*****
در آغاز، تمام چهره زمين را آب فرا گرفته بود. همه جا آب بود؛ بي حتي يک تکه کوچک خشکي؛ بي هيچ ارتفاع و پستي و بلندي. صاف، يکدست و شفاف. يک اقيانوس يکپارچه بود و ديگر هيچ.
پس چون خداوند اراده فرمود تا خشکي را
بيافريند به بادها فرمان داد بر صورت آب کوبند تا موجها از آن برخيزد. پس
موجهايي بزرگ پديد آمد. موجهاي بزرگ، بلند بلند، سرفراز کردند و کف بر دهان
آوردند و غريو ترسناک خروششان در فضاي تهي پيرامونشان طنين افکند.
پس به اراده او، کوهي از کف، در محل کعبه بر هم آمد و خشکي از پاي آن گستردانيده شد و بدين سان، نخستين رحمت الهي بر زمين نازل گشت. و
اولين نقطه اي که از زير آب سر بيرون آورد همان مکان مقدس کعبه و بيت الله
الحرام بود . اين واقعه نشان دهنده اهميت اين نقطه و مرکزيت آن براي همه
عالميان است.
و خداوند خشکي را از محل کعبه تا «منا» گستراند و آن را تا «عرفات» پيش برد و اين چنين بود که زمين چهره نماياند.
و زمين اين چنين پاک و مطهر بود که آدم ابو البشر (ع) پا بر آن نهاد.
پس سالها و قرنها بگذشت و بشر قدر نعمت ندانست و خداوند بر او خشم گرفت و
زمين بار ديگر چهره در نقاب آب کشيد و به اراده او، از ناپاکيها تن شست و
آغوش خويش را بر ياران نوح (ع) گشود.
و در
همين روز بود که خليل خدا، ابراهيم (ع)، چشم بر جهان گشود و زمين را به قدم
خويش پربرکت ساخت. و شگفت آنکه ابراهيم مولود روز «دحو الارض» به نقطه
سرآغاز «دحو الارض» فرستاده شد تا خانه کعبه، اولين خانه مبارک هدايت و
رحمت و برکت را بنا کند.
و باز در چنين روزي بود که روح خدا، عيسي مسيح
(ع) به قدرت الهي از مريم دوشيزه، زاده شد. و در زمان رسول مکرم اسلام صلی
الله عليه و آله خروج ایشان از مدینه به همراه هزاران حاجی به سوی مکه، به
قصد حجة الوداع. در این سفر وجود مقدس اميرالمؤمنين علی (علیه السلام) و
حضرت زهرا (سلام الله علیها) و نیز تمامی همسران و بسياري از اصحاب پیامبر
(صل الله علیه وآله و سلّم) نیز ایشان را همراهی می‌کردند.پس می رسیم به
وقت آخرالزمان. در روایتی نیز آمده است که قائم (عج) در همین روز قیام
خواهد کرد... .
"دَحو" به معنای گسترش است و بعضی نیز آن را به معنای تکان دادن چیزی از محلِ اصلی تفسیر کرده اند. منظور از دحوالارض (گسترده شدن زمین) این است که در آغاز، تمام سطح زمین را آب فراگرفته بود.
این آب ها، به تدریج در گودال های زمین جای گرفتند و خشکی ها از زیر آب سر برآوردند و روز به روز گسترده تر شدند. از طرف دیگر، زمین در آغاز به صورت پستی ها و بلندی ها یا شیب های تند و غیرقابل سکونت بود. بعدها باران های سیلابی مداوم باریدند، ارتفاعات زمین را شستند و دره ها گستردند. اندک اندک زمین های مسطح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع به وجود آمد. مجموع این گسترده شدن، "دَحو الارض" نامگذاری می شود.
دحوالارض روزیست که زمینها از زیر خانه خدا کشیده شده و پهن گردیده است چون اول جایى که از زمین خلق شد، موضع خانه کعبه بود و لذا کعبه را أُمُّ القُرى مى گویند.(وقایع الایام، صفحه 101)
«دحو الارض» نیز از آن‌گونه نسیم‌هایی است، که سالی تنها یک‌بار می‌وزد. تکرار دوباره این نسیم روح‌بخش برای آنان‌که جان خویش را از عطر آن آکنده نساختند، نامعلوم است. پس این فرصت طلایی را دریابیم؛ که رسول خدا (ص) فرمود:
«اِنَّ لِرَبِّکُمْ فی ایامِ دَهْرِکُمْ نََفَحاتٌ فَتَعَرَّضُوا لَها لَعَلَّهُ اَن یصیبَکُمْ نَفْحَةٌ مِنْها فَلا تَشْقَوْنَ بَعْدَها اَبداً؛ همانا در طول زندگی شما نسیم‌هایی از سوی پروردگارتان می‌وزد. هان! خود را در معرض آنها قرار دهید، باشد که چنین نسیمی سبب شود که برای همیشه بدبختی از شما دور ماند». [سیوطی، جامع الصغیر، ج ۱، ص ۹۵]
پس با این همه اوصاف ارزش این روز بس زیاد است لذا با توجه به توصیه های معصومین، با در نظر داشتن این روز و در صورت توانایی انجام اعمال آن خود را در جایگاه افرادی قرار دهیم که راه صد ساله را یک شبه می پیمایند.
زیرا :
از امیر مومنان حضرت علی(ع) روایت است که فرمودند: «نخستین رحمتی که از آسمان به زمین نازل شد، در روز بیست و پنجم ماه ذی‌القعده، روز دحوالارض بوده است. و هرکس این روز را روزه بدارد و شب آن را به عبادت بپردازد، به پاداش عبادت صد‌ساله رسیده است؛ عبادت صد ساله‌ای که روز‌های آن را به روزه و شب‌های آن را به عبادت گذرانیده است. و هر جماعتی که در این روز گِرد هم آیند و به ذکر پروردگار بپردازند، پراکنده نخواهند شد مگر آنکه خواسته‌های آنان برآورده خواهد شد و در این روز هزاران رحمت از سوی پروردگار نازل می‌شود که نود و نه درصد آن از آنِ کسانی است که روزش را به روزه و ذکر مشغول باشند و شبش را به احیا و عبادت».[مراقبات، صص ۱۸۶ و ۱۸۷]
برای اهل مراقبت و سیر وسلوک ، طاعت وعبادت در این شب اهمیت ویژه ای دارد زیرا نسبت به دیگر ایام مشهور مورد توجه عامه مردم نیست و آنها کمتر در این ایام به طاعت خدا مشغول می گردند ، لذا دحوالارض می تواند از ایام ممتاز سال باشد زیرا توجه در زمان غفلت عموم از مراقبات مهم باعث سرعت اجابت است واعمال نزد حضرت حق بزرگتر وبه قبول نزدیکتر و اجر بیشتری دارد.
اعمال شب و روز دحوالارض:
تمام اعمال شب و روز آن در کتاب مفاتیح الجنان صفحه 450 (مولف شیخ عباس قمی) بیان شده است ولی ما آن را به اختصار بیان می کنیم:
1. غسل در اوایل این شب
2. احیا و شب زنده داری شب دحوالارض که برابر با یک سال عبادت است.
3. روزه گرفتن که ثواب هفتاد سال عبادت را دارد.
4 . ذکر فراوان خدا
5. انجام غسل به نیت روزِ دحوالارض و خواندن
دو رکعت نماز، نزدیک ظهر به این کیفیت:
در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره "الشّمس" بخواند و آنگاه بعد از
سلام نماز بگوید: «لا حَوْلَ و لا قوَّهَ اِلّا بِالله العلیّ العظیم» و
سپس این دعا را بخواند:
«یا مُقیلَ الْعَثَراتِ اَقِلْنی عَثْرَتی یا
مُجیبَ الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتی یا سامِعَ الْاَصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتی
وَ ارْحَمْنی و تَجاوَزْ عَنْ سَیّئاتی وَ ما عِنْدی یا ذَا الْجَلالِ وَ
الْاِکْرام.» [شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، ص ۴۵۱]
6. خواندن دعایی که با این عبارت شروع می‌شود: «اللّهمّ یا داحِی الْکعبهَ وَ فالِقَ الْحَبَّه» [مفاتیح الجنان، ص ۴۵۱ بخش اعمال مربوط به دحوالارض] ...
در
بخشی از این دعا، به مسئله دحوالارض چنین اشاره شده است: «ای خدایی که
خانه کعبه را گسترانیدی و دانه را شکافتی و سختی را برطرف ساختی، از تو می
خواهم در این روز از روزهایت که حق آن را بزرگ نمودی، هر گرفتاری و مشکلی
را برطرف سازی».
دحوالارض در قرآن
در قرآن کریم به دحوالارض اشاره شده است. خداوند در آیه 30 سوره نازعات می فرماید: «وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِکَ دَحَاهَا؛ و زمین را بعد از آن (آفرینش آسمان و زمین) گسترش داد». بر اساس نظر بیشتر مفسران، منظور از «دَحیها» در این آیه، همان دحوالارض است.
اسرار ازل را نه تو دانی و نه من وین حل معما نه تو دانی و نه من
هست از پس پرده گفتگوی من و تو چون پرده برافتد نه تو مانی و نه من
