به گزارش مشرق، نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان روز گذشته اظهار داشت که دستیابی به صلح پایدار در منطقه قفقاز جنوبی نه‌ تنها امکان‌پذیر، بلکه حتمی است. وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان به این اظهارات واکنش نشان داده و آن را تحریف واقعیت دانسته است.

به گفته این وزارتخانه، طرح پیشنهادی پاشینیان برای توافق صلح و همچنین ادعاهای کلی وی در مورد بیانیه مشترک سه‌جانبه ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰، هر دو نشان‌دهنده تلاش برای وارونه جلوه دادن حقایق هستند.

وزارت خارجه آذربایجان تأکید کرده است که درخواست مقامات ارمنستان برای امضای توافق صلح با حذف برخی از مفاد توافق شده و تلاش برای به تعویق انداختن حل مشکلات موجود در روابط دوجانبه به مرحله بعدی، غیرقابل‌قبول است.

به گفته این وزارتخانه، شرط اصلی برای دستیابی به یک توافق صلح پایدار و واقعی بین آذربایجان و ارمنستان، پایان دادن به ادعاهای ارضی مداوم ارمنستان علیه آذربایجان است. این ادعاها به طور مشخص در قانون اساسی ارمنستان، از جمله با اشاره صریح به «اتحاد ارمنستان و قره‌باغ کوهستانی» و همچنین در بسیاری از اسناد حقوقی و سیاسی دیگر این کشور آمده است.

وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان در پاسخ به ادعاهایی مبنی بر وجود ادعاهای ارضی علیه ارمنستان در قانون اساسی این کشور، اعلام کرد: تلاش برای ایجاد چنین موازی‌سازی و برابری بی‌نتیجه خواهد بود. برخلاف قانون اساسی ارمنستان، قانون اساسی آذربایجان در سال ۱۹۹۱ و اعلامیه استقلال ۱۹۱۸ هیچ ادعای ارضی علیه ارمنستان ندارد. با اشاره به بند موجود در پیش‌نویس توافق صلح مبنی بر اینکه «هیچ‌یک از طرفین نمی‌تواند با استناد به قوانین داخلی خود از انجام تعهدات خود در چارچوب توافق صلح خودداری کند»، ارمنستان اعلام کرده که ادعای ارضی موجود در قانون اساسی آن بی‌ضرر است. این ادعا کاملاً بی‌اساس است. برای همه روشن است که هیچ توافق بین‌المللی بر قانون اساسی ارجحیت ندارد.

در بیانیه وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان آمده است: نخست‌وزیر ارمنستان بار دیگر تعهدات خود را در مورد بازگشایی ارتباطات به اشتباه تفسیر کرده است. در بند ۹ بیانیه سه‌جانبه به صراحت به تعهدات ارمنستان و نحوه کنترل ارتباطات حمل‌ونقل اشاره شده است. به طور کلی، ادعای ارمنستان مبنی بر اینکه آذربایجان با وجود امضای بیانیه سه‌جانبه و برخلاف تعهدات خود، تا سپتامبر ۲۰۲۳ به فعالیت‌های نظامی خود در قره‌باغ ادامه داده و نیروهای مسلح خود را از این مناطق خارج نکرده و به همین دلیل مانع بازگشت آوارگان و پناهندگان شده، اقدام به پاکسازی قومی علیه ارمنی‌های محلی کرده، تحریف واقعیت است. علاوه بر این، معرفی مهاجرت داوطلبانه افراد ارمنی‌تبار از آذربایجان به ارمنستان و سایر کشورها پس از عملیات ضدتروریستی ۲۰۲۳ به عنوان پاکسازی قومی، اتهام دیگری است.

نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، در مراسم افتتاحیه انجمن «گفتگوی ایروان» در تاریخ ۱۰ سپتامبر اعلام کرد که به اعتقاد وی، دستیابی به صلح پایدار در منطقه قفقاز جنوبی نه‌ تنها ممکن است، بلکه امری واقعی است. وی همچنین با تأیید اظهارات وزیر امور خارجه خود در روز قبل، بر اهمیت تلاش همه طرف‌ها برای دستیابی به صلح تأکید کرد.

پاشینیان افزود که ۸۰ درصد از مفاد توافقنامه صلح، از جمله ۱۳ ماده کامل و دو ماده به صورت جزئی، بین دو طرف توافق شده است.

وی پیشنهاد کرد که بخش‌های توافق شده این توافقنامه امضا شود و مذاکرات بر روی بندهای باقی‌مانده ادامه یابد.

نخست‌وزیر ارمنستان همچنین تأکید کرد که این توافقنامه ایجاد روابط دیپلماتیک رسمی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان را پیش‌بینی می‌کند.

پاشینیان ذکر کرده که قانون اساسی آذربایجان نیز حاوی ادعاهای ارضی علیه ارمنستان است.

وی با اشاره به اینکه قانون اساسی آذربایجان در سال ۱۹۹۱ به اعلامیه استقلال آذربایجان در سال ۱۹۱۸ استناد می‌کند، این ادعا را مطرح کرده است.

با این حال، نخست‌وزیر ارمنستان تأکید کرده که ارمنستان این موضوع را به عنوان بخشی از مذاکرات مطرح نمی‌کند، زیرا در متن توافق شده صلح آمده که هیچ یک از طرفین نمی‌تواند از قوانین داخلی خود به عنوان بهانه‌ای برای عدم اجرای تعهدات استفاده کند.

وی همچنین بر پیشرفت در مسائل مربوط به تعیین دقیق مرزهای بین ارمنستان و آذربایجان تأکید کرد و اظهار داشت: اساس این فرآیند، بیانیه آلماتی است. بازگشایی ارتباطات حمل‌ونقل در منطقه نیز گامی مهم به سوی صلح پایدار است. ما همچنین ابتکار عمل «تقاطع جهان» را ارائه کرده‌ایم. این ابتکار برای ما مهم است زیرا ارتباط ریلی با ایران به عنوان یک کشور استراتژیک برای ما و در آینده با ترکیه و روسیه را فراهم می‌کند.

نخست‌وزیر ارمنستان، بازگشایی راه‌های ارتباطی جاده‌ای و ریلی بین آذربایجان و نخجوان از طریق خاک ارمنستان را یک اقدام مهم توصیف کرده است.

وی با تأکید بر آمادگی ارمنستان برای ایجاد این امکان، خاطرنشان کرد که نخجوان در حال حاضر از طریق ایران و ترکیه به جهان خارج متصل است.

پاشینیان با اشاره به بیانیه سه‌جانبه نوامبر ۲۰۲۰، گفت: مسئولیت تضمین امنیت بازگشایی ارتباطات در خاک ارمنستان به ایروان محول شده است. برخی از شرکای بین‌المللی تلاش می‌کنند چیزی را که در بیانیه سه‌جانبه وجود ندارد ارائه دهند. اما هیچ وضعیتی وجود ندارد که بخشی از خاک ارمنستان تحت کنترل کشور دیگری باشد. هیچ بندی وجود ندارد و نمی‌تواند وجود داشته باشد که صلاحیت قضایی ارمنستان در قلمرو حاکمیتی خود را با نقض کنترل گمرکی، مرزی، قرنطینه‌ای و سایر کنترل‌ها به هر نحو محدود کند.

آرارات میرزویان وزیر امور خارجه ارمنستان در یک نشست خبری مشترک با همتای لوکزامبورگی خود در ایروان، در تاریخ ۹ سپتامبر اعلام کرد که طرفین در مورد ۱۳ ماده از مجموع ۱۶ ماده پیش‌نویس توافقنامه صلح به توافق کامل رسیده‌اند.

وی با ابراز امیدواری نسبت به امضای زودهنگام این توافقنامه، اظهار داشت که از ۱۶ ماده پیش‌نویس، ۱۳ ماده به طور کامل و ۳ ماده به صورت جزئی مورد توافق قرار گرفته است.

پیش از این، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، در یک نشست خبری اعلام کرده بود که ۱۳ ماده از ۱۷ ماده این سند به توافق رسیده‌اند.

در تاریخ ۲۷ اوت، جیحون بایراموف وزیر امور خارجه آذربایجان، در یک نشست خبری مشترک با هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه در آنکارا، از ایجاد فرصتی تاریخی برای برقراری صلح پایدار در منطقه خبر داد. با این حال، وی افزود که در حال حاضر، مانع اصلی برای نهایی شدن توافق صلح، وجود ادعاهای ارضی علیه آذربایجان در قانون اساسی ارمنستان است.

بایراموف اظهار داشت که آن‌ها پیش‌نویس توافقنامه صلح و پنج اصل اساسی آن را به مقامات رسمی ارمنستان ارائه کرده‌اند، اما در جریان مذاکرات همچنان برخی مسائل حل‌نشده باقی مانده است.

وی با اشاره به پیشرفت‌های حاصل شده در مذاکرات، تأکید کرد که بخش قابل‌توجهی از پیش‌نویس توافقنامه به توافق طرفین رسیده، اما وجود ادعاهای ارضی علیه آذربایجان در قانون اساسی ارمنستان و برخی قوانین دیگر، همچنان به عنوان یک مانع جدی بر سر راه نهایی شدن توافق صلح باقی مانده است.

همچنین، بایراموف به وجود ادعاهای ارضی ارمنستان علیه ترکیه نیز اشاره و این موضوع را به عنوان یکی دیگر از چالش‌های پیش روی روند صلح مطرح کرد.

تاریخچه درگیری:

در سپتامبر ۲۰۲۰، جنگ دوم قره‌باغ به مدت ۴۴ روز بین نیروهای مسلح جمهوری آذربایجان و ارمنستان جریان داشت.

جمهوری آذربایجان کنترل بخشی از قره‌باغ و هفت منطقه اطراف آن را مجدداً به دست گرفت.

در ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۳، آذربایجان عملیات نظامی محدودی را در قره‌باغ انجام داد.

در ۲۸ سپتامبر، ساموئل شهرامانیان، رئیس‌جمهور خودخوانده قره‌باغ، فرمانی مبنی بر انحلال این جمهوری صادر کرد. وی این فرمان را به شرایط ایجاد شده پس از ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۳ مرتبط دانست.

در ۱۵ اکتبر ۲۰۲۳، الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان در سخنرانی خود در خان‌کندی مرکز قره‌باغ اعلام کرد که آذربایجان حاکمیت خود را به طور کامل احیا کرده است، مسئله قره‌باغ حل شده است و درگیری پایان یافته است.

هنوز توافق صلحی بین آذربایجان و ارمنستان امضا نشده است.