سرویس سیاست مشرق- مذاکرات ایران و امریکا روز شنبه در منزل بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، معروف به «بیت الحیل» برگزار شد. قبل از آغاز این گفتگوها مقامات رسمی کشورمان ازجمله عباس عراقچی، گفته بودند که ایران برای فرمولی از مذاکرات به مسقط خواهد رفت که از دل آن رفع تحریم‌ها را بیرون بیاورد.

در آن سو طرف آمریکایی نیز در اخبار سریالی روی این موضوع تاکید کرده بود که مذاکرات عمان با هدف برچیدن همه تاسیسات هسته‌ای ایران صورت گرفته و حتی پرونده موشکی و منطقه‌ای نیز روی میز خواهد بود به عبارتی در عمان همه سوژه‌های مورد نظر آمریکایی‌ها بررسی خواهد شد.

همین تعارض باعث شده بود که برخی از کارشناسان سیاسی پیش‌بینی کنند که مذاکرات عمان طرحی از پیش شکست خورده است که در آن زبان مفهومی مشترکی میان ایران و آمریکا شکل نمی‌دهد، برخی دیگر نیز معتقد بودند که هم سطح کردن خواسته‌ها عملیاتی طولانی مدت بوده و رایزنی‌های طرفین زمان‌بر است.

طرفین درباره شکل و فرمت مذاکرات نیز با هم اختلاف نظر داشتند در یک سو ترامپ مدعی بود که این مذاکرات به سوی مستقیم در یک اتاق مشترک و رودررو شکل گرفته و در غیر این صورت حاضر نیست ویتکاف نماینده‌اش را راهی عمان کند، در آن سو وزارت خارجه ایران نیز روی این امر تاکید ویژه داشت که به هیچ عنوان حاضر نیست با مدل آمریکایی مذاکره کرده و تنها گزینه مذاکره غیر مستقیم با فرمول ارسال پیام از دو اتاق مجزا است.

اختلاف در محتوا و شکل مذاکرات آنقدر پیچیده شده بود که برخی نیز معتقد بودند که رفتن به عمان بی فایده بوده و اساساً آمریکایی‌ها با راه انداختن یک کارزار تبلیغاتی با هدف ریزش اجتماعی در ایران مذاکره را جدی نخواهند گرفت؛ اما آنچه در عمان روی داده است با همه تفسیرها و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای تفاوت چشم گیر داشت.

پیش از سفر مقامات دیپلماتیک ایرانی به عمان روی این موضوع تاکید شده بود که متن باید بر حاشیه غلبه داشته و تهران باید صحنه‌گردان اصلی گفتگوها در مسقط باشد تا طرف مقابل دچار شگفتی شود، پیش‌ازاین مذاکره‌کنندگان خاطراتی عبرت‌آموز از گفتگو با آمریکا در عمان داشتند ازجمله در سال ۱۳۹۱ که میانجی‌گری آن را سالم ناصر الاسماعیلی بر عهده داشت.

در آن زمان یک نامه بدون مهر و امضا از جانب آمریکایی‌ها کانالی را در مسقط باز کرد که درنهایت به فرجام مطلوب خود نرسید، در آن مقطع برخورد هیجانی وزارت خارجه دردادن پاسخ به حریف باعث شد تا آمریکا مطالبات ایران را سقف در نظر گرفته و خود را از گفتگو کنار کشیده تا به تعبیر خودشان ایران واقع‌نگر شود!

اما این بار در مسقط فرمول در نظر گرفته‌شده از جانب ایران از انسجام برخوردار بوده و توصیف مثبت عراقچی از فضای مذاکرات حاکی از همین ماجراست، درواقع باوجود تبلیغات سنگین ترامپ درباره گفتگوهای عمان آنچه در مذاکرات مطرح‌شده است در سه باب رفع تحریم‌ها، پایان جنایات صهیونیست‌ها در غزه و نیز چند تبصره از فضای امنیتی منطقه بوده است.

نماینده آمریکایی‌ها در گفتگو با ایران متوجه چهار نکته خاص شده است:

۱- بحث کارشناسی روی این سه‌گانه مطرح‌شده نشان می‌دهد که یک مدیریت هوشمندانه و مقتدر از جانب طرف ایرانی اعمال‌شده و ترامپ قادر به تکرار تجربه برخورد با کشورهایی چون اوکراین، صربستان و عربستان در برابر ایران نیست، به عبارتی ساده در مذاکرات عمان طرف آمریکایی دریافت که انداختن سایه تهدید روی میز ناکارآمد است، تا جایی که استیو ویتکاف به شبکه خبری ان‌بی‌سی درباره مذاکرات غیرمستقیم خود با ایران در عمان گفت که گفت‌وگوی بسیار مثبت و سازنده‌ای داشتیم، کاخ سفید نیز طی بیانیه‌ای مذاکرات غیرمستقیم امروز میان مقامات ایران و آمریکا در عمان را بسیار مثبت و سازنده خواند، این بیان توصیفی از جانبه آمریکایی‌ها نمای از مدل رفتاری دیپلمات‌های ایرانی در عمان دارد.

۲- در دست داشتن چنین ابتکار عملی درمسقط یک عامل محرک دیگر نیز داشته است، تجربه برخورد با آمریکایی‌ها در فرم‌های مختلف مذاکره نشان داده است که واشنگتن همواره چتر اطلاعاتی و رسانه‌ای گسترده روی میز گفتگو انداخته تا بتواند سیاست‌های اعمالی را پیش ببرد، اما در این دور از مذاکرات جرم اطلاعات و عملیات نیروهای مسلح ایران از حجم امنیتی آمریکایی‌ها بزرگ‌تر بود. این ابتکارات جدید باعث شد که استراتژی ترامپ نقطه ثقل گفتگوها نباشد، در مسقط باوجود برخوردهای سرد دیپلماتیک، کنش‌های نظامی و امنیتی گرم است!

۳- ویتکاف در مذاکرات مسقط به این نتیجه رسید که فهم و هضم هندسه کلی کیفیت بازیگری ایران در موضوعات سیاست خارجی و امنیتی سخت‌تر است و نیاز به مترجمی دیگر جز عمانی‌ها دارد، ارسال پیام‌هایی برای تغییر زمین مذاکره دلایلی نهفته در خود دارد که در آینده شرح دقیق‌تری خواهد داشت.

۴- نکته دیگری که نماینده ویژه ترامپ آن را درک کرده رویکرد مقطعی بودن مذاکرات از جانب تهران است. ایران تا زمانی پای میز مذاکره خواهد نشست که تصاعد انرژی مثبت از جانب آمریکایی‌ها دریافت کرده باشد، در غیر این صورت میز چیده شده تنها خاصیت ریکاوری کننده خواهد داشت، مقطع سازی در مذاکرات تنها منزلت ابزاری است و نه هدفی!

ایران در مذاکرات عمان در حال بافتن یک فرش بسیار ظریف است که در بافتن آن نباید خطا کرد، سرویس اطلاعاتی و منطقه‌ای آمریکا این روزها در تلاش است که با دادن آدرس‌های غلط این فرش را با نقشه خودش ببافد، اگر تهران این فرش را تا انتها پیش ببرد در بازار قیمت بالایی خواهد داشت.