این برنامه که به همت اعضای بنیاد ستارگان، محفل علمی و فرهنگی فرزندان شهدا و همکاری دانشگاه تهران برگزار شد، میزبان جمعی از فرهیختگان و اندیشمندان داخلی و برخی کشورهای دیگر از جمله انگلیس، هند، مالزی و ترکیه است.
1 . نظریه‌ها و مطالعه فلسفی مفاهیم ایثار و شهادت
2 . ایثار، شهادت و معارف عرفانی
3 . ایثار و شهادت در اعتقادات اسلامی
4 .ایثار، شهادت و مطالعات ادیان
5 .ایثار، شهادت و جنبش های اجتماعی
6 . انسان شناسی و مطالعات فرهنگی ایثار و شهادت
7. فرهنگ ایثار و شهادت از منظر روانشناسی و تعلیم و تربیت
* سکولاریزم برای جدا کردن دین از سیاست آمده بود اما به کنار زدن دین از تمام ساحت‌های اجتماعی ختم شد
دکتر سعیدرضا عاملی، به عنوان رئیس این همایش روبروی حضار قرار گرفت و به ایراد سخنرانی پرداخت و ضمن تشکر از مدعوین برای حضور در دانشکده پزشکی مرکز همایش های دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: این همایش را به یاد همه عزیزانی که برای پیروزی ایران اسلامی تلاش کردند آغاز می کنیم. در این سالها همایش های متعددی در رابطه با ایثار و شهادت برگزار شد که این نشان می دهد ما به این مهم به عنوان یک حماسه بزرگ نگاه می کنیم.وی ادامه داد: ما در نظر داریم تا در این همایش رویکرد های متفاوت تری را مورد بررسی قرار بدهیم و به دنبال آن هستیم که دیدگاه های عرفانی و اسلامی را از ابعاد معرفت شناسی ایثار و شهادت و تاثیر آن بر حوزه روابط بین الملل، کنترل ظلم در جهان و همین طور ابعاد رسانه ای آن دنبال کنیم.
رئیس همایش ایثار و شهادت همچنین اظهار داشت: از همه اساتید و اندیشمندانی که در این مراسم حضور پیدا کردند تشکر می کنم و جا دارد از فرزندان شهدا نام ببرم که با نفس گرم خود برای برگزاری این برنامه به ما انرژی دادند و همکاری بسیار خوبی با ما داشتند. فرزندان شهدای هشت سال دفاع مقدس از جمله شهید فیاض، شهید مرقاتی، شهید آزما، شهید کاوند و شهید زین الدین.
وی پس از تشریح برخی از اهداف این همایش، تلاش برای ارائه رویکردی متفاوت و میان رشته‌ای را مهمترین هدف آن خواند و گفت: در طول 34 سال گذشته قالب نگاه‌ها به این موضوع درون‌دینی بوده و ما در این همایش علاوه بر این رویکرد ابعاد معرفت‌شناختی، بازتاب‌های اجتماعی و سیاسی ایثار و شهادت، تاثیر آن بر حوزه روابط بین‌المللی و ابعاد رسانه‌ای آن را بررسی خواهیم کرد.
رئیس همایش مطالعه علمی ایثار و شهادت گفت: امروز در دوران به اوج رسیدن عقلانیت ابزاری مدرن که تجدد همه عرصه‌های زندگی را فرا گرفته است و نوعی قحط ارتباط بین خدا و جامعه، سیاست، اقتصاد و فرهنگ و همه نهادهای اجتماعی را رقم زده است بیش از همیشه نیازمند بحث ایثار و شهادت هستیم و در دوران خستگی‌های جامعه پسامدرن نیز که شاخص آن اعتراض به معرفت‌ها، نهادها و روندهای مدرن است انسان امروز از خودگذشتگی و جوانمردی، پایمردی و مقاومت و پایداری در مقابل نقص‌ها و انحرافات، افراط‌گرایی و بی‌اخلاقی‌ها بیش از گذشته نیاز دارد. مدرنیسم با نه گفتن به سنت و تجدد شروع شد و در نظام خود «آغاز جدید» را در مقابل قرون وسطی قرار داده و تفکرات دینی و قدسی را به جاهلیت پیوند می‌دهد. در این نگاه تمدن جدید متعلق به کسانی نیست که در گذشته زندگی می‌کنند بلکه انسان متعلق به حال و آینده است. موضوع ایثار و شهادت در زمانه‌ای مطرح می‌شود که انسان مدرن پیوندهای خود را بنیادی‌ترین امر زندگی یعنی خدا قطع کرده است و همچنان که استیون کارتر می‌گوید دین از همه نهادهای جامعه جدا و در زمان‌ها و مکانهای خاصی محدود شده است.
دکتر عاملی تصریح کرد: سکولاریزم برای جدا کردن دین از سیاست آمده بود اما به کنار زدن دین از تمام ساحت‌های اجتماعی ختم شد. پسامدرنیسم ایسم جدیدی بود که از آن جهت فضا را برای نقد مدرنیته و نهادهای نظام مدرن باز می‌کرد یک فرصت بود. اما آن نیز جایگزینی نداشت. در این نظام «متفاوت بودن» یک اصل شده است و موجوداتی که در آن شکل گرفتند بی‌هویتند. پسامدرنیسم یک ویران سازی بدون جایگزین و یک تخریب منجر به هرج و مرج بود. علم منهای دین و علم قدرت‌گرا منشاء عدم توجه به برنامه جامع زندگی و توسعه نیرنگ‌های عالمانه شد. عقل ابزارگرا در جهان غرب منشاء سلطه و موجب تسلط یک قدرت بر سایر قدرت‌ها شد.
وی خاطرنشان کرد: مسئله دیگر جهانی شدن و یکپارچگی و چندگانگی هویت انسان جدید است که به تعبیر استوارت هال پایان خواب آرام آدمی را رقم زد. صنعت ارتباطات فاصله را حذف کرد و به نوعی یکپارچگی هویتی را بر جهان انسانی تحمیل کرد. در چنین نظامی بشر از بنیادی‌ترین اصل و حقیقت اصلی یعنی خدا غافل شدو خروج از این اصل قواعد جهان را به هم ریخت.
دکتر عاملی تصریح کرد: جهانی شدن ملغمه هویت‌های دورگه و چند رگه را درست کرد و خواب آرام را از انسان و جهان گرفت. فضای فردگرایی جهان امروز بسیار خطرناک است چون یک عرصه آن خودخواهی و توجه به منافع خودی و عرصه دیگر آن بی‌تفاوتی کامل است. ظهور فرهنگ مخالفت نشانگر نیاز بشر امروز به بازگشت به فرهنگ ایثار و برابری است. بشر امروز رشدی ناموزون و کاریکاتوری دارد و دارای پیکره‌ای بی‌سر و سری نحیف با بدنی چاق است. امروز شرق و غرب به مخالفت برخواستند. 40 درصد جامعه آمریکا را فرهنگ مخالفت با مصرف الکل، تخریب محیط زیست و... دربر گرفته و هزاران کمپین اجتماعی ضد جنگ در فضای مجازی شکل گرفته است.
رییس همایش مطالعه علمی ایثار و شهادت تصریح کرد: علت همه مشکلات امروز آن است که ما ارتباط خود را بنیان خیر و کمال و رشد و تعالی از دست داده‌ایم و ارتباطمان با فرهنگ ایثار و شهادت قطع شده است و فرهنگ ایثار خودخواهی از بین می‌رود و دگرخواهی جای آن را می‌گیرد. این فرهنگ نه تنها در فرهنگ ما بلکه در فرهنگ‌های دیگر به خصوص فرهنگ‌های شرقی مانند چین و ژاپن دیده می‌شود. ایثار و شهادت تنها ارزشی در کنار ارزش‌های دیگر اسلام نیست بلکه مرجع محوری حفظ هویت اسلامی و حریم مسلمانی است.
وی با اشاره به تفاوت آزادگی اسلام با آزادی لیبرالیسم ادامه داد: اسلام آزادگی را به معنای رهایی از نفس می‌داند به تعبیر عرفای اسلام «انسان به میزانی که نیست هست» و به همان میزان جامعیت جهان هستی را درک می‌کند. اما لیبرالیسم و رهاسازی نفس آزادسازی شیطان وجود تاکید می‌کند و همین آزادی منهای آزادگی است که منشاء همه جنگ‌های امروز غرب شده است. البته نتیجه انسان‌گرایی‌ای که از درون انسان بیرون بیاید همین می‌شود و منشاء انسان‌گرایی باید خدا باشد.
دکتر عاملی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به مفهوم جهاد و ایثار در اسلام گفت: جهاد مفهوم عامی است که هدفش رسیدن به خداست و این جهادر در مقابل نفس، شیطان و ظالمان صورت می‌گیرد. این جهاد همیشه زنده است و مسیر هدایت و یافتن مسیر صحیح را دنبال می‌کند. مکارم اخلاق جز با ایثار و فرهنگ از خود گذشتگی تکمیل نمی‌شود و درک زمان و آینده زمان تنها با فرهنگ ایثار و شهادت ممکن است.
وی خاطرنشان کرد: نقاط عطف موفقیت ما در تاریخ متعلق به ایثارگران است. انسان اگر در روزگار توانایی نفس خود را تربیت نکند این نفس دیکتاتوری می‌شود که به کشتار انسان‌های دیگر می‌پردازد. مطابق آیات متعدد قرآن شهدا دائم‌الفیض و مرجع عشق و برکت و آرامش هستند. ایثار و شهادت یک پارادایم و فرهنگ اسلامی که منجر به درک عمیق ازجهان هستی می شود و حیات امروز انقلاب اسلامی نیز مربوط به ایثارگران، شهدا و فرهنگ شهادت است.
* شهید اولین قطره خونش که بر زمین می‌افتد نظر به وجه‌الله می‌کند
دکتر پارسانیا، استاد دانشگاه تهران دیگر سخنان این مراسم بود که به تبیین مفهوم و معنای ایثار و شهادت در نظام معنایی فرهنگ اسلام پرداخت و گفت: هر فرهنگ و جامعه‌ای بر محور یک سلسله مفاهیم و معانی شکل می‌گیرد که کنش‌ها و رفتارهای فعالیت‌های انسان‌ها را معنا می‌بخشد و هویتش را تعریف می‌کند. انسان‌ها با تحول وجودی و با حرکت به سوی این حقایق آنها را به افق زندگی خود وارد می‌کنند. هر فرهنگی با انسان‌هایی تحقق پیدا می‌کند که با مفاهیم پیوند دارند و ایثار به معنای گزینش و مقدم داشتن دیگری بر خود یکی از مفاهیم عمیق فرهنگ اسلامی است.وی ادامه داد: شهدا و ایثارگران در واقع آن جهان را بر می‌گزینند و ارتباطشان بر همین اساس شکل می‌گیرد. فیلسوفان مدرن گفته‌اند انسان مدنی بالطبع است، اما ناگزیر به زندگی با دیگران است. انسان‌هایی که هابز تفسیر می‌کند گرگ‌هایی هستند که هر کدام به دنبال منافع خود هستند و دیگران را برای خودشان استخدام می‌کنند. نظریه استخدام که توسط علامه طباطبایی و شاگردانشان نیز تشریح شده توصیف طبیعت انسانی است و بر اساس آن انسان متوحش بالطبع و الهی بالفطره است.
دکتر پارسانیا عنوان کرد: وقتی انسان دیگران را در استخدام خود می‌خواهد، ناگزیر است برای آن هم نظم دقیقی بیرون از وجود خود تعریف کند تا بتواند به اهداف خود برسد؛ حال آنکه در تعابیر قرآنی گزینش برای خود مذموم اعلام شده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به بازتاب مفهوم قرآنی شهادت در میان گروه‌های مختلف عالم اسلام پرداخت و گفت: اهل معرفت در آثار عرفانی ما به مبحث ایثار و شهادت نیز پرداخته‌اند. خواجه عبدالله انصاری در منازل السائرین خود در منزل چهارم (اخلاق) به تشریح و تبیین معنای ایثار پرداخته است؛ هر چند که این مفهوم در بدایات و نهایات منازل نیز به صورت‌های مختلف حضور دارد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: خواجه عبدالله مفهوم ایثار را در سه مرتبه تبیین می‌کند: نخست تخصیص و اختیار و مقدم داشتن دیگری بر خود است که اگر با طوع و رغبت انجام شود نیکوست، اما اگر با کره صورت گیرد صحیح است، اما مناسب نیست. دومین مقام ایثار، ایثار و مقدم داشتن رضای الهی نسبت به خود است؛ اینجا به حوزه توحید صفاتی راه پیدا می‌کند. سومین مرتبه ایثار گزینش رضای الهی است. در این مرحله انسان ایثار را لطف خدا بر خود می‌داند و مراحلی از مراحل شهود است
وی خاطرنشان کرد: آخرین مرحله ایثار نظر در وجه‌الله است و شهید اولین قطره خونش که بر زمین می‌افتد نظر به وجه‌الله می‌کند و از همین روست که امام شهیدان با شگفتی از مقام شهادت و شهدای انقلاب اسلامی یاد می‌کند.
* کسانی که هیچ چیز برای اسلام باقی نگذاشته‌اند،انسان‌ها را سر می‌برند
حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر احمد احمدی، استاد فلسفه دانشگاه تهران یکی از سخنرانان این همایش بود که به بیان سخنانی درباره مفهوم شهید و شهادت در اسلام و بقای بعد از مرگ شهید در عوالم اخروی پرداخت و طی ذکر خاطرات زنده‌ای از شهدای انقلاب و دفاع مقدس، گفت: شرط اساسی شهادت آن است که باید با اجازه خدا و با خدا پیوسته باشد و اگر به این مبدأ وابسته نباشد در واقع خودکشی است؛ همان کاری که گروه‌های وحشی از نوع طالبانی و القاعده‌ای آن امروز با نام جهاد اسلامی انجام می‌دهند.وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: شهید باید با اجازه خدا و با اتصال به رهبری الهی قدم در راه شهادت بگذارد. چندی پیش چند نوجوان مرحوم شیخ‌الاسلام امام جمعه سنندج را که از اولیاء الهی بود به شهادت رساندند؛ پس از دستگیری عوامل شهادت ایشان نوجوان 17 ساله که عامل اصلی ترور بود دلیل اصلی شهادت وی را عملی‌سازی استشهاد و آموزه قرآنی "قاتلوا ائمه الکفر" عنوان کرد که حکایت از بی‌اطلاع بودن این جماعت از مفهوم والای ایثار و شهادت داشت.
رئیس سازمان سمت عنوان کرد: کسانی که امروز ننگ مسلمانی شده‌اند و هیچ برای اسلام باقی نگذاشته‌اند،انسان‌ها را سر می‌برند و خون آنها را می‌مکند، ادعای جهاد و شهادت دارند و من تعجب می‌کنم که چرا علمای اهل سنت از آنان تبری نمی‌جویند. عالم برزخ را جای امتحان گفته‌اند، اما شهدا در آنجا حساب و کتاب و سؤال ندارند. چرا که کسی که جانش را کف دستش گذاشته و به جبهه جهاد و شهادت رفته،اینها را قبول داشته که به جهاد رفته و در واقع امتحانش را در آنجا پس داده است.
وی در پایان سخنان خود فخر بزرگ شهادت را به خانواده‌ها شهدا تبریک گفت و اظهار کرد: امیداریم که انشاءالله ایشان در حق ما شفاعت کنند.
همایش مطالعه علمی ایثار و شهادت تا ساعت 5 بعد از ظهر ادامه داشت و دهم مهر ماه (امروز) نیز برنامه دیگری برگزار خواهد شد.
