مختلف، متفاوت بود و در در خصوص طالبان، شاهد حضور پررنگ این گفتمان بودیم. ذبیح الله مجاهد به عنوان سخنگوی طالبان از پیش از پیروزی طالبان، از رژیم صهیونیستی به عنوان غده ای در پیکر امت اسلامی یاد می کرد[۳] و پس از پیروزی نیز این گفتمان ادامه پیدا کرد. حتی حماس از قبل از پیروزی طالبان رابطه مستقیم با این جنبش داشت و عکس معروف ملا برادر و اسماعیل هنیه متعلق به دوران پیش از پیروزی طالبان است.

در سفر برخی چهره های طالبان به ترکیه در سال ۱۴۰۱ نیز دیداری میان ذبیح الله مجاهد و اسماعیل هنیه در ۴ آبان ۱۴۰۱ انجام گرفت.

حماس هم اخراج آمریکا و پیروزی طالبان را تبریک گفته بود و چنانچه سیمور هرش، عبدالباری عطوان و برخی دیگر از نویسندگان (خصوصا نویسندگان عرب زبان) گفته بودند از اتفاق رخ داده در افغانستان روحیه تازه ای گرفته بودند. در ۲۷ مهر ۱۴۰۲ نیز خالد مشعل در گفت‌وگویی با العربیه گفت «طالبان امریکا را شکست داد و ما اسرائیل را شکست خواهیم داد» [۴]

اما بسیار مهم است که ببینیم پس از آغاز عملیات طوفان الأقصی موضع گیری رسمی طالبان به چه صورت بوده است و چگونه به قضیه نگاه کرده است؟

وزارت امور خارجۀ امارت اسلامی افغانستان در روز آغاز عملیات طوفان الأقصی (۷ اکتبر) بیانیه ای صادر کرد و موضع رسمی کابل را چنین اعلام نمد:

«... هر نوع دفاع و مقاومت مردم فلسطین را برای آزادی سرزمین و مقدسات خویش حق مشروع آنها می‌داند. امارت اسلامی افغانستان از حق مشروع، تاریخی و قانونی مردم فلسطین برای داشتن یک کشور مستقل در سرزمین تاریخی فلسطینی‌ها اعلام حمایت می‌نماید و از کشور های اسلامی، سازمان همکاری‌های اسلامی، جامعه جهانی و بخصوص کشورهای تاثیرگذار در منطقه می‌خواهد تا جلو خشونت نیروهای اشغالگر اسرائیلی را در برابر مردم بیگناه فلسطین گرفته و برای حل قضیۀ فلسطین بر مبنای اعطای حقوق مشروع فلسطینی‌ها دست به کار شوند.»[۵]

نکته مهم اینجاست که این بیانیه به «حق مشروع مقاومت» و «کشور مستقل فلسطین در سرزمین تاریخی فلسطینی ها» اشاره می کند، برخلاف بیانیه خیلی از کشورهای جهان اسلام که نظریه دو دولتی را دنبال می کنند.

در ۲۲ مهر نیز بیانیه دیگری از سوی امارت اسلامی منتشر شد که در آن باز هم بر غاصب بودن صهیونیستها تأکید شد.

مردم افغانستان که در ماه رمضان و در پویش سنفطر فی القدس (و دیگر ایام به ویژه روز قدس) احساسات پاک خود نسبت به فلسطین را ابراز داشته بودند، پس از عملیات طوفان الأقصی نیز اقدام به شادی در کنار نماد قدس شریف در کابل کردند[۶] (نمادهای قدس در افغانستان در دوران امارت اسلامی احداث شده اند) و تظاهرات های زیادی را نیز در سرتاسر افغانستان در همستگی با مردم غزه شاهد بوده ایم. وزیر داخله امارت اسلامی یعنی سراج الدین حقانی نیز در همین ایام در مراسم افتتاح یکی دیگر از نمادهای قدس گفت: «آزادی قدس بدست نیروهای فلسطینی قطعی است.»[۷] برادر کوچک او انس حقانی نیز وضعیت کنونی را بیانگر فروپاشی نظم جهانی از منظر اخلاقی دانست.

امیرخان متقی وزیر خارجه امارت اسلامی هم در دیدار با هیأت اتحادیه علمای جهان اسلام در ۱۰ آذر ۱۴۰۲ گفت: «وضعیت جاری، شهادت‌ها، هجرت‌ها و قربانی‌ها در این کشور ما را اندوهگین ساخته است، اما مقدمه پیروزی همیشه چنین قربانی‌ها می‌باشد.»[۸]

اشتیاق مردمی برای حضور در غزه و حمایت از مردم فلسطین نیز بسیار بالاست. در همین راستا فیلمی از نیروهای طالبان در فضای مجازی پخش شد که رژیم صهیونیستی را به انجام عملیاتهای گسترده استشهادی تهدید می کردند. [۹]

رسانه رسمی امارت اسلامی نیز در این ایام چندین یادداشت مهم منتشر کرد. در یکی از این یادداشتها به قلم طلحه مبارز بدخشانی می خوانیم که:

«اسارت، شهادت و به بند کشاندن اطفال، زنان، پیر و برنای آنها یک امر عادی می باشد، نیروهای اشغالگر از هیچ نوع ظلم و جنایت در مقابل مردم عام آن دیار کوتاهی نمی‌کنند، و با سخت ترین افزار و وسائل بدست داشته خویش به شکنجه مردم ادامه می دهند، بنیادهایی که داد از حقوق بشر، حقوق زنان و اطفال را در جهان سر می دهند خاموش نشسته اند و به ظلم و بربریت آنها نظاره گر می باشند، و هیچ نوع واکنش در قبال مظالم نیروهای اشغالگر نمی دهند، سازمان بین الملل در قبال اشغال مناطق فلسطین که مخالف کنوانسیون های این سازمان می باشد و در خواب عمیق قرار دارد، و از این معلوم می شود که اینها فقط در پی تخریب سرزمین فلسطینی و تماشاگر بر نیروهای اشغالگر بوده و همه صداهایی که برای حقوق بشر سر می‌دهند جز فریب جهان اسلام چیزی دیگری نمی باشد.»[۱۰]

و در مقاله بسیار مهم دیگر احمدالله مهاجر می نویسد:

«واقعاً نمی‌دانم چه توجیهی دارید؟ چگونه اسلام را قاطی می‌کنید؟ چگونه برای کفر بر ضد اسلام و در جامه اسلام فعالیت دارید؟ تفاوت شما با اسرائیل در چیست که آنان مردم فلسطین را در خانه‌ها و مساجد کشتند و شما نیز در ولایت بغلانِ افغانستان، در مسجد نمازگزاران را کشتید[۱۱]

چرا بی‌تفاوت در مقابل اسرائیل هستید! شما که داد از جهانی بودن می‌زنید! داد از اینکه در تمام نقاط جهان می‌توانید برعلیه کفر هجوم ببرید! آیا این دلالت بر این نمی‌کند که شما دست‌نشانده و پروژه همان اسرائیلی هستید که امروز شما نیز همچون آنان مردم بی‌گناه را می‌کشید و مساجد را تخریب می‌کنید؟ آنها مسجدی در فلسطین و شما مسجدی در افغانستان! واقعاً تفاوت میان شما و اسرائیل در چیست! از کجا بگویم و به کجا ختم کنم! اما در یک کلام خلاصه می‌کنم؛ داعش گرگی در لباس گوسفند، برعلیه مسلمانان و به نفع دشمنان اسلام!»[۱۲]

همچنین در خاتمه این بخش گفتنی است که چند سایت معتبر مثل نیوزویک و چندین نفر از جمله مایکل مک کال، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا نیز مدعی شدند که سلاح های امریکایی به جا مانده در افغانستان به دست فلسطینی ها رسیده است.

موضع گیری مخالفان طالبان

شاید معروف ترین چهره مخالف طالبان اکنون احمد مسعود باشد. در اواخر تابستان ۱۴۰۲ نشریه معاریو رژیم صهیونیستی مدعی شد که مسعود گفته است هر کمکی حتی از سوی تلاویو را برای پیشبرد اهداف خود می پذیرد که البته این ادعا با واکنش مسعود مواجه شد و خوشبختانه تکذیب شد اما انتظار می رفت که پس از عملیات طوفان الاقصی و بروز احساسات تقریبا تمام مردم افغانستان از اقوام مختلف در همدلی با غزه، مسعود و جبهه وابسته به او نیز واکنش محکمی نشان دهند.

جبهه موسوم به مقاومت ملی و معروف به مقاومت پنج شیر بیانیه ای صادر کرد که اگر یک نکته در آن نبود می شد آن را بیانیه ای خوب و همنوا با مسلمانان آزاده جهان تلقی کرد اما متأسفانه اشاره به عبارت «در چارچوب قطعنامه سازمان ملل» که به معنی پذیرش نظریه دو دولتی است وجه مثبت بیانیه را کم رنگ کرد. متن بیانیه چنین است:

«کوچ دادن اجباری ساکنان نوار غزه و حمله احتمالی اسرائیل به آن خلاف تمام موازین بین المللی بوده و فاجعه بزرگتر بشری را در قبال خواهد داشت. جبهه از داعیه تشکیل دولت مستقل فلسطین براساس مطالبات برحق فلسطینیان در چارچوب قطع‌نامه‌ها و فیصله‌های سازمان ملل متحد حمایت نموده و اقدامات رژیم اسرائیل را در خصوص توسعه شهرک‌ها در مناطق مورد منازعه، محرک اصلی بحران جاری می‌داند...»[۱۳]

سفر احمد مسعود به پاریس و دیدار با ماکرون در اوج نسل کشی صهیونیستها در غزه نیز نکته منفی دیگر این جریان در ایام اخیر بود.

ماکرون که از نسل کشی صهیونستها با این عبارت حمایت کرده بود: «اسرائیل در جنگ با تروریسم تنها نیست» [۱۴]! میزبان مسعود شد و این از ثمرات منفی پیوند خوردن با برنارد هانری لوی و جریان فرانسوی فعال در رابطه با مسائل جهان اسلام است که به هیچ وجه جریان سالمی نیستند. شمس الدین حفیظ رئیس مرکز اسلامی مسجد بزرگ پاریس و عضو کمسیون ملی حقوق بشر فرانسه یکی از نمونه های این خطر فکری و سیاسی نا سالم است. او مقاومت فلسطین را مجرم و حماس را نیروی تروریستی خواند و به همین دلیل مورد انتقاد شدید مسلمانان فرانسه و الجزایر و ... قرار گرفت. در ۷ مهر ۱۴۰۲ او میزبان احمد مسعود و مراسم رونمایی و جایزه دادن به کتاب «آزادی ما» احمد مسعود بود.

در مورد سایر احزاب و گروه های مخالف طالبان نیز باید اشاره کرد که از گروه های کوچک پر سر صدا مانند جبهه آزادی و زنان فعال در اروپا و ... در رابطه با مسائل فلسطین هیچ صدایی بلند نشد. اما شورای مقاومت ملی برای نجات مستقر در ترکیه و حزب جمعیت اسلامی افغانستان در بیانیه خود از مردم فلسطین دفاع کردند.

شورای مقاومت ملی برای نجات گفت:

«رژیم اسرائیل با ادامه اعمال وحشیانه و کشتار مردم بیگناه فلسطین، انسانیت را در آزمون بزرگی قرار داده است. این رژیم با بمباران و هدف قرار دادن بیمارستان المعمدانی که در نتیجه آن صدها نفر به شمول زنان و کودکان شهید و زخمی شده‌اند، زشت‌ترین قساوت ممکن را از خود نشان داده و به گونه آشکار قوانین بین‌المللی بشردوستانه را که در آن بر حفاظت از افراد ملکی بویژه کارکنان طبی تأکید شده، نقض کرده است.»

در اعلامیه جمعیت اسلامی افغانستان نیز آمده است: «رژیم اشغالگر اسرائیل با ادامه اعمال وحشیانه و کشتار مردم بیگناه فلسطین انسانیت را در آزمون بزرگی قرار داده است. این رژیم با بمباران و هدف قرار دادن بیمارستان المعمدانی که در نتیجه آن صدها نفر به شمول زنان و کودکان شهید و زخمی شده اند زشت ترین قساوت ممکن را از خود نشان داده و به گونه آشکار قوانین بین المللی بشردوستانه را که در آن بر حفاظت از افراد ملکی بویژه کارکنان طبی تأکید شده نقض کرده است. بدون شک برخورد دوگانه مدعیان حقوق بشر با ارزشهای انسانی، رژیِم اشغالگر اسرائیل را در تشدید جنایتهای بیشتر به بهانه دفاع از خود، بی باک تر ساخته است.»

جمع بندی

ملت مسلمان افغانستان مانند همه دهه های گذشته اکنون نیز حامی سرسخت آرمان رهایی قدس شریف است. شاید کمتر موضوعی می تواند این چنین وفاقی در افغانستان ایجاد کند وتوده های مختلف مردم از اقوام و مذاهب مختلف را یکدل و یک جهت پشت سر یک هدف واحد بسیج کند. در پاییز ۱۴۰۲ نیز حمایت مردم و دولت افغانستان بسیار واضح بوده است و بیانیه رسمی وزارت خارجه امارت اسلامی افانستان مشعر بر حق مشروع مقاومت مردم فلسطین و تشکیل کشور مشتقل فلسطینی در سرزمین تاریخی فلسطین بیانگر حمایت سیاسی کامل از مبارزات مردم فلسطین است. یادداشتهای سایت رسمی امارت اسلامی و محکوم کردن داعش که در خصوص فلسطین خامش است نیز از دیگر رخدادهای جالب توجه در این رابطه است.

مخالفان طالبان در خارج از افغانستان نیز درخصوص مسائل فلسطین مواضعی نشان داده اند (الا گروه های موسوم به حقوق بشری! و گروه های مدعی مبارزه نظامی کوچک مانند جبهه آزادی) که در طول مقاله به آنها اشاره شد. بیانیه جریان احمد مسعود در این رابطه می توانست بیانیه خوبی باشد اگر به مسأله دو دولتی تن در نمی داد و در کوران نسل کشی در غزه، احمد مهمان ماکرون نمی شد، ماکرونی که در همین ایام گفت که در کنار رژیم صهیونیستی برای مبارزه با تروریسم! ایستاده است. دفاع از آرمان قدس از پلهای مهم وحدت در دل جامعه افغانستان و در بین کشورهای ایران و افغانستان است و اقداماتی ناشایست مانند حرکت زشت روزنامه جمهوری اسلامی در اسرائیل دوم نامیدن طالبان چیزی جز کمک به امریکا و تخریب این پل نیست.

* دکتر بهرام زاهدی/ کارشناس ارشد مسائل جهان اسلام