به گزارش مشرق، درآمدهای نفتی جمهوری آذربایجان در حال کاهش است. امسال پیش‌بینی می‌شود که این کشور در مجموع ۵ میلیارد دلار از فروش نفت درآمد داشته باشد. سال گذشته این شاخص کمی بیش از ۶ میلیارد بود.

پیش‌بینی می‌شود درآمد نفت جمهوری آذربایجان در سال‌های آینده اندکی کاهش یابد. این مسئله به کاهش تولید تفسیر می‌شود.

در سال‌های اخیر مقامات دولتی آذربایجان اغلب از رشد بالای صادرات غیرنفتی آذربایجان صحبت می‌کنند. اما اعداد، تصویر متفاوتی را نشان می‌دهند. از شاخص‌های اعلامی کمیته دولتی گمرک این کشور برای چهار ماهه نخست سال ۲۰۲۴ مشخص است که صادرات غیرنفتی آذربایجان در سال گذشته ۲۳۹ میلیون دلار معادل ۲۲ درصد کاهش داشته است.

در این صورت دولت آذربایجان چه باید بکند؟

«مظاهر افندیف» عضو کمیته سیاست اقتصادی، صنعت و کارآفرینی مجلس ملی آذربایجان در مصاحبه با خبرگزاری «توران» گفت: تولید نفت در حال کاهش است و این بر بودجه تأثیر می‌گذارد. سال گذشته که بودجه دولتی تهیه شد، شاهد کاهش ۲ میلیارد منات درآمد نفت بودیم.

وی با تأکید بر اینکه یکی از جهت‌گیری‌های اولویت‌دار جمهوری آذربایجان در ۱۰ سال گذشته توسعه بخش غیرنفتی است، ادامه داد: در آذربایجان نیز پیشرفت چشمگیری در این زمینه مشاهده می‌شود. درآمدهای نفتی که به تقویت بودجه دولتی کمک می‌کند، با درآمدهای بخش غیرنفتی جبران می‌شود.

افندیف تأکید کرد: علاوه بر جبران خسارت، فلسفه سیاست اقتصادی دولت آذربایجان کاهش هر چه بیشتر وابستگی به نفت در بودجه دولت از طریق انتقال از صندوق نفت به بودجه است. دستیابی به این موفقیت سال به سال امکان‌پذیر است. در این راستا، دولت به فعالیت‌های خود تنوع بیشتری خواهد داد. امروزه تولید و صادرات محصولات صنعتی در آذربایجان افزایش یافته است. با سفید شدن اقتصاد آذربایجان، با تعمیق اصلاحات، درآمدهای مالیاتی شفاف‌تر می‌شود. در نتیجه شرایطی را برای رشد بیشتر اقتصاد ایجاد می‌کند.

«ناطق جعفرلی» اقتصاددان آذربایجانی می‌گوید: در ۱۵ تا ۲۰ سال گذشته، سهم بخش غیرنفتی از صادرات آذربایجان به لحاظ درصد افزایش نیافته است. ۱۵ سال پیش حدود ۱۰ درصد بود و اکنون حدود ۱۰ درصد است. این نشان می‌دهد که نرخ رشد بالایی در تولید و صادرات بخش غیرنفتی آذربایجان مشاهده نمی‌شود.

وی معتقد است: افزایش و کاهش مداوم در بخش کشاورزی وجود دارد. یعنی ما نتوانسته‌ایم روندی را که بخش غیرنفتی را به طور پایدار توسعه می‌دهد، دنبال کنیم. یکی از دلایل اصلی این امر تولید کم و بهره‌وری پایین است. از نظر بازار، ما همیشه در این زمینه به روسیه وابسته بوده‌ایم. بازار روسیه مشکل‌ساز است. به محض وجود اختلاف‌نظر بین جمهوری آذربایجان و روسیه در مورد برخی مسائل، موانعی برای دسترسی محصولات آذربایجان به بازار روسیه ایجاد می‌شود.

جعفرلی معتقد است: برای افزایش توان صادراتی بخش غیرنفتی آذربایجان باید این کشور وارد بازارهای دیگر شود. اکنون شرایطی برای تولید داخلی وجود ندارد؛ زیرا بازار دیگری وجود ندارد.

این کارشناس تأکید کرد: یکی دیگر از مشکلاتی که مانع توسعه بخش غیرنفتی آذربایجان می‌شود، مدیریت است. در کشور ما تولید عمدتاً ناشی از سرمایه‌گذاری دولتی است، مشارکت بخش خصوصی را شاهد نیستیم، زیرا بخش خصوصی از نظر سرمایه‌گذاری احساس مصونیت نمی‌کند.

گفتنی است، تولید نفت برای اقتصاد جمهوری آذربایجان حیاتی است. تقریباً نیمی از صادرات این کشور را فروش نفت خام تشکیل می‌دهد. میدان «آذری-چراغ-گونشلی» (AÇG)، واقع در حدود ۱۰۰ کیلومتری شرق باکو، بزرگترین میدان نفتی در بخش آذربایجان در حوزه خزر است.

اکثریت مطلق درآمد بخش انرژی این کشور مربوط به این میدان است. بر اساس اطلاعات وزارت نیروی آذربایجان، از زمان بهره‌برداری از میادین AÇG تا اول سپتامبر سال جاری تاکنون ۵۷۹ میلیون تن نفت و بیش از ۲۱۲ میلیارد مترمکعب گاز استخراج شده است. از سال ۲۰۰۱ تا اول سپتامبر سال جاری میزان درآمد حاصل از فروش نفت سود از AÇG بالغ بر ۱۶۸.۶ میلیارد دلار بوده است. تنها در ۹ ماهه سال جاری ۴ میلیارد و ۷۲۸ میلیون دلار از محل این ذخایر درآمد حاصل شده است.

از پیش‌بینی‌های اتاق محاسبات آذربایجان درباره تولید و درآمدهای نفت و گاز در سال ۲۰۲۴ مشخص است که AÇG همچنان امید اصلی اقتصاد آذربایجان در سال‌های آینده خواهد بود.

میادین «آذری-چراغ-گونشلی» اگرچه نقش مهمی در اقتصاد جمهوری آذربایجان ایفا می‌کند، اما تولید در AÇG سال به سال کاهش می‌یابد. اثرات این کاهش در حال حاضر در رشد اقتصادی منعکس شده است.

در ۱۱ ماهه سال ۲۰۲۳، اقتصاد آذربایجان تنها ۰.۸ درصد رشد داشته است. دلیل اصلی چنین رشد کمی، کاهش تولید نفت است. از ارقام منتشر شده توسط اتاق محاسبات این کشور می‌توان دریافت که از سال ۲۰۱۵، کاهش مداوم تولید نفت در AÇG وجود داشته است.

در سال ۲۰۱۵، ۲۳۲ میلیون بشکه نفت از این میادین تولید شد. این شاخص تا پایان سال ۲۰۲۳ به ۱۳۴ میلیون بشکه خواهد رسید. این بدان معناست که از سال ۲۰۱۵، تولید نفت در AÇG ۴۲ درصد کاهش یافته است و کاهش تولید در سال‌های اخیر سرعت گرفته است.

پیش‌بینی اتاق محاسبات جمهوری آذربایجان این است که این کاهش در سال‌های آینده نیز ادامه داشته باشد. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۶ میلادی ۱۱۹ میلیون بشکه نفت در AÇG تولید شود. این تقریباً نصف در ۱۰ سال است.