سرویس دفاع و امنیت مشرق _ وقتی صحبت از موشک های بالستیک ایرانی می شود نام خانواده موشک فاتح در صدر لیست قرار می گیرد چراکه موشک های خانواده فاتح به نوعی ستون فقرات برنامه موشکی جمهوری اسلامی ایران به حساب می آیند؛ یک برنامه طولانی و ادامه دار که در ابتدا بر اساس افزایش برد و دقت راکت های سری زلزال آغاز شد و امروز به طیف گسترده ای از محصولات از خود سری فاتح ۱۱۰ در چندین نسل تا محصولاتی مثل خلیج فارس، فاتح مبین، خیبرشکن و ... تبدیل شده و در تقریبا تمامی ماموریت های موشکی سالهای اخیر علیه دشمنان این سرزمین شرکت داشته است.

از زمان معرفی اولین نسل های موشک خانواده فاتح در اوایل دهه ۱۳۸۰ شمسی تا اواخر دهه ۹۰ شمسی، شاهد افزایش برد، دقت و وزن سرجنگی موشک های این سری بودیم. اما در روز صنایع دفاعی در سال ۱۳۹۹ و در جریان یک مراسم رونمایی و تحویل جنگ افزار به نیروهای مسلح بود که برای اولین بار یک موشک کوچک با طراحی دقیقا شبیه به خانواده فاتح ۱۱۰ و به نام "فتح" رویت شد.

بیشتر بخوانید:

تذکر مهم موشکی سپاه به آمریکا با حمله به رادار «AN/TPY-۲» / چشم و گوش پدافندی ایالات متحده در تیررس نسل جدید خانواده فاتح +عکس

موشک‌های بالستیک «شهاب ۳ و قدر» به خاطره‌ها می‌پیوندند/ اتفاقات مهمی که با ورود «حاج قاسم» به صنعت موشکی ایران رخ داد +عکس

آخرین گام‌های «غزه» برای ورود ایران به باشگاه دارندگان پهپادهای HALE/ تاثیرات مهم دستیابی سپاه به پرنده مجهز به موتور توربوپراپ +عکس

موشک فتح در مدل اولیه که اولین بار در آن سال رونمایی شد دارای برد ۱۲۰ کیلومتر بوده و در حقیقت یک سامانه مخصوص استفاده در واحد های توپخانه صحرایی است.

‌

اولین تصاویر از موشک فتح که در سال ۱۳۹۹ پخش شد

وزن کلی موشک های سری فتح در حدود ۷۸۷ کیلوگرم، وزن سرجنگی آنها ۱۵۰ کیلوگرم و سرعت آنها نیز ۴ برابر سرعت صوت بوده و از پیشران سوخت جامد استفاده می کنند.

‌

شلیک موشک بالستیک فتح در رزمایش پیامبر اعظم(ص) ۱۷

در برخی از کشورهای جهان پرتابه‌های زمین به زمین تاکتیکی تا برد حدود ۵۰۰ کیلومتر چه به صورت گلوله زنی چه راکتی – موشکی در اختیار واحد های توپخانه ای نیروی زمینی قرار می گیرد. از چند سال قبل توسعه واحد های راکتی و موشک اندازهای چند تایی در نیروهای زمینی ارتش و سپاه آغاز شده بود ولی رویت فتح در حقیقت اولین گام جدی در راه مدرن سازی جدی این بخش در حوزه رزم زمینی بود.

خانواده فتح قبل از پرتاب در استوانه هایی آماده به شلیک بارگذاری شده و روی خودروهای حامل نصب می شود و معمولا دیده شده تا یک خودرو حداقل ۶ تیر از نسل اولیه این موشک را می تواند با خود حمل کند. نکته جالب این که اولین مشتری این موشک ها نه بخش زمینی ارتش و سپاه، بلکه نیروی دریایی سپاه بود. تصاویر منتشر شده از رونمایی یک شهر موشکی نیروی دریایی سپاه در اواخر سال ۱۳۹۹ نشان داد ندسا، حامل های کوچک این موشک را در اختیار گرفته که خود نشان از دقت بالای این موشک ها دارد که آنها را برای عملیات زمینی نیز مناسب می کند.

‌

راکت انداز با ۶ پرتابگر حامل موشک فتح در اختیار نیروی زمینی سپاه

‌

پرتابگر سه فروندی موشک فتح در رژه روز ارتش

در سال های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نیز به ترتیب شاهد تحویل انبوه این موشک ها به نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران بودیم که سامانه یکپارچه حامل این موشک در برخی از موارد در نیروهای مسلح به اسم " فتح ۳۶۰ " نیز معرفی شده است.

فتح ۳۶۰ ال با قابلیت های جدید تر رویت شد

در بازدید اخیر رییس جمهور از نمایشگاه توانمندی های موشکی وزارت دفاع، نسخه جدید این سامانه به نام فتح ۳۶۰ ال معرفی شد که یک موشک بالستیک تاکتیکی با برد ۱۸۰ کیلومتر، قطر ۰.۳۶ متر، طول ۵.۵ متر و شعاع خطای کمتر از ۳۰ متر است. این موشک قابلیت پرتاب از روی عنوان پرتابگرهای ثابت و متحرک را داشته و می تواند به طیف گسترده ای از سرهای جنگی دارای جستجوگر، نفوذ کننده و یا ترکش زا مجهز شود.

‌

بخشی از خانواده موشکهای فاتح همچون موشک فتح ۳۶۰ ال – اولین موشک سمت چپ و موشک فتح ۴۵۰ در کنار آن

در بحث تاکتیکی بیشتر به نظر می آید که این موشک ها به صورت ۶ تیر روی یک کشنده سوار شده و زمان لازم برای شلیک کلیه این موشک ها کمتر از ۱ دقیقه اعلام شده که تقریبا به هیمارس آمریکایی نزدیک است. توانایی شلیک کل ۶ پرتابه در زیر ۱ دقیقه یعنی این سامانه می تواند به راحتی تاکتیک موسوم به Shoot-and-scoot که به معنی شلیک سریع و سپس تغییر یا ترک موضع مورد نظر است را انجام دهد.

فتح ۴۵۰ در خدمت نزسا عملیاتی شد

اما آخرین عضو شناخته شده موشکهای سری فتح، در رزمایش اخیر نیروی زمینی سپاه پاسداران دیده شد؛ سامانه ای موسوم به فتح ۴۵۰ که نگاهی به مشخصات اعلام شده آن، به رسیدن تصویر واضح تری از روند عملیاتی در مجموعه نیروی زمینی سپاه کمک می کند. البته این موشک و مشخصات و مختصات آن در جریان بازدید چندی پیش ریاست جمهوری از توانایی های وزارت دفاع نیز دیده شده بود.

‌

برد نهایی این موشک ۲۵۰ کیلومتر، وزن کلی آن ۱۶۹۵ کیلوگرم و وزن سرجنگی در حدود ۲۲۵ کیلوگرم بوده که توانایی شلیک از پرتابگرهای ثابت و متحرک را دارد و می تواند به سرهای جنگی مختلف دارای جستجوگر، شدیدالانفجار و ترکش شونده مجهز شود و در عین حال سرعت آن نیز در حدود ۵ ماخ است. عددها در سرعت صوت با افزایش هر یک واحد کامل، تفاوت های بسیار زیادی خواهند داشت. برای نمونه در سری اول خانواده موشک های فاتح ۱۱۰ سرعت حدودا ۳ ماخ، در نسل اولیه موشک های فتح سرعت ۴ و حالا در فتح ۴۵۰ در حدود ۵ ماخ اعلام شده است.

برای درک بهتر مسئله اهمیت سرعت نهایی، به این ارقام دقت کنید:

۳ ماخ برابر است با حدودا ۱۰۲۰ متر بر ثانیه، ۴ ماخ برابر است با ۱۳۶۱ متر بر ثانیه و ۵ ماخ نیز یعنی حدودا ۱۷۰۰ متر بر ثانیه و نکته مهم دیگر این که عدد ۵ ماخ در حقیقت لبه انتقال از سرعت مافوق صوت (سوپرسونیک) به هایپرسونیک است. سلاح های هایپرسونیک در حقیقت به تسلیحاتی گفته می شود که سرعتی بیش از ۵ ماخ داشته باشند و حالا نیروی زمینی سپاه به لبه سرعت در بحث ورود به عصر هایپرسونیک ها وارد شده است.

چرا افزایش سرعت مهم است؟

وقتی به رویه فعلی در نیروی زمینی سپاه و اخیرا نیروی زمینی ارتش دقت می کنیم علاوه بر بحث افزایش برد درگیری با سری فتح، شاهد این هستیم که سرعت پرتابه ها نیز دارای افزایش قابل توجهی است و حالا نیروی زمینی سپاه همان طور که در بالا نیز به آن اشاره شد در آستانه ورود به بحث سرعت هایپرسونیک قرار دارد. حقیقت امر آن است که رصد جنگ های اخیر، خصوصا درگیری های روسیه و اوکراین نشان داد که برای مقابله با سامانه های پدافندی ضد موشکی، یکی از مهم ترین عوامل - اگر نگوییم مهم ترین آنها - بحث سرعت است.

‌

موشک فتح ۴۵۰ در پرتابگر دو فروندی در رزمایش اخیر نیروی زمینی سپاه

بارها و بارها منابع غربی و اوکراینی اعلام کردند که سرعت بسیار بالای برخی پرتابه های تهاجمی ارتش روسیه موجب می شود تا حتی مدرن ترین سامانه های پدافندی غربی تحت کاربری آنها نیز از رهگیری این تهدیدات ناتوان باشند.

در نهایت به نظر می رسد خانواده فاتح بعد از نزدیک به دو دهه توسعه در مسیر افزایش برد و تبدیل شدن به یک سلاح دورزن با برخی قابلیت های راهبردی حالا در حال توسعه به عنوان یک سلاح تاکتیکی برای نیروهای مانوری در میدان نبرد است که ممکن است در مرحله بعدی با افزایش سرعت از ۵ ماخ و وارد کردن نیروهای زمینی ایران به جمع دارندگان سلاح های هایپرسونیک، به صورت کلی روند درگیری ها در حوزه تاکتیکی و فاصله نزدیک را هم برای همیشه در غرب آسیا تغییر دهد.