سرویس دفاع و امنیت مشرق _ مقابله با حملات موشکی روسیه از نخستین روز جنگ چالشی بزرگ برای ارتش اوکراین محسوب می‌شد و با گذشت زمان و اضافه شدن زرادخانه بزرگی از پهپادهای انتحاری دوربرد به توان تهاجمی روسیه کار پدافند هوایی اوکراین برای حفاظت از تاسیسات حیاتی این کشور دشوارتر نیز شد.

روسیه در موج اول حملات خود در ابتدای جنگ روزانه تعداد زیادی موشک بالستیک اسکندر و موشک های کروز خا۱۰۱ و کالیبر را به سمت اوکراین شلیک می کرد اما با کاهش شدید ذخایر موشکی، به تدریج حملات موشکی روسیه محتاج خروج مهمات جدید از خط تولید بود و نرخ آنها نیز به حدود دو هفته یک بار با شلیک چند ده فروند کاهش یافت.

اما از تابستان سال ۲۰۲۲ با ورود پهپادهای انتحاری سری "گران۱" و "گران۲" روسیه توانست با سلاحی چند برابر ارزان تر به شکل روزانه اقدام به حملات مداوم به تاسیسات نظامی و اقتصادی اوکراین کند.

در این بین کشورهای غربی نیز به مرور زمان با ارسال سامانه های پدافند هوایی خود به اوکراین در تلاش بودند تا توان اوکراین برای دفع حملات هوایی روسیه را تقویت کنند؛ اما سامانه های نظیر پاتریوت و NASAMS دارای موشک هایی به قیمت چند میلیون دلار و محدودیت تولید هستند و به تدریج اوکراینی ها متوجه شدند که انهدام پهپادهای انتحاری روسی که چند صد فروند از آنها ماهانه به سمت این کشور شلیک می شوند با موشک های چند میلیون دلاری به صرفه نبوده و آنها بایستی روشی دیگر را طراحی کنند.

وضعیت فعلی سامانه های پدافندی ضد کروز_ضد پهپاد ارتش اوکراین

ارتش اوکراین پیش از شروع جنگ سامانه هایی نظیر اس۳۰۰، بوک و اوزا را با توان مقابله با موشک های کروز و پهپادهای انتحاری در اختیار داشت؛ در این میان دو سامانه بوک و اوزا به دلیل نبود مهمات برای سامانه تقریبا از دور خارج شده اند اما هنوز چندین آتشبار اس۳۰۰ در حال خدمت در پدافند هوایی اوکراین هستند.

همچنین کشورهای مختلف ناتو اقدام به ارسال انواع سامانه های برد کوتاه، متوسط و بلند برای اوکراین کردند اما برخی از آنها همچنان با مشکل کمبود موشک مواجه هستند.

مهمترین سامانه های پدافندی که از سوی غرب برای اوکراین ارسال شده و نقش حیاتی در مقابله با تهدید موشکی روسیه دارند به این شکل هستند:

_ ۵ آتشبار سامانه پاتریوت ارسال شده از سوی آمریکا، آلمان و هلند

_ ۱۹ آتشبار سامانه NASAMS ارسال شده توسط آمریکا، نروژ، کانادا و لیتوانی

_ ۴ آتشبار سامانه Hawk از سوی امریکا و اسپانیا

_ ۱۲ آتشبار سامانه IRIS-T SLM توسط آلمان

_ ۲ آتشبار سامانه کروتال توسط فرانسه

_ ۲ آتشبار سامانه SAMP-T توسط فرانسه و ایتالیا

_ ۶۷ واحد توپ راداری گپارد اهدایی از آلمان

_ ده ها واحد انواع توپ های پدافندی و موشک های دوش پرتاب اهدا شده توسط کشورهای مختلف

همانطور که مشاهده می‌کنید ارتش اوکراین از نظر تعداد سامانه های پدافندی در خدمت وضعیت بسیار خوبی دارد اما مشکل اصلی این کشور حجم بالای تهدید و کمبود موشک برای هر سامانه است.

به طور مثال ۳ تن از نمایندگان پارلمان آلمان با سفر به اوکراین از نزدیک به بررسی وضعیت عملیاتی سامانه IRIS-T پرداخته اند و گزارش سفر خود را در اختیار اشپیگل قرار دادند؛ بنا به اعلام رسمی این منبع آلمانی اوکراینی ها شدیدا از عملکرد سامانه IRIS-T SLM رضایت دارند و حتی ادعا شده است این سامانه نرخ موفقیت ۱۰۰ درصد را علیه پرتابه های روسی ثبت کرده است (یعنی هر گاه هدفی مانند پهپاد انتحاری یا موشک کروز کشف و موشک رهگیر شلیک شده هدف نابود شده است).

اما مشکل بزرگ اوکراینی ها کمبود ذخایر این موشک است؛ ۳ مقام آلمانی می گویند آتشباری را مشاهده کرده اند که به جای ۸ موشک تنها ۱ موشک لود شده داشته است، این مسئله کار ارسال سامانه های اضافه به اوکراین را مختل کرده است زیرا حتی موشک کافی برای پر کردن پرتابگرهای فعلی نیز موجود نیست.

کمپانی آلمانی Diehl سالانه ۵۰۰ تیر موشک برای این سامانه تولید می کند که البته احتمالا بخشی از ذخایر تولیدی نیز از نسخه هوا به هوا موشک IRIS-T باشد؛ با توجه به حجم بسیار بالای تهدیدات در آسمان اوکراین بعید به نظر می رسد برلین توانایی ارسال اتشبارهای بیشتر و تامین موشک برای تمامی آنها را داشته باشد.

رهگیری پهپادهای روسی با گوشی موبایل!

ژنرال James B Hecker فرمانده قوای هوایی امریکا می گوید مهندسین اوکراینی با توجه به مشکل این کشور در محدودیت ذخایر موشک های پدافندی دست به ابتکاری خلاقانه زده اند تا هزینه مقابله پدافند با پهپادهای انتحاری روسی را شدیدا کاهش دهند.

این ابتکار و سیستم دفاعی که Skyfortress به معنی "دژ آسمان" نامگذاری شده است از ۹۵۰۰ عدد گوشی تلفن همراه که روی پایه هایی به ارتفاع حدود ۲ متر در سراسر اوکراین نصب شده اند تشکیل شده است.

به گوشی های موبایل ذکر شده یک میکروفون و فرستنده متصل شده است که به محض اینکه صدای موتور پهپادهای انتحاری را ضبط کنند اطلاعات محل و مسیر پرواز پهپاد روسی را از طریق یک اپلیکیشن به تیم های سیار اوکراینی مجهز به تیربار یا توپ های پدافندی ارسال می کند تا آنها به سرعت در موقعیت مناسب برای درگیری با پرتابه مهاجم قرار بگیرند.

ژنرال امریکایی مدعی است این روش بسیار کارآمد بوده و هر دستگاه فرستنده نصب شده قیمتی حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ دلار دارد و هزینه مقابله تیم های سیار پدافندی با پهپادها را نیز به جای موشک چند میلیون دلاری پدافند به شلیک چند صد گلوله ارزان قیمت کاهش داده است.

همچنین ژنرال هکر می گوید این سیستم یک بار در حضور فرماندهان ناتو در پایگاه هوایی رامشتاین نیز آزمایش شده و توانایی آن اثبات شده است.