«کسی که کاملاً وقف جنگ بود، یک‌باره به منتقد تمام عیار سینما تبدیل شده بود. معلوم است که چه اتفاقی افتاده و تا این حد موضوع برایش اهمیت یافته بود. اگر اکنون چنین می‌شد، این همه جای تعجب نداشت. اما پانزده سال پیش (منظور زمان حیات «آوینی») جامعه‌ی متدین و متشرع اهل هنر و فرهنگ اصلاً این اتفاق را نمی‌پذیرفت و به «سیدمرتضی آوینی» خرده می‌گرفت، فکر می‌کرد سینما وظیفه‌ی اصلی جامعه‌ی مسلمان نیست. بعضی سینما را جای نحسی می‌دانستند که نباید وارد آن شد.»

آنچه ملاحظه فرمودید بخشی از حرف های «مهدی همایون‌فر» از نزدیک‌ترین همکاران سیدشهیدان اهل قلم سیدمرتضی آوینی در روایت فتح، در مصاحبه‌ای با مجله‌ی سوره تحریریه‌ی چهارم شماره‌ی 24 (صفحه‌ی 12)  است که در باب آن عزیز گفته است.

اخیرا رهبر معظم انقلاب در سخنانی از نقش روشنفکران انقلابی و هنرمندان متعهد به عنوان دو طیف از گروه های مرجع فرهنگ نام برده اند. سیدمرتضی آوینی بی شک از بارزترین چهره های مرجع آن هم از نوع آرمانی بود.

آوینی می دانست روشنفکر باید از بقیه چند گام جلوتر باشد و همچون دیده بانی هوشمند، خیلی پیش از جامعه به محل نفوذ و شبیخون فرهنگی و رخنه های خطرناک دشمن پی برده و با ابزار آگاهی و درکوالای هنری در پی پاسخ گویی و سد کردن راه این شبیخون بود.

این سال ها که سینما به جلوه گاه خیانت ها و شبه عشق های هوس زده ی آکنده از گناه، تبدیل و آلوده شده بهتر می توان به درایت او پی برد که چه اندازه در مقابله با این خطرات آگاه وبیدار دل بوده است.

با این همه آوینی تنها یک منتقد آن هم با نگاه سلبی نبود بلکه هنرمند نیز بود و نگاه ایجابی اش را می توان در حضور موفق و دوست داشتنی اش در قاب و جهان تصویر و فیلم بود، روایت او از جنگ در عین حفظ سادگی و وقار و طمانینه ی خویش حاوی نوع نگاه و اندیشه ای دلنشین بودکه جنگ و دفاع را مقدس و امری دینی می دانست، از این رو  کارهایی که آوینی ساخت را باید حاوی نوعی نگاه زیباشناسانه به دین دانست.

در حقیقت آوینی همانگونه که درباره ی او گفته اند به بیان هنری مفاهیم دینی و ارزشی توجه داشت. نگاهی که به تدریج جای خویش را باز کرد و امروز نمی توان هیچ هنرشناس منصفی را یافت که بتواند به سادگی از کنار  نام بلند سیدشهیدان اهل قلم سید مرتضی آوینی بگذرد چرا که حرف او حرف فطرت بود و زودتر از همه به رخنه گاه های مفاهم غیر دینی و ضد ارزشی پی برد. ای کاش سیدمرتضی  امروز هم با مابود.

 *هاشم کرونی/ سایت ساجد