خلفای معاصر زمان امام سجاد (ع) عبارتند از یزیدبن معاویه، عبدالله بن زبیر، معاویه بن یزید، مروان بن حکم، عبدالملک بن مروان و ولید بن عبدالملک.

امام سجاد(ع) در بسیاری از اذهان با ویژگی بیمارگونه بودنشان در حادثه کربلا شناخته می‏شوند اما باید گفت بروز بیماری امام  تنها در کربلا مدت کوتاهی به طول انجامید و ایشان پس از آن بهبود کامل یافته ودر حدود 35 سال هم چون سایرامامان از سلامت جسمی برخوردار بودند. می توان بروز بیماری امام سجاد (ع)در حادثه کربلا را مصلحت الهی دانست واز آن به عنوان الطاف خفیه خداوندی یاد کرد زیرا بیماری حضرت در آن برهه باعث گردید تا وظیفه جهاد از ایشان سلب گشته و وجود مقدسشان از خطر کشتار مزدوران یزید محفوظ بماند وپس از آن بتوانند رشته امامت را تداوم بخشند.

از جمله کارهای مهم حضرت را می توان پیام آوری قیام کربلا توسط ایشان دانست. زیرا حضرت به عنوان تنها بازمانده خاندان حسینی با ابلاغ پیام قیام وشهادت سرخ امام حسین (ع) سعی کردند تا با سخنرانی ها ومناظرات خود به افشای چهره پلید حکومت اموی وبیدار ساختن افکار عمومی مبادرت ورزند.

 

دوران امامت حضرت سجاد(ع) مصادف با یکی از سیاهترین ادوار حکومت در تاریخ اسلام یعنی حکومت عبدالملک است.عبدالملک که بدون هیچ نوع پرده پوشی به مقدسات اسلام توهین کرده وآشکارا اصول اسلامی را زیر پا می‏گذارد برای امام سجاد (ع) تنگناهای بسیار شدیدی ایجاد کرد.امام سجاد (ع) نیز به دلیل رعب واختناق شدیدی که در جامعه حکمفرما بود وبا کنترل وتسلط شدیدی که حکومت جبار اموی برقرار ساخته بود می‎دانستند که قیام در این برهه محکوم به شکست است ونتیجه ای در بر نخواهد داشت به همین دلیل سعی کردند تا با پایداری واقدام عمیق به فکر تجدید حیات اسلام وبازآفرینی جامعه اسلامی باشند. بدین ترتیب ایشان با ایجاد یک سلسله برنامه های ارشادی وفرهنگی- تربیتی مبارزات غیر مستقیم خود را آغاز کرده وسعی کردند تا حرکتی انجام ندهند که حساسیت حکومت برانگیخته شود.

مهمترین فعالیت امام سجاد(ع)در این دوران را می توان در موارد زیر جست وجوکرد:

- زنده نگاه داشتن یاد وخاطره عاشورا برای آنکه مشروعیت حاکمیت اموی از بین رفته وعمق این فاجعه به دست فراموشی سپرده نشود.

- پند وارشاد امت از طریق موعظه با اندیشه درست اسلامی از طریق بحث ومناظره با افراد مختلف.
- کادر سازی وتبیین معارف در کلاس درس دعا .

امام سجاد (ع) با تبیین معارف اسلام در قالب دعا سعی داشتند تا علاوه بر ایجاد پیوند معنوی میان انسان وپروردگار مفاهیم بلند خود را در قالب دعا به افراد عرضه کنند که در صحیفه سجادیه جمع شده است. صحیفه سجادیه امام تنها شامل راز ونیاز ومناجات نیست بلکه ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی وعقیدتی رانیز در برمی‏گیرد. امام در چندین دعا سعی کردند تا مباحث سیاسی به ویژه مساله امامت و رهبری جامعه اسلامی را مطرح کرده وآن را تبیین کنند.

امام سجاد (ع) علاوه بر موارد فوق به تشکیل یک کانون تربیتی نیز مبادرت کردند. به این صورت که ایشان برای لغو تدریجی بردگی در اسلام سعی کردند با آزادسازی بردگان درسطح وسیع آنها را خریداری کرده مدتی به آنان آموزش دهند وسپس آزادشان کرده وبه صورت انسان های نمونه آنان را وارد جامعه سازند. این بردگان پس از آزادی نیز پیوند معنوی خود را با امام قطع نکرده وبه سهم خود سعی می کردند تا دیگران را تحت پوشش تربیتی قرار دهند.

در خصوص نحوه به شهادت رسیدن امام باید گفت: ولید بن عبدالملک از آنجا که فردی خونریز وظالم بود نتوانست در مقابل امام سجاد(ع) به مماشات بپردازد ودر سال 94 هجری ایشان ا با زهر به شهادت رساند.
 
وصیت امام به شیعیان

هر کس روح بلندی داشته باشد دنیا را زیر پا خواهد گذاشت وهر آن کس به آنچه خداوند برایش مقدر کرده قانع باشد از بی نیازترین مردم است.

شیعه واقعی کسی است که در راه ما مجاهدت کند وجلوی ظلم وستم به ما را بگیرد. به شیعیان ما ابلاغ کنید که ما شما را از خداوند بی نیاز نمی کنیم و ولایت ما حاصل نمی‏شود مگر در پرتو ورع وپرهیزگاری.

بدانید سه چیز از عوامل نجات مومن است: حفظ زبان از غیبت، مشغول کردن خود به کاری که منفعت دنیا وآخرت را داشته باشد و مداومت گریه وناله در پیشگاه خدا به خاطر لغزش‏ها وگناهانی که مرتکب شده‌‏اید.