به گزارش مشرق، دموکرات‌های سنای آمریکا می‌خواهند کار لایحه «عدم حمایت از توافق هسته‌ای» را در همان کنگره تمام کنند، تا دیگر حتی نیازی به استفاده باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا از حق وتو هم نباشد؛ این خبری بود که «هری رید» رهبر اقلیت دموکرات سنا هفته گذشته همزمان با اعلام حمایت از توافق، به خبرنگاران داد.
کاخ سفید که حالا حمایت دستکم 30 سناتور را از توافق هسته‌ای جلب کرده، اکنون بیش از هر زمان دیگر از پیروزی در برابر جمهوری‌خواهان در کنگره، اطمینان دارد. حالا هم جمهوری‌خواهان و هم دموکرات‌ها می‌دانند که توافق نهایتا از کنگره عبور می‌کند، اما هر طرف تلاش می‌کند تا کمترین مسئولیت را در قبال آن بپذیرد؛ اجرای توافق با استفاده از وتو، مسئولیت تبعات این موافقتنامه را به طور کامل بر دوش اوباما و دموکرات‌ها می‌گذارد. شاید به همین جهت هم هست که دموکرات‌ها حالا تلاش می‌کنند تا اصولا طرحی در مخالفت با برجام تصویب نشود که اوباما بخواهد شخصا در برابر آن بایستد و مسئولیت آن را بر عهده بگیرد.
ترفندی که دموکرات‌ها اکنون در نظر گرفته‌اند و رید هم می‌گوید «همچنان امیدوار است» که به نتیجه برسد، استفاده از حربه‌ای به نام «اطاله بررسی» (filibuster) است.
اما این ترفند که زمزمه استفاده از آن جمهوری‌خواهان را خشمگین کرده، چیست و کاخ سفید چطور می‌خواهد از آن استفاده کند؟
اطاله بررسی به طور کلی، به این معنی است که یک یا چند نماینده به نحوی روند بررسی یک طرح را طولانی کرده و مرتبا رأی‌گیری در مورد آن طرح را به تعویق بیاندازند، تا جایی که ضرب‌الاجل بررسی گذشته و عملا طرح از دستور کار خارج شود.
این روشی قدیمی در پارلمان بسیاری از کشورهاست و در آمریکا نیز به خصوص از سال 1975 به بعد، در سنا بارها از سوی مخالفان یک طرح، به کار گرفته شده است.
در سنای آمریکا، یک قانون پایه وجود دارد: هر سناتور حق دارد تا هر زمان که می‌خواهد و در مورد هر موضوعی که می‌خواهد در صحن مجلس صحبت کند، مگر آنکه سه پنجم اعضا (60 نفر از مجموع 100 سناتور) اعلام «کفایت بحث» (cloture) کرده و خواستار رأی‌گیری در مورد آن طرح شوند.
همین امکان، موجب شده تا مخالفان یک طرح، زمانی که حتی اکثریت را در اختیار ندارند، بتوانند با جلب دو پنجم آرا (41 سناتور)، امکان اعلام کفایت بحث را از حامیان طرح گرفته و بحث را آنقدر طولانی کنند که عملا زمانی برای رأی‌گیری در مورد طرح باقی نماند.
حمید بعیدی‌نژاد عضو تیم مذاکره‌کننده ایرانی در این مورد در اینستاگرام خود نوشته است: «این اقدام که همان آبستراکسیون تلقی می‌شود به طور سنتی از طریق روش‌های زیر صورت می‌گیرد: ١) طولانی کردن سخنرانی‌های نمایندگان فیلی‌باستر‌کننده به صورتیکه زمان انجام رای‌گیری نهایی فرا نرسد؛ ٢) طرح پیشنهادات، اصلاحات و متمم‌های متعدد به پیش نویس مورد بحث؛ ٣) طرح کردن پیش نویس جدیدی با موضوعی جدید با استناد به اهمیت خاص موضوع آن و 4) به تعویق انداختن جلسه نهایی تصمیم‌گیری.
بعیدی‌نژاد به یکی از موارد مهم استفاده از ترفند اطاله هم اشاره کرده و نوشته است: «یکی از مهمترین فیلی‌باسترهای سال‌های اخیر در مجلس سنا به جلسه شش ماه مارس 2013 مربوط می شود که طی آن یک سناتور جمهوری‌خواه طی یک سخنرانی حدود سیزده ساعته و با طرح سوال از دولت اوباما مانع رأی‌گیری درخصوص تأیید انتصاب پیشنهادی دولت جهت ریاست سازمان سیا شد.»
قانون بازنگری توافق هسته‌ای با ایران هم که به سنا و مجلس نمایندگان این اختیار را داده که متن سند برجام را مورد مداقه قرار دهند، از این قائده مستثنا نیست. بر اساس این قانون، که اردیبهشت ماه امسال تصویب شد و به امضای اوباما هم رسید، قانونگذاران آمریکایی توافق را به رأی نمی‌گذارند، بلکه در صورت نارضایتی از آن می‌توانند یک «طرح عدم حمایت از توافق» را به تصویب برسانند.
بر اساس بندی از این قانون، فرصتی 60 روزه برای تصویب این طرح در نظر گرفته شده است. اگر در پایان این دوره دو ماهه که 17 سپتامبر (26 شهریور) به پایان می رسد، طرح عدم حمایت تصویب نشده باشد، به صورت خودکار این طور تفسیر می‌شود که کنگره از طرح حمایت می‌کند و رئیس‌جمهور می‌تواند آن را اجرایی کند.
حالا اگر از مجموع 44 سناتور دموکرات و 2 سناتور مستقل، 41 نفر از آن‌ها مخالف تصویب طرح عدم حمایت باشند، اوباما می‌تواند از هم‌حزبی‌های خود بخواهد که بحث در سنا را آنقدر کش دهند که ضرب‌الاجل 26 شهریور بگذرد.
تاکنون از این جمع 46 نفره، تنها 2 نفر، «چاک شومر» و «رابرت منندز» با توافق مخالفت کرده‌اند و 30 نفر هم به حمایت از آن پرداخته‌اند. در سه هفته آینده، دموکرات‌هایی که هنوز تصمیم خود را اعلام نکرده‌اند، سرنوشت توافق را مشخص می‌کنند.
البته، حتی اگر دموکرات‌ها نتوانند آرای لازم برای «اطاله» را به دست آورند، باز هم اوباما به احتمال قریب به یقین، تعداد آرای لازم برای حفظ حق وتو (34 رای) را خواهد داشت، به همین جهت از حالا می‌توان روند بررسی توافق در آمریکا را پایان یافته تلقی کرد؛ یا با اطاله بررسی یا با استفاده از وتو.
