به گزارش مشرق، عبدالباری عطوان در سرمقاله رأی الیوم نوشت: با گذشت پنج روز از حمله انتحاری در شهر سوروچ ترکیه که گفته شد توسط یکی از اعضای داعش که در عراق آموزش دیده بود، صورت گرفت و بر اثر آن 32 نفر کشته (و بیش از یکصد نفر نیز زخمی) شدند، ترکیه همچنان در شوک این حمله به سر می برد؛ این حمله ترکیه و دولت آنکارا را به لرزه درآورد تا آنجا که پس از آن جنگنده های ترکیه ای برای نخستین بار از زمان آغاز بحران سوریه (در 5/4 سال گذشته)، مواضع داعش را در سوریه هدف قرار دادند و این گونه ستاره بخت برخی گروه های تندرو در سوریه شروع به درخشش کرد، اما سئوالی که اینجا پیش می آید این است که آیا سیاست ترکیه در خصوص سوریه تغییبر کرده است؟
عطوان می افزاید: برای یافتن پاسخ این سئوال باید به تماس تلفنی چند روز پیش باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا با رجب طیب اردوغان همتای ترکش و مذاکرات جو آلن نماینده اوباما در سوریه و عراق با رهبران ترک توجه کرد که بر اساس آن طرفین به توافق رسیدند ترکیه نیز به ائتلاف ضدداعش به سرکردگی آمریکا بپیوندد.
بر اساس این توافقنامه، ترکیه به هواپیماهای جنگی آمریکایی اجازه استفاده از پایگاه هوایی اینجرلیک واقع در نزدیکی مرزهای شمال عراق و سوریه را می دهد و در مقابل آمریکا با برقراری منطقه پرواز ممنوع به طول 90کیلومتر بین شهرهای مارع و جرابلس سوریه و به عمق 50 کیلومتر که در نزدیکی مرزهای ترکیه قرار دارد، موافقت می کند و این یعنی اینکه در چهار هزار و 500کیلومتر از خاک سوریه یعنی تقریبا به اندازه نیمی از مساحت لبنان منطقه پرواز ممنوع اعمال می شود.
این توافقنامه و پایبندی ترکیه به برخی شرایط شاید مهم ترین حادثه در تاریخ ترکیه و از زمان برچیده شدن امپراتوری عثمانی از طرف کمال آتاتورک در سال 1923 باشد اما اهمیت این موضوع بیشتر به خاطر بعد زمانی این توافقنامه و نتایج سیاسی و امنیتی مترتب بر آن است چرا که این توافق در شرایطی صورت می گیرد که ترکیه در لبه پرتگاه فتنه های قومی و نژادی قرار گرفته و به تدریج زمام امور از دست حزب عدالت و توسعه خارج می شود زیرا این حزب (در آخرین انتخابات) برای نخستین بار از 13سال پیش تاکنون نتوانست در انتخابات مجلس این کشور اکثریت کرسی ها را از آن خود کند.
سردبیر رأی الیوم اضافه کرد: دولت رجب طیب اردوغان طی چهار سال گذشته با داعش آتش بس داشت یا بهتر بگوییم موضع بی طرفی اتخاذ کرد و به صورت غیر مستقیم از آن حمایت می کرد؛ ورود سلاح و جنگجویان را برای این گروهک از طریق خاک خود تسهیل کرد و صادرات نفتی داعش را خریداری کرد و دست به هیچ جنگی علیه آن نزد؛ شخص احمد داود اوغلو وزیر خارجه سابق و نخست وزیر کنونی ترکیه در مصاحبه ای در هفتم ماه آگوست سال 2014 میلادی گفت: "دولت اسلامی (گروهک تروریستی داعش) گروهی از اهل سنت ستمدیده و خشمگین هستند"؛ و پس از آن بکار بردن صفت تروریست برای آن ها را رد کرد و نوری المالکی نخست وزیر سابق عراق را مسئول به وجود آمدن آن ها دانست، و ادعا کرد که "انگیزه واقعی گروه های مختلف در آن، احساس ستمدیده بودن و حاشیه رانده شدن و توهین هایی است که توسط نوری المالکی و دولتش در حق آنان روا داشته شده است".
عطوان در ادامه نوشت: پیوستن ترکیه به ائتلاف ضد داعش و البته نه دشمنی با دیگر گروه های تندرو در سوریه مانند جبهه النصره و احرار الشام در سوریه، تحولی راهبردی و بسیار مهم در این جنگ به شمار می آید زیرا ترکیه با سوریه حدود 900 کیلومتر مرز زمینی دارد؛ این مرزها در نزدیکی شهر الرقه سوریه مرکز حکومت داعش در سوریه و شهر موصل عراق پایتخت عملیاتی داعش است و از سوی دیگر ارتش ترکیه تجربیات زیادی در جنگ های نامنظم دارد و بیش از 30 سال است که با حزب کارگران کردستان می جنگد و شاید به همین دلیل باشد که آمریکا خواستار پیوستن ترکیه به این ائتلاف باشد.
این درست است که ترکیه با داعش از قبل چنین رفتاری داشت و داود اوغلو نیز چنین سخنانی بر زبان آورد و پس از آن شروع به سختگیری در مورد داعش کرد و اجازه داد شماری از نیروهای پیشمرگ کردستان عراق برای کمک به کوبانی بروند و همچنین این نیز درست است که مقام های ترک پیوسته از خطرهای داعش برای امنیت و ثبات کشور خود ترس داشته اند؛ بر اساس آمارهای دستگاه های اطلاعاتی ترکیه بیش از سه هزار ترکیه ای از داعش حمایت می کنند یا از نظر ایدئولوژیک با آن در اراتباط هستند و همانند بمب های ساعتی در این کشور می باشند که هر لحظه ممکن است منفجر شوند، به خوبی آموزش دیده اند و سلاح نیز در اختیار دارند و حتی برخی محافل در ترکیه از حوادث شهر سوروچ به دلیل اینکه کشته ها کرد و ضد داعش بودند و می خواستند کوبانی بازسازی شود، استقبال کردند.
اردوغان رییس جمهوری ترکیه نیز تفکرات سنی دارد و گفته شده پس از حمله به شهر ریحانی ترکیه واقع در نزدیکی مرزهای ترکیه به وسیله یک خودرو بمب گذاری شده و کشته شدن 52 نفر در ماه می سال 2013 گفت: آن ها از ما و اهل سنت هستند و برخی اعتقاد دارندکه دخالت او در امور سوریه به همین دلیل است.
سردبیر رأی الیوم خاطر نشان کرده که شاید پیوستن ترکیه به ائتلاف ضد داعش باعث آرام کردن کردها شود اما در عین حال ممکن است باعث خشمگین کردن برخی از اهل سنت ترکیه شود و باعث شود تا حملات طرفداران داعش به ترکیه برای بر هم زدن ثبات آن افزایش یابد و صنعت گردشگری این کشور را که سالانه 30میلیارد دلار به خزانه ترکیه می ریزد، تحت الشعاع خود قرار دهد و حتی برخی می گویند حمله به منطقه گردشگری سوسه در تونس در حقیقت پیامی از سوی داعش برای اردوغان بود.
به نوشته عطوان، مسئله بسیار مهم دیگر در این میان، موضع گیری مقام های سوری در خصوص ایجاد منطقه پرواز ممنوع در عمق اراضی این کشور است که بارها سوریه مخالفت خود را با آن اعلام کرده زیرا می داند این امر می تواند مقدمه ای برای سرنگون کردن نظام حاکم بر این کشور دقیقا مانند عراق شود اما سکوت مقام های سوری در این میان شاید به خاطر این باشد که آمریکایی ها و کشورهای غربی به این کشور اطمینان داده باشند از هدف سرنگونی نظام سوریه و بشار اسد دست برداشته اند و حتی فیلیپ هاموند وزیر خارجه ایتالیا اخیرا تاکید کرده که مهم ترین اولویت در این روزها شکست دادن داعش است و جدا از این ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه خواستار تشکیل ائتلاف چهارگانه ضد داعش متشکل از سوریه، ترکیه، عربستان و اردن شده بود.
این روزها هر اتفاقی ممکن است روی دهد زیرا معادلات سیاسی و نظامی زیادی در منطقه با سرعت بسیار زیاد تغییر کرده است و اصول بازی و نقش بازیگران نیز در نتیجه تغییر می کند و ترک ها نیز از این قاعده استثنا نیستند؛ عربستان غرق در یمن است و سوریه غرق در جنگ و عراق با مشکلات زیادی مواجه است، مصر نیز وارد جنگ های خونینی در شبه جزیره سینا شده و لیبی نیز تبدیل به کشور شکست خورده شده است و با این شرایط ترکیه چگونه می تواند همچنان با ثبات و شکوفا بماند؟.
عطوان در پایان می نویسد: دولت ترکیه دست به ماجراجویی بسیار خطرناکی زده، در حالی که قبلا بسیار تلاش می کرد وارد چنین ماجراجویی نشود؛ در این میان دولت و رییس دولت ترکیه به عنوان عالی ترین مرجع های تصمیم گیری، مسئول هرگونه نتایج فاجعه بار یا ناخوشایند هستند زیرا از ابتدا طرح های آمریکا را در منطقه خوب درک نکرده و تصور می کردند می توانند از تبعات حوادث منطقه ای و طرح های آمریکایی در منطقه در امان باشند، بار دیگر می گوییم ترکیه در حال سوق داده شدن به سوی یک چاه عمیق است و این غرب است که می خواهد آن را وارد جهنم کند؛ چگونه ورود ترکیه به اتحادیه اروپا ممنوع اعلام می شود در حالی که کشوری باثبات و جزء یکی از 20اقتصاد بزرگ جهان است و از سوی دیگر یونان همسایه ترکیه که کاملا ورشکسته است، جزء این اتحادیه است؟
عطوان می افزاید: برای یافتن پاسخ این سئوال باید به تماس تلفنی چند روز پیش باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا با رجب طیب اردوغان همتای ترکش و مذاکرات جو آلن نماینده اوباما در سوریه و عراق با رهبران ترک توجه کرد که بر اساس آن طرفین به توافق رسیدند ترکیه نیز به ائتلاف ضدداعش به سرکردگی آمریکا بپیوندد.
بر اساس این توافقنامه، ترکیه به هواپیماهای جنگی آمریکایی اجازه استفاده از پایگاه هوایی اینجرلیک واقع در نزدیکی مرزهای شمال عراق و سوریه را می دهد و در مقابل آمریکا با برقراری منطقه پرواز ممنوع به طول 90کیلومتر بین شهرهای مارع و جرابلس سوریه و به عمق 50 کیلومتر که در نزدیکی مرزهای ترکیه قرار دارد، موافقت می کند و این یعنی اینکه در چهار هزار و 500کیلومتر از خاک سوریه یعنی تقریبا به اندازه نیمی از مساحت لبنان منطقه پرواز ممنوع اعمال می شود.
این توافقنامه و پایبندی ترکیه به برخی شرایط شاید مهم ترین حادثه در تاریخ ترکیه و از زمان برچیده شدن امپراتوری عثمانی از طرف کمال آتاتورک در سال 1923 باشد اما اهمیت این موضوع بیشتر به خاطر بعد زمانی این توافقنامه و نتایج سیاسی و امنیتی مترتب بر آن است چرا که این توافق در شرایطی صورت می گیرد که ترکیه در لبه پرتگاه فتنه های قومی و نژادی قرار گرفته و به تدریج زمام امور از دست حزب عدالت و توسعه خارج می شود زیرا این حزب (در آخرین انتخابات) برای نخستین بار از 13سال پیش تاکنون نتوانست در انتخابات مجلس این کشور اکثریت کرسی ها را از آن خود کند.
سردبیر رأی الیوم اضافه کرد: دولت رجب طیب اردوغان طی چهار سال گذشته با داعش آتش بس داشت یا بهتر بگوییم موضع بی طرفی اتخاذ کرد و به صورت غیر مستقیم از آن حمایت می کرد؛ ورود سلاح و جنگجویان را برای این گروهک از طریق خاک خود تسهیل کرد و صادرات نفتی داعش را خریداری کرد و دست به هیچ جنگی علیه آن نزد؛ شخص احمد داود اوغلو وزیر خارجه سابق و نخست وزیر کنونی ترکیه در مصاحبه ای در هفتم ماه آگوست سال 2014 میلادی گفت: "دولت اسلامی (گروهک تروریستی داعش) گروهی از اهل سنت ستمدیده و خشمگین هستند"؛ و پس از آن بکار بردن صفت تروریست برای آن ها را رد کرد و نوری المالکی نخست وزیر سابق عراق را مسئول به وجود آمدن آن ها دانست، و ادعا کرد که "انگیزه واقعی گروه های مختلف در آن، احساس ستمدیده بودن و حاشیه رانده شدن و توهین هایی است که توسط نوری المالکی و دولتش در حق آنان روا داشته شده است".
عطوان در ادامه نوشت: پیوستن ترکیه به ائتلاف ضد داعش و البته نه دشمنی با دیگر گروه های تندرو در سوریه مانند جبهه النصره و احرار الشام در سوریه، تحولی راهبردی و بسیار مهم در این جنگ به شمار می آید زیرا ترکیه با سوریه حدود 900 کیلومتر مرز زمینی دارد؛ این مرزها در نزدیکی شهر الرقه سوریه مرکز حکومت داعش در سوریه و شهر موصل عراق پایتخت عملیاتی داعش است و از سوی دیگر ارتش ترکیه تجربیات زیادی در جنگ های نامنظم دارد و بیش از 30 سال است که با حزب کارگران کردستان می جنگد و شاید به همین دلیل باشد که آمریکا خواستار پیوستن ترکیه به این ائتلاف باشد.
این درست است که ترکیه با داعش از قبل چنین رفتاری داشت و داود اوغلو نیز چنین سخنانی بر زبان آورد و پس از آن شروع به سختگیری در مورد داعش کرد و اجازه داد شماری از نیروهای پیشمرگ کردستان عراق برای کمک به کوبانی بروند و همچنین این نیز درست است که مقام های ترک پیوسته از خطرهای داعش برای امنیت و ثبات کشور خود ترس داشته اند؛ بر اساس آمارهای دستگاه های اطلاعاتی ترکیه بیش از سه هزار ترکیه ای از داعش حمایت می کنند یا از نظر ایدئولوژیک با آن در اراتباط هستند و همانند بمب های ساعتی در این کشور می باشند که هر لحظه ممکن است منفجر شوند، به خوبی آموزش دیده اند و سلاح نیز در اختیار دارند و حتی برخی محافل در ترکیه از حوادث شهر سوروچ به دلیل اینکه کشته ها کرد و ضد داعش بودند و می خواستند کوبانی بازسازی شود، استقبال کردند.
اردوغان رییس جمهوری ترکیه نیز تفکرات سنی دارد و گفته شده پس از حمله به شهر ریحانی ترکیه واقع در نزدیکی مرزهای ترکیه به وسیله یک خودرو بمب گذاری شده و کشته شدن 52 نفر در ماه می سال 2013 گفت: آن ها از ما و اهل سنت هستند و برخی اعتقاد دارندکه دخالت او در امور سوریه به همین دلیل است.
سردبیر رأی الیوم خاطر نشان کرده که شاید پیوستن ترکیه به ائتلاف ضد داعش باعث آرام کردن کردها شود اما در عین حال ممکن است باعث خشمگین کردن برخی از اهل سنت ترکیه شود و باعث شود تا حملات طرفداران داعش به ترکیه برای بر هم زدن ثبات آن افزایش یابد و صنعت گردشگری این کشور را که سالانه 30میلیارد دلار به خزانه ترکیه می ریزد، تحت الشعاع خود قرار دهد و حتی برخی می گویند حمله به منطقه گردشگری سوسه در تونس در حقیقت پیامی از سوی داعش برای اردوغان بود.
به نوشته عطوان، مسئله بسیار مهم دیگر در این میان، موضع گیری مقام های سوری در خصوص ایجاد منطقه پرواز ممنوع در عمق اراضی این کشور است که بارها سوریه مخالفت خود را با آن اعلام کرده زیرا می داند این امر می تواند مقدمه ای برای سرنگون کردن نظام حاکم بر این کشور دقیقا مانند عراق شود اما سکوت مقام های سوری در این میان شاید به خاطر این باشد که آمریکایی ها و کشورهای غربی به این کشور اطمینان داده باشند از هدف سرنگونی نظام سوریه و بشار اسد دست برداشته اند و حتی فیلیپ هاموند وزیر خارجه ایتالیا اخیرا تاکید کرده که مهم ترین اولویت در این روزها شکست دادن داعش است و جدا از این ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه خواستار تشکیل ائتلاف چهارگانه ضد داعش متشکل از سوریه، ترکیه، عربستان و اردن شده بود.
این روزها هر اتفاقی ممکن است روی دهد زیرا معادلات سیاسی و نظامی زیادی در منطقه با سرعت بسیار زیاد تغییر کرده است و اصول بازی و نقش بازیگران نیز در نتیجه تغییر می کند و ترک ها نیز از این قاعده استثنا نیستند؛ عربستان غرق در یمن است و سوریه غرق در جنگ و عراق با مشکلات زیادی مواجه است، مصر نیز وارد جنگ های خونینی در شبه جزیره سینا شده و لیبی نیز تبدیل به کشور شکست خورده شده است و با این شرایط ترکیه چگونه می تواند همچنان با ثبات و شکوفا بماند؟.
عطوان در پایان می نویسد: دولت ترکیه دست به ماجراجویی بسیار خطرناکی زده، در حالی که قبلا بسیار تلاش می کرد وارد چنین ماجراجویی نشود؛ در این میان دولت و رییس دولت ترکیه به عنوان عالی ترین مرجع های تصمیم گیری، مسئول هرگونه نتایج فاجعه بار یا ناخوشایند هستند زیرا از ابتدا طرح های آمریکا را در منطقه خوب درک نکرده و تصور می کردند می توانند از تبعات حوادث منطقه ای و طرح های آمریکایی در منطقه در امان باشند، بار دیگر می گوییم ترکیه در حال سوق داده شدن به سوی یک چاه عمیق است و این غرب است که می خواهد آن را وارد جهنم کند؛ چگونه ورود ترکیه به اتحادیه اروپا ممنوع اعلام می شود در حالی که کشوری باثبات و جزء یکی از 20اقتصاد بزرگ جهان است و از سوی دیگر یونان همسایه ترکیه که کاملا ورشکسته است، جزء این اتحادیه است؟
