در این بین برخی مقامات غربی نبود آزادی اقلیت های مذهبی در ایران را مصداق ادعای خود دانسته و مدعی اند که اقلیت های دینی در جمهوری اسلامی ایران از ابتدایی ترین حقوق خود محرومند. پوچ بودن این ادعا اما زمانی برای افکار عمومی به اثبات می رسد که نمایندگان اقلیت های دینی در ایران بر برخورداری از آزادی های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی خود تاکید می کنند.
بر اساس ماده ۶۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ارمنیان دارای دو نماینده در مجلس شورای اسلامی هستند (از سوی ارمنیان ساکن در جنوب و شمال). آزادی مذهبی آنان نیز در ماده ۱۳ همان قانون پیش بینی شده است.
کارن خانلری، نماینده ارامنه شمال کشور با بیان اینکه ما عضو جدایی‌ناپذیر ملت ایران هستیم و نمی‌پذیریم که مشکلاتمان را خارج از نظام و کس دیگری بخواهد حل کند گفت: ما اقلیت های دینی در ایران می‌توانیم بر اساس حقوقی که در جمهوری اسلامی ایران برایمان قائل شده‌اند، مشکلاتمان را حل کرده و نیازی به دلسوزی‌های بیگانگان نداریم.
در ادامه مشروح این گفتگو از نظرتان می گذرد:
درباره تاریخچه حضور ارامنه در ایران توضیح ابتدایی بدهید و بفرمایید از چه زمان در ایران حضورشان گسترش پیدا کرد؟
شاید بتوان گفت جامعه ارامنه ایران به عنوان یک جامعه اقلیت دینی، جوانترین جامعه در نوع خود باشد. حضور ارامنه در ایران به حدود ۳ هزار سال قبل بر می گردد اما از حدود ۹۰۰ سال پیش این جامعه در دل جامعه ایران تشکیل و طی سه مهاجرت عمده در ایران ایجاد شد.
در اثر حمله سلجوقیان به پایتخت ارمنستان و تخریب این شهر موج وسیع از مهاجرت های ارامنه به آذربایجان اتفاق افتاد، موج دوم در دوره صفویان اتفاق افتاد که شاه عباس صفوی در پی جنگ های عثمانی با هدف رونق اقتصادی کشور، ارامنه حاشیه نشین را به کشور مهاجرت داد تا بتواند از بنیه صنعتگری آنها استفاده کند و در نهایت موج سوم مهاجرت ارامنه به ایران در اثر نسل کشی ارمنیان توسط امپراطوری عثمانی اتفاق افتاد که در آن دوره ارامنه، ایران را به عنوان سرپناه خود در نظر گرفتند.
در اثر این سه مهاجرت، جامعه ارامنه در ایران شکل گرفت که البته ارامنه توانستند به عنوان بزرگترین اقلیت دینی در ایران در موضوعات مختلف اجتماعی و فرهنگی همیشه نقش آفرینی جدی داشته باشند. در جریان انقلاب مشروطه، ارامنه بسیار فعالانه حضور داشتند. در اثر جنگ های انقلابی، جامعه ارامنه ۴۰ شهید به ایران اسلامی تقدیم کرد که این ۴۰ نفر رزمنده و به صورت نیروی داوطلب و انقلابی در سرنگونی استبداد صغیر حضور فعالانه داشتند.
سردار یفن دافتیان از سرداران ارامنه بوده که نقش بی بدیلی در انقلاب مشروطه ایفا کرده است. متناسب با این نقش آفرینی ها همواره ارامنه در صحنه های کشور حضور فعالانه داشتند. در انقلاب اسلامی هم ارامنه فعالیتهای چشمگیری داشتند، یکی از پایگاه های مبارزان انقلابی محله ارمنی نشین نارمک بود. نیروهای داوطلب ارمنی در این منطقه به مجروحان در جریان انقلاب کمک رسانی می کردند. در جریان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس حدود ۱۰۰ شهید از جامعه ارامنه به کشور تقدیم شد.
قانون اساسی حق قانونی برای حضور و نقش آفرینی در کشور را به اقلیت های دینی داده است و ما از این حق استفاده کرده ایم. یکی از این حقوق شرکت در انتخابات است به خصوص بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بسیار فعالتر در این عرصه حضور پیدا کردیم.
به جرات می توان گفت جامعه ارامنه و به طور کلی اقلیت های دینی در کشور علاوه بر آزادی در انجام مناسک عبادی، فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی، آزادی عمل در امور سیاسی هم دارند.
گفتید بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فعالیتهایتان با آزادی بیشتری همراه شد. نقش انقلاب اسلامی در فراهم شدن این آزادی عمل چه بوده است؟
فرهنگ غنی مردم ایران یکی از عوامل بنیادی است که به اقلیت های دینی اجازه فعالیت آزادانه می دهد. ادیان مختلف از زمان هخامنشیان در ایران اجازه فعالیت داشتند که این در زمان خود مهمترین مسئله حقوق بشری به حساب می آمد.
بعد از ظهور مسیحیت در ارمنستان و گسترش اسلام در ایران باعث شد اقوامی که به ادیان توحیدی اعتقاد داشتند بر اساس اشتراکات مذهبی و اعتقادی به هم نزدیک شوند و در نهایت آموزه های باقیمانده از امامان شیعی در ایران به عنوان یک عامل منحصر به فرد در برخورداری اقلیت ها از آزادی عمل نقش قابل توجهی دارد.
امامان شیعی از حضرت علی(ع) تا پایان بر اساس افکار و اندیشه های خود سعی کردند جنبه انسان دوستی اسلام را بیشتر نمایان کنند. عقلگرایی هایی که در کارها و سخنان امام جعفر صادق(ع) وجود داشت و منش های انسان دوستانه مانند اقدامات امام حسین(ع) در واقعه عاشورا در مجموع در ایران جوی را به وجود آورده که موجب نزدیکی ادیان توحیدی شده است. شاید این مسئله را در بسیاری از کشورهای دیگر نتوان دید و از این رو این مسئله منحصرا متعلق به ایران است. تمام این رویکردها بعد از انقلاب اسلامی ایران و سرنگونی رژیم شاه نمود بیشتری پیدا کرد. این آموزه های دینی در حکومتداری کشور هم رواج پیدا کرد و در مجموع شرایطی را فراهم کرد که اقلیت های دینی بتوانند آزادانه تعامل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی داشته باشند.
به هر حال مشکلات برای همه وجود دارد. همه هموطنان ما در حال حاضر با مشکلات اقتصادی مواجه هستند و ما هم از این مسئله مستثنی نیستیم. اما بحث بر سر ساز و کار حل مشکلات و مکانیزم هایی است که اقلیت های دینی و اقوام مختلف به آن متوسل می شوند. در کشور ما امید به حوزه تقنینی و راهکارهای قانونی زنده است. باید این را معیار خود قرار دهیم. در بسیاری از کشورهای همسایه قوانین وجود دارد اما امید به حل مشکلات وجود ندارد. در دوران نمایندگی مجلس موکلین بنده و حتی گاهی مسلمانان با مراجعه به نماینده مجلس نشان می دهند که برای حل مشکلات موجود، به سیستم قانونی و تقنینی امید دارند. باید این امید را تقویت کرده و با هر چه بهتر شدن کیفیت انتخابات آن را حفظ کنیم.
در انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ و انتخابات مشابه متناسب با رویکردها و رهنمودهای مقام معظم رهبری انتخابات سالمی در کشور برگزار شد. چنین انتخابات سالمی می تواند برای انتخابات بعدی انگیزه آفرین باشد. هر چقدر انتخابات را سالم برگزار کرده و امید را در مردم بیشتر کنیم، حل مشکلات کشور ساز و کارهای قانونمندتری پیدا می کند. البته نمی توان ادعا کرد مجلس آینده تمام مشکلات را حل می کند، اما می تواند بین مردم امیدبخش باشد.
چه تفاوتی بین ارامنه شمال و جنوب وجود دارد؟ آیا به لحاظ فرهنگی و تاریخی با هم تفاوت دارند؟
از نظر فرهنگی، هویتی و تاریخی هیچ تفاوتی بین ارامنه شمال و جنوب وجود ندارد. ارامنه به صورت سنتی سه حوزه خلیفه گری در ایران دارند. خلیفه گری آذربایجان که با قدمت حدود ۷۰۰ سال قدیمی ترین خلیفه گری در ایران محسوب می شود، خلیفه گری اصفهان که قدمت حدود ۳۵۰ سال دارد و خلیفه گری تهران با تاریخ ۶۰ ساله جوانترین خلیفه گری محسوب می شود.
شاید به خاطر تقسیمات درون جامعه ای بوده که این تقسیمات صورت گرفته تا همسویی و تطابقی بین جامعه درونی ارامنه و انتخابات مجلس شورای اسلامی در حوزه های مختلف به وجود آید.
جامعه ارامنه در مجلس دارای دو نماینده است و این به خاطر وسعت جمعیت ارامنه نسبت به سایر اقلیت ها است. البته نقش آفرینی ارامنه در صحنه های مختلف از جمله استبداد صغیر و آزادسازی تهران نیز در تعداد نمایندگان ارامنه در مقایسه با سایر اقلیت های دینی در کشور تاثیرگذار بوده به طور مثال شاید هنگ داوطلب ارمنی اولین گروهی بود که توانست وارد دروازه های تهران شده و تهران را از دیکتاتوری خلاصی دهد. البته بختیاری ها، گیلکی ها و آذری ها هم بودند، اما یکی از پیشروها را ارامنه کشور شامل می شدند.
سازمان های بین المللی همواره مسئله حقوق بشر را ابزاری برای هجمه علیه جمهوری اسلامی ایران به کار بسته اند و عمدتا به صدور قطعنامه های ضدحقوق بشری پرداخته اند. به عنوان یک اقلیت دینی آیا معتقدید شما در ایران از آزادی برخوردار نیستید و به اعتقاد شما چرا سازمان های مدعی حقوق بشر از این ابزار علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده می کنند؟
این قضیه را باید صرفا از دیدگاه سیاسی تحلیل کرد. اگر به ابزارهایی که در ۵ سال گذشته از سوی جوامع غربی و سازمان های بین المللی مدعی حقوق بشر علیه جمهوری اسلامی ایران به کار بسته می شد نگاه کنیم می بینیم عمدتا مسئله فعالیت هسته ای جمهوری اسلامی ایران، ابزار دست غرب بود که ایران توانست در راستی آزمایی های خود به جامعه بین الملل اثبات کند که فعالیت هسته ای صلح آمیز انجام می دهد. با این کار ابزار هسته ای را از دست غرب گرفت. در مسئله تروریسم برای غرب اثبات شد که حامی تروریسم جمهوری اسلامی ایران نیست بلکه افراط گرایان دست پرورده خود غرب بوده است.
اذهان عمومی جهان امروز این ابزارهای کهنه شده غرب را نمی پذیرد. از این رو مدعیان حقوق بشر به دنبال ابزارهایی هستند که سالها از آن استفاده نکردند و آن حقوق بشر است.
به نظر می رسد در این دوره از انتخابات مجلس، تعداد داوطلبان کاندیداتوری رشد چشمگیری داشته است. آیا این اقبال بسیار در بین داوطلبان اقلیت هم وجود داشته و به نظر شما علت این استقبال چیست؟
فکر می کنم این مسئله یک مسئله فراگیر در کل کشور است. در دوره قبل برای هر کرسی حدود ۱۳ نفر با هم رقابت می کردند که در این دوره به نظرم این رقم سه برابر شده است. به نظر من سیاست داخلی و سیاست خارجی مکمل هم هستند، از این رو هر چقدر در عرصه سیاست بین الملل نقش آفرینی بیشتری داشته باشیم به موازات آن حالت فعالی در سیاست داخلی اتفاق می افتد.
دستاوردهایی که در سیاست خارجی در باب مذاکرات داشتیم و البته مقدمات آن از حدود ۱۳ سال پیش فراهم شده و در این دوره دستاوردهای نهایی آن به ثمر رسیده است، خود عاملی برای ایجاد روحیه فعال در سیاست داخلی شده است. جریاناتی که خودشان در مجلس نهم حضور نداشتند تلاش می کنند تا در مجلس آینده حضور پیدا کرده و اظهارنظر کنند.
آیا چالش هایی که در منطقه طی سالهای اخیر ایجاد شده است نیز در استقبال بالای داوطلبان مجلس برای ورود به قوه مقننه موثر بوده یا نه؟
ما در سالهای اخیر هرگز با کشورهای منطقه چالش نداشتیم، بلکه مشکل ما مسئله تروریسم در منطقه بوده است. جمهوری اسلامی ایران بر اساس سیاستهای خود در مقابله با جریانات افراطی در منطقه همواره پیشگام بوده است و این پیشگامی عقیدتی نقشی را برای کشور ما در منطقه به وجود آورده که بی بدیل است. اگر جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و عربستان را سه قدرت نقش آفرین منطقه بدانیم، همیشه خواست اصلی ایران در بحث منطقه ای، کمک و همیاری به ملل تحت ستم بوده است. ترکیه و عربستان همواره در منطقه منافع اقتصادی و استراتژیک را دنبال کرده اند که با منافع کشورهای کوچک و ضعیف همسو نبوده است.
جمهوری اسلامی ایران همواره در این زمینه نقش آفرین منطقه بوده و به خصوص در سالهای اخیر در مبارزه با جریانات افراطی که نفت عراق را به یغما برده و با قیمت ارزان به فروش می رسانند، وارد مبارزه شده است. در این فضا، ترکیه خود در حمایت از داعش و مهیا کردن بستر مناسب فعالیتهای آنها نقش آفرین است و عربستان هم به رغم آنکه خود متضرر می شود، اما با این سیاست همراهی می کند.
متناسب با عرض اندام منطقه ای جمهوری اسلامی ایران، روحیه فعال در عرصه سیاست خارجی نیز خود را نشان داده که ان شاء الله مجلس آینده نه فقط مختص مسائل داخلی است بلکه مجلسی خواهد بود که در موضوعات منطقه ای و بین المللی نقش آفرینی خواهد کرد.
استقبال داوطلبان کاندیداتوری مجلس در جامعه اقلیت های ارامنه چگونه بوده است؟
متناسب با استقبالی که در کل کشور اتفاق افتاده، در جامعه ارامنه هم نسبت به دوره های قبل فعالیت داوطلبان بیشتر شده است. در حوزه ارامنه شمال کشور ۶ کاندیدا و برای ارامنه جنوب ایران ۳ کاندیدا انتخابات مجلس داریم که این رقم بی سابقه بوده است. در دوره قبل حوزه ارامنه شمال ۳ کاندیدا و حوزه جنوب ۲ کاندیدا داشت.
این مسئله نشان دهنده مشارکت بالای مردم ایران است. یکی از تضمین های مهم مشارکت حداکثری وجود تیپولوژی های مختلف کاندیداها است که در حوزه ارامنه شمال این مسئله تا حد قابل توجهی محقق شده است. تا جایی که خبر دارم این تنوع در جامعه سایر اقلیت های دینی هم وجود دارد. هدف اصلی، مشارکت بالاست که در پرتوی این مشارکت بالا سلامت انتخابات هم تضمین خواهد شد و ان شاء الله به سمت انتخابات خوب پیش خواهیم رفت.
به عنوان یک اقلیت دینی از لفظ ان شاء الله که لفظ رایج بین مسلمانان بسیار استفاده می کنید و حتی در دست شما یا سایر نمایندگان اقلیت بارها تسبیح دیده شده است در حالیکه شاید تسبیح نماد مذهبی بین مسلمانان باشد. علت استفاده از این دو نماد مسلمانان توسط شما چیست؟
تسبیح یکی از نمادهای مشخص شرعی است. ارامنه تسبیح ۳۳ مهره ای که نمادی از سن حضرت عیسی مسیح(ع) است را در دست می گیرند، ولی این باعث نمی شود که ما تسبیح ۹۹ مهره ای که عمدتا در دست مسلمانان است را استفاده نکنیم. این جزو سنت های مشترک زیبایی است که نشان دهنده ریشه های مشترک توحیدی ماست.
من به تقدیر خداوندی اعتقاد دارم و معتقدم یکی از زیباترین لفظ های مسلمانان «ان شاء الله» است که معادل فارسی دیگری برای آن نیست. ان شاء الله یعنی هر چه تقدیر خدا باشد که همه ما به آن اعتقاد داریم.
وضع اقلیت‌های مذهبی و ارامنه در کشورهای همسایه با توجه به چالش‌هایی که طی سالهای اخیر در کشورهایی همچون عراق و سوریه رخ داده، چگونه است؟
آمارهایی وجود دارد اما شاید نتوان آنها را به طور دقیق بیان کرد. به هر حال اقلیت‌های دینی در کشورهای همسایه از جمله عراق و سوریه متحمل ضرر و زیان‌های بسیاری شدند. در سوریه، ارامنه و آشوری‌ها برای حفظ موجودیت خود هنگ‌های داوطلب تشکیل دادند که در کنار نیروهای دولتی برای حفظ صیانت خود مبارزه می‌کنند. در عراق، ایزدی‌ها هم چنین وضعیتی دارند. البته این مشکلات فقط متوجه جوامع غیرمسلمان نیست بلکه شیعه و سنی در عراق و سوریه ضرر و زیان‌های بسیاری را متحمل شده‌اند.
مسئله داعش یک مسئله دینی و مذهبی نیست، بلکه صرفاً سیاسی و اقتصادی با اهداف مشخص استراتژیک است. شاید تلاش می‌کنند به ظاهر آن یک وجهه ایدئولوژیک بدهند اما برای همه برملا شده که داعش، مسئله ایدئولوژیک نیست. ارامنه، مسلمان شیعه و سنی، ایزدی‌ها و آشوری‌ها تحت فشار اهداف غیرانسانی داعش هستند. مبارزه علیه چنین پدیده طاعون‌گونه‌ای، همت بین‌المللی می‌طلبد و یک دولت مثل دولت عراق یا سوریه نمی‌تواند از پس این پدیده شوم بربیاید چون برخی دولت‌های مرتجع منطقه از آن حمایت مالی و نظامی می‌کنند.
در بسیاری از کشورهای همسایه ایران مسئله حقوق بشر قابل مقایسه با آنچه در جمهوری اسلامی ایران وجود دارد، نیست. با این حال این مسئله منجر به آن نشده که صدور قطعنامه‌های ضد حقوق بشر علیه ایران را متوقف کنند. در کشور ما اگرچه مشکلاتی داریم اما ساز و کارهای قانونی برای حل مشکلات وجود دارد؛ چیزی که جوامع غربی آن را نمی‌بینند و فکر می‌کنند که می‌توانند دایه دلسوزتر از مادر شوند. این برای ما بسیار ناراحت‌کننده است که اقلیت‌های ایران را از کل جامعه ایران جدا می‌کنند.
یکی از زشت‌ترین مسائلی که در جوامع بین‌المللی مطرح می‌شود، همین تفکیک قائل شدن بین اقلیت‌های دینی ایران با سایر هموطنانمان است. ما عضو جدایی‌ناپذیر ملت ایران هستیم و نمی‌پذیریم که مشکلاتمان را خارج از نظام و کس دیگری بخواهد حل کند. می‌توانیم بر اساس حقوقی که در جمهوری اسلامی ایران برایمان قائل شده‌اند، مشکلاتمان را حل کنیم و نیازی به دلسوزی‌های بیگانگان نداریم.
مدعیان حقوق بشر نگاهی به وضع مردم عراق و سوریه بیندازند. ارامنه سوریه و عراق، آشوریان و ایزدیان در این کشورها وضعیت بسیار بدتر از آنچه که تصورش را می‌کنیم، دارند. این‌گونه نیست که داعش، حقوق بشر را نسبت به آنها رعایت کند. استانداردهای دوگانه، غیرقابل قبول است.
در کنفرانسی که اخیراً در تهران برگزار کردیم به طور مکتوب اعتراض خودمان را نسبت به استانداردهای دوگانه غرب اعلام کردیم. البته امیدی وجود ندارد که غرب رویه خود را تغییر دهد چون جمهوری اسلامی ایران این مدعیان را خلع سلاح کرده است. از این رو تلاش می‌کنند از ابزار حقوق بشر تا زمانی که ابزار تازه‌ای به دست نیاورده‌اند، استفاده کنند.
به عنوان یک نماینده مجلس آزادی‌های سیاسی که اقلیت‌های دینی در ایران از آن بهره‌مند هستند را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ما هر ساله گردهمایی و میتینگ‌های سیاسی در محکومیت نسل‌کشی ارامنه در کشور برگزار می‌کنیم. مسئولین نظام مجوزهای لازم را همیشه صادر کرده و از این طریق با ما ابراز همدردی می‌کنند. دو سال پیش در یکی از میتینگ‌های ارامنه، آقای ابوترابی‌فرد نایب رئیس مجلس شورای اسلامی حضور پیدا کرده و نسل‌کشی ارامنه را محکوم کردند که این برای ما دستاورد بزرگی بود.
روزنامه ارمنی‌زبان ما با قدمت ۸۵ سال در کشور چاپ می‌شود. این نشان می‌دهد که ما در کشور اجازه فعالیتهای سیاسی داریم و بر اساس قوانین رایج در کشور، ما از این آزادی‌ها برخورداریم.
این آزادی‌ها در کشورهای همسایه چگونه است؟
در ترکیه، ارامنه از حقوقی که ما در ایران برخوردار هستیم، هیچ بهره ای ندارند. در عراق، سوریه، دوبی، کویت، ابوظبی و لبنان جوامع ارمنی منسجم و سازمان‌یافته‌ای داریم. اما در هیچ یک از این جوامع، حق و حقوقی که ما در جامعه ارامنه ایران داریم، رعایت نمی‌شود. همین باعث شده که بتوانیم بسیاری از مشکلات خود را بیان کرده و برای حل آن، راهکار قانونی پیدا کنیم. در ترکیه کسی حق صحبت کردن درباره نسل‌کشی ارامنه را ندارد و این مسئله جرم سیاسی محسوب می‌شود، اما در ایران ما می‌توانیم در محکومیت این مسئله، میتینگ برگزار کنیم.
رهبر انقلاب همزمان با آغاز سال میلادی با یکی از خانواده‌های آشوری دیدار کردند، این دیدار در بین جوامع اقلیت چه بازخوردی داشت؟
برای ما بسیار جای خوشبختی بود که ایشان همزمان با ولادت حضرت عیسی مسیح (ع) با یک خانواده شهید آشوری دیدار کردند. البته ایشان سال گذشته با یک خانواده شهید ارمنی ملاقات کردند. لطفی که رهبر انقلاب به اقلیت‌های دینی دارد، باعث افتخار ماست. وقتی رهبر انقلاب به خانه شهدای اقلیت رفته و فرقی بین آنها با سایر شهدا قائل نمی‌شوند، نشان‌دهنده همزیستی مسالمت‌آمیز پیروان ادیان الهی است.
در حالی که دشمنان این نظام قصد تخریب کردن این مسئله را دارند. می‌خواهند شکوه و عظمت این حرکت را زیر سؤال ببرند. با وجود اینکه عظمت این اقدام زیر سؤال رفتنی نیست اما تلاش مزبوحانه دشمنان ادامه دارد. این حضور مقام معظم رهبری در خانه اقلیت‌های مذهبی بازخوردهای مثبتی داشته و جامعه اقلیت از توجه ایشان خوشحال می‌شوند.
چندی پیش در ملاقاتی که نمایندگان اقلیت با مقام معظم رهبری داشتند، ایشان درباره نقش اقلیت‌های دینی در جنگ و پیشرفت در عرصه‌های مختلف صحبت کرده و خاطره‌ای از دوران جنگ تعریف کردند که گروهی از ارامنه کشور را در فرودگاه اهواز دیده بودند که برای کمک به شهید چمران، عازم جبهه‌ها بودند. این باعث افتخار ماست که رهبر انقلاب درباره نقش گذشته و حال اقلیت‌های دینی نظر مثبت دارند.
جامعه اقلیت‌های دینی در کشور به طور کلی با چه مشکلات و موانعی مواجه هستند؟
یکی از مشکلاتی که جامعه اقلیت‌های دینی و ارامنه با آن مواجه هستند، مرمت و بازسازی ساختمان‌های مدارس است. ۲۰ مدرسه در تهران داریم که اغلب توسط خیرین ساخته شده است که مقاوم‌سازی و مرمت آنها نیازمند اعتبار است که این اعتبار لازم وجود ندارد. مشکل دیگر اقلیت‌های دینی، حفاظت و مرمت ساختمان انجمن‌های فرهنگی و ورزشی ماست. انجمن رافی از انجمن‌های بزرگ ارامنه در نارمک و ورزشگاه آرارات از بزرگترین مجموعه‌های ورزشی جامعه ارامنه است که برای حفظ و نگهداری آنها نیازمند اعتبار هستیم، اما این اعتبارات اقتصادی وجود ندارد. مشکلات استخدامی در وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های مختلف از جمله دیگر مشکلات جامعه اقلیت است که تلاش می‌کنیم آنها را حل کنیم. به هر حال ما برای حل مشکلاتمان، نظام جمهوری اسلامی ایران را داریم و نیازی به دلسوزی مدعیان حقوق بشر نداریم.
