مشرق -- عناوین سالانه که مقام عظمای ولایت حضرت آیت‌الله امام خامنه‌ای (مد ظله العالی) به عنوان شعار اصلی هر سال با مشورت جمع کثیری از کارشناسان و نخبگان بر می‌گزینند از یک نظم منطقی و تکاملی برخوردار است که به مرور افق های پیش روی ملت ایران را روشن تر از گذشته می نماید. نامگذاری سال 1393 توسط رهبر معظم انقلاب تحت عنوان «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» نیز به عنوان یکی از تکه های جورچین دهه «عدالت و پیشرفت» از این رویکرد تکاملی بهره‌مند و دارای یک منطق قرآنی عالی است. تحقق پیشرفت همراه با عدالت یکی از مصادیق تعالی حیات اجتماعی ملت ایران است. این تعالی بدون توامانی اقتصاد و فرهنگ میسر نیست. یعنی از آنجا که خداوند متعال در سوره مبارکه التين آیه شریفه ۴ می‌فرماید:«لَقَد خَلَقنَا الإِنسانَ في أَحسَنِ تَقويمٍ» ما انسان را در بهترین صورت و نظام آفریدیم، به دنبال تعالی و ارتقای استعداد های بی پایان انسانی است.

در بهترین تقویم یعنی در اتمسفر حیات انسانی هیچ سقفی برای رشد و تعالی انسانیت نیست و انسان حتی می‌تواند از فرشتگان هم بالاتر برود. مسلما فضای تنفسی انسان و جامعه در احسن تقویم چیزی جز «فرهنگ» نیست. فرهنگ ارزشها، باورها، کردارها، ایستارها و هنجارهای الهی، انسانی و اجتماعی است که امکان تعالی حیات ممکناتی چون انسان را فراهم می‌نماید. چرا که سایر موجودات چنین امکانی را ندارند و از نعمت فرهنگ محرومند. اما این تعالی انسانیت فردی و اجتماعی بدون استفاده از امکانات عالم ماده مقدور و میسر نیست. فرهنگ جامعه صرفا مقوله ای انتزاعی و ذهنی نیست که در خلا جریان داشته باشد. تعالی جامعه با استفاده از امکانات همین دنیا ممکن است. از این رو خداوند باری تعالی در سوره مبارکه البقرة آیه شریفه ۲۹ می‌فرماید: «هُوَ الَّذي خَلَقَ لَكُم ما فِي الأَرضِ جَميعًا» یعنی او خدایی است که همه آنچه را (از نعمتها) در زمین وجود دارد، برای شما آفرید؛ بدین معنا که اگر نعمات دنیا را از منظر اقتصادی بنگریم خداوند این اقتصاد را محملی برای رشد و تعالی انسانیت قرار داده است و در واقع شکوفایی و ارتقای استعداد‌های انسانی با توسل به فرهنگ در بستر اقتصاد همین دنیا رخ می‌دهد. تعالی فرهنگ به تعالی اقتصاد می‌انجامد و اقتصاد متعالی مرکب رهواری برای ارتقای فرهنگ انسانی و اجتماعی است.

مهندسی این امتزاج موزون بین اقتصاد و فرهنگ از یک سو نیازمند عزم و اراده های انسانی و اجتماعی است. پرودگار رحمن و رحیم در سوره الرعد آیه مبارکه11 می‌فرماید:«اِنَّ اللّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّیَ یُغَیِّروا ما بِاَنفُسِهِم» یعنی خدا حال قومى را تغيير نمى‏دهد تا آنان حال خود را تغيير دهند. عزم و اراده ملی ضامن تعالی فرهنگی و اقتصادی انسان است اما به تنهایی کافی نیست. حاکمان و مدیران جامعه نیز باید از لاک زمین گیری خارج شوند و جهد و تلاش فی سبیل الله انجام دهند. چرا که «الناس علی دین ملوکهم» مردم بر آیین حاکمانشان هستند. با مدیریت زمین گیر و اشرافی نمی توان جامعه را در اقتصاد و فرهنگ به پیش برد. خداوند متعال در سوره النساء آیه شریفه 95 می‌فرماید:« لاَّ يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُوْلِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُـلاًّ وَعَدَ اللّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا» بدین معنا که مؤمنان خانه‏نشين كه زيان ديده نيستند با آن مجاهدانى كه با مال و جان خود در راه خدا جهاد مى‏كنند يكسان نمى‏باشند. خداوند، كسانى را كه با مال و جان خود جهاد مى‏كنند به درجه‏اى بر خانه‏نشينان مزيّت بخشيده، و همه را خدا وعده [پاداش‏] نيكو داده، و [لى‏] مجاهدان را بر خانه‏نشينان به پاداشى بزرگ، برترى بخشيده است. امروز تنها با مدیریت مجاهدانه می توان اقتصاد و فرهنگ را توامان به حرکت در آورد و تعالی انسایت را تحقق بخشید. مدیریت زمین گیر، مدیریت خانه نشین و حکومت اشرافی آفت حرکت رو به جلو یک جامعه است. بر اساس این منطق قرآنی و تکاملی انتظار از دولت، قوه مقننه، قوه قضاییه، دانشگاه ها، حوزه های علمیه، صدا و سیما ، نماز جمعه و ائمه جمعه، مساجد، هیئات مذهبی و ... برنامه عملیاتی خود را فارغ از تعارفات متداول و رویکردهای شعاری برای پیگیری اهداف امسال تبیین کنند. عزم ملی مسبوق به توافق نخبگی برای تجمیع و تمرکز اراده‌های اجتماعی است. تمرکز اراده‌ها مولد مدیریت جهادی در بین نخبگان و مدیران کشور است. کسانی که به دنبال نسخه‌پیچی خارجی‌ها هستند نمی‌توانند ملتزم به مدیریت جهادی باشند. آنها می‌خواهند استقلال کشور را پای نسخه‌های فراگیر توسعه ذبح کنند. آنها همین هایی هستند که ادبیات وابستگی و استعمار را به زبان روز ترجمه می‌کنند. فقدان توافق نخبگان در مسیر توامانی اقتصاد و فرهنگ و دگر اندیشی‌های غرب گرایانه هم در حوزه فرهنگی و هم در حوزه اقتصادی ما را نه تنها در مسیر تعالی به پیش می برد بلکه روز به روز نیز کشور را عقب می راند. امروز برخی اقدامات و سیاست گذاری ها در حوزه فرهنگ نه تنها در مسیر ارشاد اسلامی نیست بلکه نگرانی رهبر معظم انقلاب و مراجع معظم تقلید را برانگیخته است. به عنوان نمونه برخی سیاست‌گذاری‌ها و رویکردهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نظیر حذف ممیزی، رفع فیلتر فیسبوک، جشنواره هایی که به جای جشن ارزشهای انقلابی به جشن ارزشهای ضد‌انقلابی تبدیل شدند، توهین برخی نشریات به مقدسات و دامن زدن به اختلافات قومیتی، تمجید از چهره‌های هنری مسئله‌دار، انتشار کتابهای نامناسب و... این سوال را پیش می‌آورد که واقعا الگوی آرمانی و استاندارهای فرهنگ در نگاه متولیان جدید وزارت فرهنگ و ارشاد چیست و کجاست؟ واقعا وزارت ارشاد به دنبال رضایت کیست؟ رضایت خدا، رضایت مردم، رضایت غرب، رضایت جشنواره‌های اروپایی و آمریکایی و.... آیا واقعا حضرت زهرا(س) امروز از وضعیت و رویکردهای فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی راضی است؟ آیا تمجید از افرادی نظیر شاملو، صادق هدایت، و مشتی سلطنت طلب که سالها خوراک فرهنگی مسموم به خورد این مردم دادند در شان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است؟! امروز انتظار از آقای علی جنتی که خود پرورش یافته در بیت علم و تقواست و در دامن فقیه وارسته ای مانند حضرت آیت‌الله جنتی (زید عزه) رشد و نمو یافته است تجدید نظر در برخی رویکردها و سیاست های فرهنگی این وزارت خانه است. امسال که سال فرهنگ و اقتصاد است وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی  باید در خط مقدم مدیریت جهادی قرار بگیرد.

× حجت الاسلام والمسلمین سید یدالله شیرمردی