در این هنگام ، پرسشی جدی در رسانه ها و میان ناظران مطرح شد: «مگر نام شاخه نظامی جنبش حماس، «گردان های عز الدین قسام» نیست؟ گردان های اکناف بیت المقدس، شاخه ای از گردان های عزالدین قسام هستند؟ به طور کلی چه رابطه ای میان اکناف بیت المقدس با عز الدین قسام و حماس وجود دارد؟

اینجا در گزارشی به پرسش های فوق پرداخته شده است.

نام کامل این مجموعه، «کتائب اکناف بیت المقدس فی ارض شام» (گردان های مجاورین بیت المقدس در سرزمین شام) می باشد که در دسامبر 2012 در دمشق اعلام موجودیت کرد. در آن سال، جمع زیادی از فلسطینی های سوریه تحت تأثیر فتاوای مفتی های وهابی و البته سکولاریسم شدید حاکم بر سوریه، تصمیم گرفتند به شورش مخالفان بر علیه بشار اسد بپیوندند. در آن زمان، سه گروه فلسطینی اعلام موجودیت کردند که کتائب اکناف بیت المقدس مهم ترین آن ها بود و مرکزش در اردوگاه یرموک قرار داشت. گروه های «جیش الاسلام» در درعا و «جیش الابابیل» در ادلب نیز دیگر گروه های کوچکی بودند که در آن زمان اعلام موجودیت کردند.

در برابر گروه های فوق که گرایشات سلفی متمایل به اخوان المسلمین داشتند، گروه های مقاومت فلسطینی با گرایشات ناسیونالیستی یا سوسیالیستی قرار داشتند که در کنار نظام حاکم بر دمشق در برابر سلفی ها صف آرایی کردند. مهم ترین گروه فلسطینی هم پیمان بشار اسد در این تحولات، «سازمان آزادیبخش فلسطین» (ساف)  بود که با تأکید بر نقش حکومت اسد در پشتیبانی از جریان مقاومت فلسطین، از گروه های سلفی انتقاد کرد.

در این زمان، پایگاه های خبری «عربی برس» «جهینه نیوز» به صورت گسترده مواضع مقاومت حامی بشار را پوشش می داد و در برابر آن رسانه های نزدیک به شیوخ خلیج فارس بر تحریک بیش تر فلسطینی ها علیه بشار اسد تمرکز کردند. نتیجه این وضعیت، نبرد و درگیری شدید فلسطینی-فلسطینی در اردوگاه یرموک بود که این اردوگاه را به دو بخش تقسیم کرد. در بخش حامیان بشار، عملا اداره و امنیت منطقه با ساف و در بخش معارضان نیز اداره امور با کتائب اکناف بیت المقدس بود.

به گزارش پایگاه خبری فلسطینی «قدس دات کام» در این دوره، اهمیت کتائب بیت المقدس بسیار بالا رفت؛ زیرا اردوگاه یرموک در فاصله 10کیلومتری دمشق اهمیت زئواستراتژیک بالایی برای مخالفان داشت. هم زمان با این تحولات، محمد مرسی در قاهره نیز تلاش بسیاری برای همگرایی بیش تر حماس با شعب اخوان المسلمین از خد نشان می داد و از سوی دیگر تلاش می کرد مواضع تمام شعب اخوان المسلمین، متناسب با مواضع اخوان المسلمین سوریه باشد. در نتیجه این تلاش ها، حماس نیز روز به روز بیش تر به مخالفان اسد گرایش یافت تا جایی که محمود مشعل آشکارا علیه بشار اسد موضع اختیار کرد.

در این موقعیت، اخوان المسلمین تلاش کرد تا سه گروه فلسطینی فوق الذکر را با حماس پیوند دهد و در نتیجه از همین زمان است که کتائب بیت المقدس به حماس ملحق شد. اما با توجه به گرایش محمود الزهار و سران عز الدین قسام به جریان اصیل مقاومت به رهبری ایران و به خصوص با توجه به اصرار الزهار برای تمرکز تمام فعالیت های قسام علیه اسرائیل و خودداری از ورود به جبهه های دیگر، سه گروه فلسطینی فوق الذکر به عنوان شاخه های وابسته به حماس به فعالیت خود ادامه دادند اما مرزبندی خود را نسبت به شاخه نظامی عز الدین قسام حفظ کردند.

بعدها با کنار رفتن محمد مرسی از قدرت در قاهره، قدرت اخوان المسلمین نیز کاهش قابل ملاحظه ای داشت و رابطه سه گرو.ه فوق الذکر (اکناف بیت المقدس،ريال جیش الاسلام و ابابیل) با حماس نیز کاهش یافت. بعد از تشکیل اتحادیه تکفیری جبهه اسلامیه متشکل از گروه های تروریستی پراکنده سوری، جیش الاسلام – که طی این مدت با شعار "همه ما شامی هستیم" تعداد زیادی سوری جذب کرده بود – به سرعت به دعوت «زهران علوش» (مفتی مشهور تکفیری سوریه و فرمانده کل جبهه اسلامیه) لبیک گفت و طی مدت کوتاهی به یکی از اضلاع مهم آن تبدیل شد و ابابیل نیز به مرور در داخل این سازمان تروریستی (جبهه اسلامیه) هضم شد.

اما کتائب اکناف با توجه به اهمیت یرموک و اداره آن، به صورت مستقل به فعالیت خود ادامه داد. «محمد زغموت» از مشاروان بسیار نزدیک به خالد مشعل، طی این مدت فرماندهی این گروه را بر عهده داشته است. به مرور با گسترش گروه اکناف، واحد سیاسی آن وابسته به دفتر سیاسی حماس فعالیت خود را آغاز کرد و «نضال ابو العلاء» مشهور به «ابو همام» ریاست آن را بر عهده گرفت. ابو همام از مسئولین برجسته حماس است و زمانی که دفتر سیاسی حماس در دمشق بود، معاونت ابومرزوق (رئیس دفتر سیاسی وقت حماس) را بر عهده داشت. در همین زمان، گروهی از اکناف منشعب شده و به گروه تروریستی «جبهه اسلامیه» پیوستند. این انشعاب را «بهاء صقر» رهبری و هدایت کرد.

از نکات درس آموز تحولات اخیر، نقش «زغموت» و «ابو همام» است. این دو، تا چند ماه قبل از مطلوب ترین چهره ها برای  سازمان امنیتی سوریه بودند؛ زیرا به نظر می رسد رابط بسیاری از گروه های مسلح از درعا و بلندی های جولان تا یرموک باشند؛ تا جایی که «طارق حمود» داماد خالد مشعل در مصاحبه ای مدعی شد اکثر فرماندهان گروه های معارض در جنوب، نزد این دو نفر آموش دیده و شاگردی کرده اند! اما با تهاجم وحشیانه داعش و النصره، نه تنها خبری از ان ها نشد، بلکه حتی «بهاء صقر» نیز ترجیح داد در کنار سازمان تروریستی جبهه اسلامیه در الغوطه و مناطق دیگر – در حالی که فاصله چندانی با یرموک ندارد – علیه نظام حاکم بر دمشق بجنگد!

دومین نکته درس آموز را باید در جبهه میدانی یرموک جست و جو کرد. «ابو جعفر» فرمانده میدانی النصره با داعش همپیمان می شود – حتی برخی منابع از بیعت وی با ابوبکر بغدادی خبر می دهند! – و بلافاصله، مسئول دفتر حماس در یرموک (یحیی حورانی) از سوی همین رو گروه ترور می شود! اکنافق بیت المقدس، فعالیت امنیتی و ضدجاسوسی خود را کلید می زند تا تیم ترور را شناسایی و مجازات کند؛ اما ناگهان این دو گروه تروریستی به یرموک حمله برده و آوارگان فلسطینی را دوباره آواره می کنند. آوارگان در مرزهای شمالی منطقه تجمع کرده و دنیا را مخاطب فریادهای «الغوث» خودق قرار می دهند؛ اما «بهاء صقر» و هیچ یک از همپیمانان تروریست های سوری – اعم از جبهه اسلامیه، ارتش آزاد سوریه و... – به کمک آوارگان نمی آیند.