گروه تاریخ مشرق- حضرت فاطمه امّ ابيها عليهاالسلام روز جمعه 20 جمادى الاخرى سال دوم يا پنجم بعثت در شهر مكه به دنيا آمد. پدر بزرگوارش حضرت رسول اكرم صلي الله عليه و آله و مادرش خديجه كبرى عليهاالسلام بود. در سال دوم هجرت عقد او با حضرت على عليه السلام در ملكوت اعلى بسته شد و ثمره آن امام حسن(ع)، امام حسين(ع)، زينب(س)، ام كلثوم(س)، سکینه(س) و محسن(ع) که در حوادث پس از رحلت پيامبر(ص) سقط شد.
آغاز زندگى حضرتش در مكه با محاصره اقتصادى شعب ابى طالب همراه بود و با پايان يافتن محاصره، عمر مادر نيز به آخر رسيد و پس از مادر مهر خانه پدر بود و بر چهره خسته او كه از فراق ابوطالب و خديجه و آزار كفار در هم مى تكيد گل نشاط و اميد مى كاشت.

پس از هجرت و در مدينه به صورت يك زن با تمام ويژگيهايى كه پروردگار براى او منظور نموده است تجلى نمود. فاطمه عليهاالسلام شمع جمع خانه بود و حلقه وصل رسالت و امامت. هم عزيز پدر بود و هم محبوب همسر و هم بانوی مدینه و الگوى تربيت خدايى. رنجها و مصيبتها در برابر خورشيد مهرش ذوب مى شد و پدر و همسر كه دو برادر بودند و دو همرزم و دو همدرد در پناه مهر او آرامش مى يافتند.
فاطمه يكى از دو ركن امامت بود كه پس از پيامبر با تمام وجودش به دفاع از حق پرداخت، هم سيلى نامحرمان تحمل نمود و هم تازيانه جهل و جاهليت را به جان خريد و در آخر نيز جان و فرزند را در اين راه نهاد و در سوم جمادى الاخرى يا 13 جمادى الاولى سال 11 هجرى (و در كمتر از 3 ماه پس از رحلت پيامبر) على عليه السلام را تنها گذاشت. مرقد منورش در مدينه ـ مسجدالنبى يا بقيع ـ مطاف ملائك مقرب الهى است.

اربعین حدیث درمنزلت و شأن فاطمه(س) در کلام معصوم(ع): *

امام سجاد عليه السلام فرمود: كه منفورترين مردم نزد پروردگار، كسى است كه شيوه امامى را پيروى كند ولى از سيره عملى او پيروى ننمايد.

شناخت فاطمه علیها السّلام

امام صادق علیه السّلام می فرماید: "فمن عرف فاطمة حقّ معرفتها فقد ادرک لیلة القدر؛(1) هر کس به شناخت حقیقی فاطمه علیها السّلام دست یابد، بی گمان شب قدر را درک کرده است.”

آثار محبت به فاطمه علیها السّلام

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"من احبّ فاطمة ابنتی فهو فی الجنّة معی و من ابغضها فهو فی النّار؛(2) هر کس فاطمه علیها السّلام دخترم را دوست بدارد، در بهشت با من است، و هر کس با او دشمنی ورزد، در آتش [دوزخ] است.”

اطاعت از فاطمه علیها السّلام

امام باقر علیه السّلام می فرماید:"و لقد کانت - علیها السّلام - مفروضة الطّاعة علی جمیع من خلق الله من الجنّ و الانس و الطّیر و الوحش و الانبیاء و الملائکة؛(3) اطاعت از فاطمه علیها السّلام بر تمامی آفریدگان خدا از جنّ و آدمیان و پرندگان و وحوش و پیامبران و فرشتگان واجب است.”

دستورهای فاطمه علیها السّلام

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"یا علی انفذ لما امرتک به فاطمة فقد امرتها باشیاء امر بها جبرئیل علیه السّلام؛(4) ای علی! آن چه را فاطمه علیها السّلام بدان امر می کند، انجام ده؛ زیرا من چیزهایی را به او امر کرده ام که جبرئیل علیه السّلام به آن ها امر کرده است.”

خلقت فاطمه علیها السّلام

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"انّ فاطمة خلقت حوریة فی صورة انسیة؛(5) بی شک فاطمه علیها السّلام حوریه ای است که به صورت انسان آفریده شده است.”

معنای نام "فاطمه" علیها السّلام

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"انّی سمّیت ابنتی فاطمة لان الله عزّ و جلّ فطمها و فطم من احبّها من النّار؛(6) من نام دخترم را "فاطمه" گذاشتم؛ زیرا خدای - عزّ و جلّ - فاطمه علیها السّلام و هر کس که او را دوست دارد، از آتش دوزخ دور نگه داشته است.”

آثار نام فاطمه علیها السّلام

امام کاظم علیه السّلام می فرماید:"لایدخل الفقر بیتا فیه اسم محمّد او احمد او علی او الحسن او الحسین او جعفر او طالب او عبدالله او فاطمة من النساء؛(7) در خانه ای که نام محمّد یا احمد یا علی یا حسن یا حسین یا جعفر یا طالب یا عبدالله و یا از میان زنان، فاطمه باشد، فقر [و تنگ دستی] وارد نمی شود.”

احترام به نام فاطمه علیها السّلام

امام صادق علیه السّلام به شخصی که نام دخترش را فاطمه گذاشته بود، فرمود: "اذا سمّیتها فاطمة فلا تسبّها و لاتلعنها ولاتضربها؛(8) حالا که نام او را "فاطمه" گذاشته ای، پس دشنامش مده، نفرینش مکن و کتکش مزن.”

الگوی نمونه

امام زمان علیه السّلام در یکی از نامه هایشان می فرماید:"و فی ابنة رسول صلّی الله علیه و آله و سلّم لی اسوة حسنة؛(9) در دختر پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم برای من الگوی نیکویی است.”

یاور خوب

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم از حضرت امیرالمؤمنین، علی علیه السّلام درباره حضرت فاطمه زهرا علیها السّلام پرسید، حضرت پاسخ داد:"نعم العون علی طاعة الله؛(10) [فاطمه علیها السّلام] خوب یاوری در راه اطاعت و بندگی خداست.”

عزیزترین مردم

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"فاطمة اعزّ البریة علی(11)؛ فاطمه علیها السّلام عزیزترین مردم در نزد من است.”

نور چشم و میوه دل من

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"انّ فاطمة بضعة منّی و هی نور عینی وثمرة فؤادی؛(12) فاطمه علیها السّلام پاره تن و نور چشم و میوه دل من است.”

خشم و خشنودی فاطمه علیها السّلام

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"انّ الله لیغضب لغضب فاطمة و یرضی لرضاها؛(13) بی شک خداوند با خشم فاطمه علیها السّلام به خشم می آید و با خشنودی او خشنود می شود.”

محروم شدگان از بهشت

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"یا فاطمة! لو انّ کلّ نبیّ بعثه الله وکل ملک قرّبه شفعوا فی کلّ مبغض لک غاصب لک ما اخرجه الله من النّار ابداً؛(14) ای فاطمه! اگر تمام پیامبرانی که خدا برانگیخته و تمام فرشتگانی که مقرّب درگاه خود گردانده است، برای هر کینه توزی که حقّ تو را غصب نموده است، شفاعت کنند، هرگز خدا او را از آتش [دوزخ] خارج نمی سازد.”

اختر تابناک

امام صادق علیه السّلام می فرماید:"فاطمة کوکب دری بین نساء اهل الدّنیا؛(15) فاطمه علیها السّلام اختری تابناک در میان زنان دنیاست.”

سرور زنان

امام صادق علیه السّلام می فرماید:"فاطمة سیدة نساء العالمین من الاولین والاخرین؛(16) فاطمه علیها السّلام سرور زنان جهانیان از اولین تا آخرین است.”

تسبیحات حضرت زهرا علیها السّلام

امام باقر علیه السّلام می فرماید:"ما عبد الله بشیء من التحمید افضل من تسبیح فاطمة علیهاالسّلام؛(17) خداوند در حمد و ستایش به چیزی برتر از تسبیح فاطمه علیها السّلام عبادت نشده است.”

درود بر فاطمه علیها السّلام

امام رضا علیه السّلام می فرماید:"اول من جعل له النّعش فاطمة ابنة رسول الله، صلوات الله علیها وعلی ابیها وبعلها وبنیها؛(18) نخستین کسی که پس از مرگش برای او تابوت ساخته شد، فاطمه علیها السّلام دختر رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم بود؛ درود و صلوات خدا بر او و پدر و شوهر و فرزندانش باد.”

نفرین الهی برای دشمنان فاطمه علیها السّلام

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"ملعون ملعون من یظلم بعدی فاطمة ابنتی و یغصبها حقّها و یقتلها؛(19) مورد نفرین است، مورد نفرین است هر کس پس از من به فاطمه علیها السّلام دخترم ستم کند و حقش را غصب نماید و او را بکشد.”

زیارت فاطمه علیها السّلام

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"من زار فاطمة فکانّما زارنی؛(20) هر کس فاطمه علیها السّلام را زیارت کند، مانند این است که مرا زیارت کرده است.”

نماز مخصوص فاطمه علیها السّلام

امام صادق علیه السّلام می فرماید:"من صلّی اربع رکعات فقرا فی کل رکعة بخمسین مرّة "قل هو الله احد” کانت صلوة فاطمة علیهاالسّلام؛(21) هر کس چهار رکعت نماز بخواند[هر دو رکعت به یک سلام] و در هر رکعت[پس از سوره حمد] پنجاه مرتبه سوره "قل هو الله احد” را بخواند، این نماز، نماز فاطمه علیها السّلام است.”

من از تو هستم

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"یا فاطمة انت منّی و انا منک؛(22) ای فاطمه! تو از من هستی و من از تو هستم.”

پدرت به قربانت

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"فداک ابوک یا فاطمة؛(23) پدرت به قربان تو باد ای فاطمه علیها السّلام!”

بوی بهشت

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"ففاطمة حوراء انسیة و کلّما اشتقت الی رائحة الجنّة شممت رائحة ابنتی فاطمة علیها السّلام؛(24) فاطمه علیها السّلام حوریه ای است به صورت انسان که من هر گاه مشتاق بوی بهشت می شوم، دخترم فاطمه علیها السّلام را می بویم.”

فاطمه علیها السّلام قلب محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم

حضرت امیرالمؤمنین، علی علیه السّلام می فرماید:"انّ الحسن و الحسین سبطا هذه الامة و هما من محمّد کمکان العینین من الرّاس و امّا انا فکمکان الید من البدن و امّا فاطمة فکمکان القلب من الجسد؛(25) حسن و حسین علیهما السّلام دو سبط این امّت هستند، و آن دو برای محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم همانند دو چشم برای سر هستند، و من [برای محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم] همانند دست برای بدن هستم، و فاطمه علیها السّلام [برای محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم] همانند قلب برای بدن است.”

افتخار علی علیه السّلام به فاطمه علیها السّلام

حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السّلام می فرماید:"انا زوج البتول سیّدة نساء العالمین؛(26) من همسر بتول علیها السّلام هستم؛ همان کسی که سرور زنان جهانیان است.”

فاطمه علیها السّلام زهره است

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"انا الشّمس و علی علیه السّلام القمر و فاطمة الزهرة و الفرقدان الحسن و الحسین؛(27) من خورشیدم و علی علیه السّلام ماه و فاطمه علیها السّلام، زهره(ناهید) است و حسن و حسین علیهما السّلام دو ستاره نور افشان فرقدان هستند.”

ایمان فاطمه علیها السّلام

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"یا سلمان! انّ ابنتی فاطمة ملا الله قلبها و جوارحها ایمانا و یقینا الی مشاشها تفرغت لطاعة الله؛(28) ای سلمان! به راستی که خداوند قلب و اعضای فاطمه علیها السّلام تا استخوان هایش را از ایمان و یقین آکنده ساخته است؛ به گونه ای که در طاعت خدا جدیّت دارد.”

زیارت شهیدان

امام صادق علیه السّلام می فرماید:"انّ فاطمة علیها السّلام کانت تاتی قبور الشهداء فی کلّ غداة سبت؛(29) فاطمه علیها السّلام در هر بامداد شنبه به مزار شهیدان می رفت.”

بوی خوش فاطمه علیها السّلام

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"رائحة الانبیاء رائحة السفرجل و رائحة الحور العین رائحة الآس و رائحة الملائکة رائحة الورد و رائحة ابنتی فاطمة الزهراء رائحة السفرجل و الآس و الورد؛(30) بوی پیامبران بوی به و بوی حورالعین بوی آس و بوی فرشتگان بوی گل سرخ است، ولی بوی دخترم فاطمه علیها السّلام بوی به و آس و گل سرخ روی هم است.”

علی علیه السّلام شایسته ترین انسان برای فاطمه علیها السّلام

امام صادق علیه السّلام می فرماید:"لولا انّ امیرالمؤمنین علیه السّلام تزوّجها لما کان لها کفو الی یوم القیامة علی وجه الارض آدم فمن دونه؛(31) به راستی اگر امیرالمؤمنین علیه السّلام فاطمه علیها السّلام را به ازدواج خود در نیاورده بود، تا روز قیامت بر روی زمین از آدم تا پس از آدم برای فاطمه علیها السّلام همتایی نبود.”

پیوند آسمانی

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"ما زوّجت فاطمة الّا لما امرنی الله بتزویجها؛(32) من فاطمه علیه السّلام را به ازدواج در نیاوردم، مگر پس از آن که خداوند مرا به ازدواج او فرمان داد.”

انجام کارهای سخت خانه

حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام درباره حضرت فاطمه زهرا علیها السّلام می فرماید:"انّها استقت بالقربة حتّی اثر فی صدرها و طحنت بالرّحی حتّی مجلت یدها و کسحت البیت حتّی اغبرت ثیابها و اوقدت النّار تحت القدر حتّی دکنت ثیابها فاصابها من ذلک ضرر شدید؛(33) حضرت فاطمه زهرا علیها السّلام آن قدر با مشک، آب کشید که اثر آن در سینه اش آشکار شد و چندان با دست خود آسیاب کرد که دست هایش پینه زد و آن قدر خانه را جاروب کرد که لباس هایش خاک آلود گردید. چندان آتش در زیر دیگ روشن کرد که لباس هایش سیاه و دود آلود شد و از این کارها رنج و سختی زیادی به او رسید.”

فاطمه علیها السّلام مطیع دائم علی علیه السّلام

حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السّلام می فرماید:"فوالله لا اغضبتنی و لاعصت لی امرا و لقد کنت انظر الیها فتنکشف عنّی الهموم و الاحزان؛(34) سوگند به خدا که فاطمه علیها السّلام هیچ گاه مرا خشمگین نکرد و در هیچ کاری از من سرپیچی ننمود. من هرگاه به فاطمه علیها السّلام نگاه می کردم، غم و اندوه از من زدوده می شد.”

نور فاطمه علیها السّلام از نور خداست.

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"نور ابنتی فاطمة من نور الله و ابنتی فاطمة افضل من السّماوات و الارض؛(35) نور دخترم فاطمه علیها السّلام از نور خداست، و دخترم فاطمه علیها السّلام برتر از آسمان ها و زمین است.”

فاطمه علیها السّلام بر بالین آدمی

امام باقر و امام صادق علیهما السّلام می فرماید:"حرام علی روح ان تفارق جسدها حتّی تری الخمسة: محمّداً و علیّاً و فاطمةَ و حسناً و حسیناً بحیث تقرّ عینها او تسخن عینها؛(36) بر روح آدمی حرام است که از بدنش جدا شود، مگر آن که پنج تن را ببیند: محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السّلام، و آن هم به گونه ای است که یا چشم آدمی روشن و یا تاریک و محزون می شود.”

فاطمه علیها السّلام شهیده است

امام کاظم علیه السّلام می فرماید:"انّ فاطمة علیها السّلام صدّیقة شهیدة؛(37) فاطمه علیها السّلام بانوی بسیار راست گویی است که او را به شهادت رسانده اند.”

اشتیاق بهشت به فاطمه علیها السّلام

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"اشتاقت الجنّة الی اربع من النّساء: مریم بنت عمران، و آسیة بنت مزاحم زوجة فرعون و خدیجة بنت خویلد و فاطمة بنت محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم؛(38) بهشت مشتاق چهار زن است: مریم دختر عمران، آسیه دختر مزاحم و زن فرعون، خدیجه دختر خویلد و فاطمه علیها السّلام دختر محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم.”

فاطمه علیها السّلام و خردسالان

امام صادق علیه السّلام می فرماید:"انّ اطفال شیعتنا من المؤمنین تربیهم فاطمة علیها السّلام؛(39) بی شک خردسالان شیعه ما از مؤمنان را فاطمه علیها السّلام پرورش می دهد.”

شفاعت فاطمه علیها السّلام

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرماید:"یا فاطمة ابشری فلک عندالله مقام محمود تشفعین فیه لمحبّیک وشیعتک؛(40) ای فاطمه علیها السّلام مژده باد! که در پیشگاه خدا مقامی شایسته داری که در آن مقام برای دوستان و شیعیانت شفاعت می کنی

منابع

* نک: مجله مبلغان، تیر1383، شماره55.

1. بحارالانوار، ج 43، ص 65.
2. همان، ج 27، ص 116.

3. دلائل الامامة، ص 28.
4. بحارالانوار، ج 22، ص 484.
5. همان، ج 78، ص 112.
6. عیون اخبار الرضا علیه السّلام، ج 2، ص 46.
7. کافی، ج 6، ص 19.
8. همان، ص 48.
9. بحارالانوار، ج 53، ص 180.
10. همان، ج 43، ص 117.
11. الامالی، شیخ مفید، ص 259.
12. الامالی، شیخ صدوق، ص 486.
13. الامالی، شیخ مفید، ص 94.
14. بحارالانوار، ج 76، ص 354.
15. کافی، ج 1، ص 195.
16. معانی الاخبار، ص 107.
17. کافی، ج 3، ص 343.
18. بحارالانوار، ج 78، ص 249.
19. همان، ج 73، ص 354.
20. همان، ج 43، ص 58.
21. من لایحضره الفقیه، ج 1، ص 564.
22. بیت الاحزان، ص 19؛ بحارالانوار، ج 43، ص 32.
23. بحارالانوار، ج 22، ص 490.
24. التوحید، شیخ صدوق، ص 117.
25. بحارالانوار، ج 39، ص 352؛ کتاب سلیم بن قیس، ص 830.

26. معانی الاخبار، ص 58.
27. بحارالانوار، ج 24، ص 74؛ معانی الاخبار، ص 114.
28. بحارالانوار، ج 43، ص 46؛ مناقب، ج 3، ص 337.
29. وسائل الشیعة، ج 2، ص 879.
30. بحارالانوار، ج 66، ص 177.
31. خصال، ج 2، ص 414.
32. عیون اخبار الرضا علیه السّلام، ج 2، ص 59.
33. علل الشرایع، ج 2، ص 366.
34. بحارالانوار، ج 43، ص 134.
35. همان، ج 15، ص 10.
36. کشف الغمة، ج 1، ص 414.
37. کافی، ج 1، ص 458.
38. بحارالانوار، ج 43، ص 53.
39. همان، ج 6، ص 229؛ تفسیر علی بن ابراهیم، ج 2، ص 332.
40. بحارالانوار، ج 76، ص 359.