سرویس فرهنگی مشرق - سیر مطالعاتی مهدویت پیشرو بنا به پیشنهاد نهاد کتابخانه‌های کشور و توسط پایگاه پژوهشی - تحلیلی راه‌برد منتشر می‌شود. این سیر از معدود سیرهایی محسوب می‌شود که بطور جامع و دقیق حوزه مهدویت را پوشش می‌دهد.


از دیر باز یکی از مهترین و پایدارترین آموزه‌هایی که مورد توجه ادیان الهی بخصوص اسلام بوده بحث متوجه ساختن انسانها به موعود است. مهدویت در حقیقت تحقق هدف خلقت است که همانا تجلی تام و تمام توحید، یعنی توحید در ربوبیت و توحید در عبودیت است که برنامه ی تمام انبیا و اوصیای الهی از هبوط آدم تا قیام قیامت است و در سایه ی استقرار این توحید به معنای تام و تمام در هنگامۀ ظهور است که بشر به تمام ظرفیت بی نظیر خود در عرصه ی کمال دست خواهد یافت و به حیات طیبه نائل خواهد گشت و با توجه به شرایط کنونی جهان (بیداری اسلامی و جنبش تسخیر وال استریت، اوضاع خاور میانه وضعیت اسفبار اروپا و…) به فرمودۀ رهبر عظیم شأن انقلاب حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای تاریخ بشریت بر سر یک پیچ بزرگ تاریخی و در آستانۀ تحول عظیم قرار دارد.

لذا ضرورت بازگشت به آموزه‌های توحیدیِ دین اسلام و مکتب حقه ی تشیع برای اهل تفکر کاملاً مشهود است و همانگونه که خداوند در قرآن فرموده است و در دعای عهد هم به این معنا تصریح و تأکید شده است و در شرایطی که بشر با فساد مادی و معنوی بی سابقه‌ای دست به گریبان شده است که نتیجه انتخاب های خود محورانه ی خود در عرصه ی ربوبیت و قانونگذاری در عالم است اندک اندک به پوچی و بن بست بودن تمام گزینه هایی که برای خود آن را راه سعادت می دانست نزدیک می شود.
 
با توجه به این که دستیابی به مختصات دکترین مهدویت از رهگذر تعمق و تدبر در آیات و روایات و تعالیم اولیای الهی و عملکرد بر طبق آن حاصل می شود، همواره یکی از دغدغه های اصلی برای رسیدن به قله معرفت و شناخت آموزه مهدویت، داشتن نقشه راه بوده تا با شناساندن مسیر، انسان منتظر را از فروغلتیدن در دام رهزنان حفظ نماید. در جهت پاسخگویی به این مطالبه سیر مطالعاتی حوزه مهدویت در ۷ زیر موضوع از پایه تا سطوح عالی برای ساختن بنای معرفت مهدوی معرفی می گردد. امید است این وجیزه مقبول درگاه حضرت احدیت و پیشگاه حضرت حجت قرار گرفته و سیراب کننده عطش وجودی منتظران باشد.
 
نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در راستای منویات مقام معظم رهبری مبنی بر تلاش برای ارائۀ سیرهای مطالعاتی در موضوعات مورد نیاز اقشار مختلف جامعه به ویژه قشر جوان و دانشجو سیر شناخت مباحث مهدویت را در این ۷ زیر موضوع ارائه می نماید:
 
۱- معرفت مهدوی (مبانی اعتقادی مهدویت)
 
۲- شناخت امام مهدی(مباحث مربوط به شخصیت و ویژگیهای حضرت حجت)
 
۳- مهدی یاوران (مباحث مربوط به وظایف منتظران)
 
۴- مهدی ستیزان (مباحث مربوط به دشمن شناسی)
 
۵- نشانه شناسی ظهور (مباحث مربوط به علائم ظهور و شرایط و فتنه های آخرالزمان)
 
۶- شاخصه های نظام مهدوی (مباحث مربوط به جامعه مهدوی)
 
۷- انحرافات (آسیب شناسی جریان مهدویت)
 
توجه داشته باشید که این مجموعه در سه سطح جامع، متوسط و مجمل ارائه شده است و در هر بخش پس از ارائه ی سیر جامع در انتهای همان بخش سیرهای متوسط و مجمل برای کسانی که به هر دلیل امکان مطالعه ی تفصیلی را ندارند و می خواهند با کمترین زمان بیشترین بهره را از مطالعه ی خود در موضوع مورد نظر خود داشته باشند ارائه شده است.
 
در این مطلب به شرح دو سیر مطالعاتی معرفت مهدوی و شناخت امام مهدی (عج) می‌پردازیم:
 
سیر مطالعاتی در بخش معرفت مهدوی (مبانی اعتقادی مهدویت)
 
این بحث، مهمترین بحث از موضوعات مربوط به مهدویت است که متأسفانه غالباً حتی در بین دوستداران مطالعه در عرصه ی مهدویت مورد غفلت فراوان واقع می شود و تا این رُکن رکین از مباحث مطالعاتی مهدویت را یک شخص علاقه¬مند به مباحث مهدوی با دقت و به طور کامل به انجام نرساند رفتن به سایر حوزه های مطالعاتی اثر چندانی ندارد.
 
مباحثی مانند اینکه اساساً حقیقت ایمان و کفر چیست؟ یا رابطه ی حب اهل بیت و ایمان چه چیز است؟ شرط قبولی اعمال چه چیز است و به چه عواملی بستگی دارد؟ اینکه بنا به چه دلایل عقلی و نقلی در هر زمان خداوند باید حجتی بر خلقش داشته باشد؟ به چه علت امامت و بر چه مبانی عقل و نقلی تجلی و بالفعل شدن ولایت الله به عنوان باطن نبوت در آخرالزمان شکل می گیرد؟ این که چرا مردم خودشان نمی توانند برای خود امام برگزینند؟ حقیقت حیات و موت چه چیز است و چگونه حیات حقیقی شکل می گیرد؟ و… در این بخش از سیر مطالعاتی إن شاء الله حاصل خواهد شد.
 
۱- کل کتاب آثار اعتقاد به امام زمان علیه السلام، تألیف محمد قندهاری (مهمترین کتاب سیرمطالعاتی مهدویت در این موضوع همین کتاب است) (۸۶ صفحه)
 
۲- بخش یکم، فصل یکم از کتاب امام مهدی موجود موعود، تألیف آیت الله جوادی آملی (کل فصل امامت عام) (۳۰ صفحه)
 
۳- کل فصل اول و ۴ بخش نخست فصل دوم از کتاب از ظهور جهان تا جهان پس از ظهور حضرت ولیعصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، تألیف عباس استاد آقایی (۳۹۰ صفحه)
 
۴- کل کتاب آخرالزمان شرایط ظهور باطنی ترین بعد هستی، تألیف اصغر طاهرزاده، انتشارات لب المیزان (۸۰ صفحه)
 
۵- کل کتاب رجعت از دیدگاه عقل، قرآن و حدیث، تالیف حسن طارمی، دفتر انتشارات اسلامی (۷۵ صفحه)
 
۶- بخش ۲۴ از کتاب امام مهدی از ولادت تا ظهور (پیرامون بحث رجعت)، تألیف آیت الله سید محمد کاظم قزوینی (۲۳ صفحه)
 
۷- کل کتاب بداء یا محو و اثبات الهی، تألیف علامه سید مرتضی عسگری، ترجمه محمد جواد کرمی، انتشارات مجمع علمی اسلامی (۴۲ صفحه)
 
۸- برخی از فصول کتاب عقاید اسلام در قرآن کریم، تألیف علامه عسکری، (از جلد اول این مباحث: عهد و میثاق (الست بربکم)، مباحث الوهیت، مباحث ربوبیت؛ از جلد دوم این مباحث: مشیت، بداء یا محو و اثبات، جبر و تفویض و اختیار و معنای آن ها و هم چنین قضا و قدر و از جلد سوم این مباحث: مطالبی درباره سیره مبلغان الهی بر حسب ترتیب زمانی ایشان عصر فترت و آباء رسول خدا صلی الله علیه و آله می شود.)
 
سیر متوسط: آثار شماره ۱ و ۲ و ۳ و ۴ و ۵ و ۷ (موارد حذفی نسبت به سیر جامع ۶ و ۸)
 
سیر مجمل: آثار شماره ۱ و ۲ و ۳ و ۴ و ۵ و ۷ (موارد حذفی نسبت به سیر جامع ۶ و ۸)
 
تنها در این بخش که مبانی اعتقادی مهدویت است به علت اهمیت فراوان هر یک از مواردی که ذکر شده است تفاوتی بین سیر متوسط و مجمل وجود ندارد!
 
——————–
 
شناخت امام مهدی (مباحث مربوط به شخصیت و ویژگیهای حضرت حجت)
 
ما در این قسمت سیر را به دو بخش تقسیم میکنیم، بخشی پیرامون مسائلی در باب شناخت صورت و ظاهر و اطلاعاتی پیرامون چگونگی تولد و رشد و ویژگیهای ظاهری حضرت و… و در بخش دیگر شناخت سیرت و شناخت عمیقتر نسبت به حضرت و معارف ویژه ی ایشان. اختصاراً اگر مطالبی در سیر ارائه شده ناظر به ویژگیهای ظاهری ایشان بود با علامت (ظ) مشخص شده و اگر مسائل مربوط به معارف عمیقتر و شناخت سیرت حضرت بود با حرف (س) مشخص شده است.
 
بخش اول:
 
۱-    بخش اول کتاب معرفت امام زمان و تکلیف منتظران، تألیف ابراهیم شفیعی سروستانی (که خودش شامل ۶ فصل است) (ظ) (۱۰۸ صفحه)
 
۲-    باب های ۴۱ تا ۴۶ از جلد دوم کتاب کمال الدین و تمام النعمه، تألیف شیخ صدوق(شامل عناوین: روایاتی که درباره ی مادر قائم علیه السلام وارد شده است، روایات میلاد قائم علیه السلام، افرادی که حضرت قائم علیه السلام را دیده اند (به خصوص حدیث ۲۱ این باب)، علت غیبت، توقیعات وارده از حضرت قائم و احادیثی درباره ی عمر طولانی حضرت) (ظ)(۱۸۰ صفحه)
 
۳-    آینه ی دوم تا آینه ی هفتم از کتاب شمیم گل نرگس، تألیف عباس رحیمی (شامل عناوین: ولادت صاحب الزمان، نام مبارک حضرت، ویژگیهای فردی، پدران اجداد و شمایل، مسئله ی غیبت و فلسفه ی غیبت) (ظ) (۳۲ صفحه)
 
۴-    گفتار اول و دوم کتاب آب حیات، تألیف آیت الله ناصری، شامل مباحث نگاهی به سیمای حضرت ولی عصر و درباره ی غیبت (۶۲ صفحه)
 
۵-    بخش های ۲ و ۶ و ۷ و ۸ و ۱۳ از کتاب امام مهدی از ولادت تا ظهور، تألیف آیت الله سید محمد کاظم قزوینی، (ظ) (۱۴۵ صفحه)
 
 *** سیر متوسط: ۱ و ۳ و ۴ (موارد حذفی نسبت به سیر جامع ۲ و ۵)
 
** سیر مجمل: ۱ و ۳ (موارد حذفی نسبت به سیر جامع ۲ و ۴ و ۵)
 
بخش دوم:  
 
۱-    بخش یکم فصل دوم (امامت خاص) و فصل سوم (مهدویت شخصی) از کتاب امام مهدی موجود موعود، تألیف آیت الله جوادی آملی(س) (۷۲ صفحه)
 
۲-    بخش دوم کتاب معرفت امام زمان و تکالیف منتظران با عنوان معرفت امام زمان (شامل ۳ فصل)، تألیف ابراهیم شفیعی سروستانی (س) (۹۸ صفحه)
 
۳-    بخش اول (با عنوان شناختن امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف واجب است) و دوم (با عنوان اثبات امامت حضرت حجت بن الحسن العسکری عجل الله تعالی فرجه الشریف) و سوم (با عنوان قسمتی از حقوق و مراحم آن حضرت نسبت به ما) و از بخش چهارم کتاب قسمت حرف ((ک)) کمالات آن حضرت فصل اول و دوم از جلد اول کتاب مکیال المکارم، تألیف مرحوم آیت الله سید محمد تقی موسوی اصفهانی (س)(۱۵۰ صفحه)
 
۴-    گفتار سوم و چهارم و ششم از کتاب آب حیات تألیف آیت الله ناصری، (شامل مباحثی با عنوان خصوصیات و مراتب حضرت حجت، حضرت حجت در آینه ی وحی و شبهاتی پیرامون حضرت حجت) (س)(۱۹۰ صفحه)
 
۵-    کل کتاب دعای ندبه، زندگی در فردایی نورانی، تألیف اصغرطاهرزاده (س)(۱۸۲ صفحه)
 
۶-    بخش هفتم و هشتم از کتاب خورشید مغرب، تألیف محمد رضا حکیمی با عنوان منجی در قرآن کریم و در سوره ی قدر (س)(۳۷ صفحه)
 
 *** سیر متوسط ۱ و ۲ و ۳ و ۴ و ۵ (مورد حذف شده ۶)
 
** سیر مجمل ۱ و ۲ و ۳ (موارد حذف شده ۴ و ۵ و ۶)
 
بخش ویژۀ این مجموعه:
 
در این قسمت برای کسانی که می خواهند دیدگاه سایر فرق اسلامی پیرامون حضرت حجت و مباحث منجی باوری در میان سایر مکاتب و ادیان را بررس کنند ۳ کتاب معرفی میشود:
 
۱-    کل کتاب پژوهۀ مهدوی، تألیف علی اکبر مهدی پور (اطلاعات این کتاب به شکل مبسوط در بخش معرفی منابع سیر مطالعاتی ذکر شده است، از نکات قوت این کتاب بررسی دقیق و مستند به ویژه در بخش منجی در ادیان ابراهیم و مکاتب اهل سنت است!) (۲۹۵ صفحه)
 
۲-    کل کتاب بشارت به منجی موعود، تألیف علی سرائی، انتشارات موعود عصر است (۸۶ صفحه)
 
۳-    بخش های چهارم و پنجم و ششم از کتاب خورشید مغرب، تألیف محمودرضا حکیمی، انتشارات دلیل ما (با عناوینی چون منجی درکتابهای پیشین و منجی درکتب مسلمین) (۶۲ صفحه)
 
 *** سیر متوسط فقط شماره ی ۱ (موارد حذف شده ۲ و ۳)
 
** سیر مجمل (اگر شخص سیر مجمل را انتخاب کرده نیازی نیست از این بخش مطالعه ای داشته باشد)