گروه سیاسی مشرق - در روزهای تبلیغاات انتخاباتی سال 92، حسن روحانی و تیم رسانه‌ایش با دست مایه قراردادن شعار بازگرداندن عزت به پاسپورت ایرانی و طرح این موضوع که روادید ایران در دولت گذشته بی اعتبار شده است، سعی در فضاسازی و جلب آرای مردمی کردند.
روحانی در برنامه تبلیغاتی خود و در پاسخ به سوال ایرانیان خارج از کشور گفته بود: به همه هموطنان قول خواهم داد که بزرگان،  افتخارات و میراث فرهنگی ایران و بزرگانی که برخی همسایگان در حال تصاحب آنها هستند را برمی‌گردانم و همچنین قول می‌دهم که احترام را به پاسپورت ایرانی برگردانم. (انتخاب، ۱۱۴۰۲۰)

حال که تقریبا سه سال از عمر چهارساله این دولت طی شده، ناتوانی در تحقق این وعده انتخاباتی برای همگان مشخص شده است. طنز تلخ ماجرا آنجاست که جایگاه پاسپورت ایرانی در این مدت بهتر نشده که هیج، حتی دچار افت شدید نیز شده است.

در آخرین نمونه از بی‌احترامی به پاسپورت ایران، می‌توان به مذاکرات مسئولان سیاست خارجی و سازمان حج و زیارت با طرف سعودی برای بررسی نحوه اعزام زوار ایرانی مراسم حج امسال اشاره کرد؛ در همین رابطه علی جنتی امروز در حاشیه جلسه با اعضای اتاق بازرگانی ایران، در میان خبرنگاران حاضر شد و در پاسخ به سوالی، از آخرین تصمیم سعودی‌ها برای قبول زائران ایرانی پرده برداشت.

وی که به نوعی از متولیان برگزاری مراسم حج در کشور محسوب می‌شود اعلام کرد: در چند ماه گذشته (عربستان) حتی به مسئولان سازمان حج و زیارت برای حضور و مذاکره ویزا ندادند و برای اولین بار در یک کشور ثالث ویزا صادر شد.

به گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی طرف عربستانی برخوردهای منفی با مسئولان سازمان حج و زیارت داشته است و با اینکه اعلام کردیم کشور سوئیس حافظ منافع عربستان در ایران است و می‌تواند برای حجاج ایرانی ویزا صادر کند، اما آنها می‌گویند ویزا باید در کشور ثالث صادر شود که به هیچ وجه برای ما امکان‌پذیر نیست.(فارس، 13950130000302)
این درحالی است که بی‌عرضگی حکام سعودی باعث آن شد که بیش از 465 تن از هموطنان ما که در مراسم حج سال گذشته حاضر بودند در فاجعه منا جان خود را از دست دادند که در میان شهدا نام دکتر غضنفر رکن‌آبادی سفیر سابق ایران در کشور لبنان که قبل از آن سعودی‌ها قصد ترور ایشان را نیز داشتند، به چشم میخورد.

همچنین براثر ضعف مدیریت آل‌سعود، سال گذشته در ماجرای سقوط جرثقیل در جنب خانه خدا نیز تعدادی از زوار من جمله دکتر سیداحمد حاتمی از دانشمندان برجسته پژوهشگاه فضایی ایران به لقا الله پیوستند.

این درحالی است که با نیم نگاهی به کارنامه دولت تدبیر و امید از ابتدای روی کار آمدن تاکنون، می توان به موارد زیادی از پسرفت در تحقق شعار بازگرداندن عزت به پاسپورت ایرانی برمی خوریم. شعاری که هرگز محقق نشد و در طی این سال‌ها نیز جایگاه پاسپورت ایرانی در میان کشورها، با افت مواجه شد.

موسسه Henley and Partners، موسسه‌ای بین المللی است که در زمینه مسائل اقامت و شهروندی در حال فعالیت است و هر ساله با انتشار جدولی با همکاری اتحادیه حمل و نقل هوایی (IATA)، اعتبار گذرنامه‌های هرکشور را رتبه‌بندی می‌نماید. این رده بندی برپایه تعداد کشورهایی است که حامل هر گذرنامه می‌تواند بدون دریافت روادید، وارد آن‌ها شود.
ـ
در تیرماه ۹۲ و درست در انتهای دولت دهم ایران در رتبه هشتادوششم جدول ارزش گذاری پاسپورت کشورهای دنیا قرار داشت. پس از روی کار آمدن دولت یازدهم و وعده‌های حسن روحانی مبنی بر آشتی با دنیا و بازگشت عزت به پاسپورت‌ها، ایران با یک پله سقوط در رده هشتاد و هفتم جدول سال ۲۰۱۴ قرار گرفت! در این جدول افراد با در دست داشتن پاسپورت ایرانی می‌توانستند بدون ویزا به ۴۰ کشور دنیا سفر نمایند.

ـ

سال۲۰۱۳

ـ

سال ۲۰۱۴

اما در جدول سال‌های بعد نکات جالب تری را می‌توان مشاهده نمود. در جدول سال ۲۰۱۵ و در کوران مذاکرات هسته‌ای، رتبه ایران در این جدول به رده نود و هشتم سقوط کرد و برخلاف انتظارها به جای افزایش رابطه ما با سایر کشورها تعداد کشورهای مجاز برای تردد بدون ویزا از ۴۰ به ۳۷ کشور کاهش پیدا کرد!
ـ
در این سال ارزش پاسپورت ایرانی هم تراز با کشورهایی همچون لیبی و کنگو بود و حتی از کشوری مانند جیبوتی که در رده ۹۴ ام قرار گرفته بود هم پایین‌تر قرار داشتیم.

ـ

سال ۲۰۱۵

در جدول سال ۲۰۱۶ که در دوران پسا برجام نیز منتشر شد اوضاع تغییری پیدا نکرده و ایران کماکان در رده نود و هشتم قرار دارد و تعداد کشورهای مجاز برای تردد بدون ویزا در همان عدد ۳۷ باقی مانده است و این در حالی است که کشوری مانند جیبوتی در این یک سال توانسته تعداد کشورهایی که می‌توانند بدون گرفتن ویزا به آن سفر نماید را از ۴۱ به ۴۴ کشور افزایش دهد ولی در دولت یازدهم و علی رغم تمام تبلیغات صورت گرفته و دیپلماسی لبخند، حتی در دوران پسا برجام هم بهبودی در وضعیت پاسپورت ایرانی مشاهده نمی شود.(جوان انقلابی، 44558)

قسمت غم انگیز ماجرا آن جاست که مسئولین جمهوری اسلامی که قصد داشتند برای بررسی وضعیت زوار ایرانی به عربستان سفر کنند با در بسته مواجه شدند و حتی برای وزرای ما نیز ویزا صادر نشد.

در این موضوع قرار بر این شد که وزیر ارشاد با توجه به اینکه سازمان حج زیر نظر این وزارتخانه است به این کشور سفر کند و در مورد وقایع به وجود آمده و عملکرد سعودی‌ها از نزدیک در جریان امور قرار گیرد اما سعودی‌ها با این بهانه که علی جنتی سعی در سیاسی‌کاری در مورد فاجعه منا دارد از اعطای ویزا به وی خودداری کردند و بعد از مدتی وزیر بهداشت و حسن قشقاوی معاون کنسولی ایران با همین مأموریت به عربستان سعودی رفتند.

از دیگر اتفاقات ناگواری که دولت نتوانست به شعار انتخاباتی خود تحقق بخشد، به مهرماه سال گذشته برمی‌گردد. زمانی که چندین تن از معلمان ایرانی که برای ماموریت در کشور امارات حاضر بودند توسط پلیس آن کشور، به دلایل واهی تحت تعقیب قرار گرفته و بازداشت شدند. اقدامی که تا مدت‌ها باسکوت مسئولان وزارت خارجه همراه شده بود و نگرانی خانواده‌های این عزیزان را در داخل کشور، دوچندان می‌کرد.(تابناک، ۵۳۹۵۳۹)

در همین رابطه محمد مهدی زاهدی رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، درباره رسیدگی به وضعیت معلمان بازداشت‌ شده در امارات، ضمن محکوم کردن این اقدام، اظهار داشته است: رفتار اماراتی‌ها در خصوص معلمان، زننده و توهین‌آمیز بوده است و آن‌ها با دستبند و پابند و به شکلی که در قرون‌وسطی با غل و زنجیر با زندانیان رفتار می‌کردند، با این معلمان رفتار کرده‌اند.

زاهدی تصریح کرد: دولت و وزارت خارجه باید قاطعانه این حرکت زشت، غیر دیپلماتیک و غیرانسانی اماراتی‌ها را پاسخ دهند. (فارس، 13940721001419)

جا دارد در انتها مروری اجمالی داشته باشیم بر اظهارات آقای روحانی در سال 92 و در بحبوحه تبلیغات انتخاباتی که گفت: «‌ارزش پاسپورت، علامت نوع رابطه ما با دنیاست؛ اگر روابط ما با کشوری، قاره‌ای یا کل جهان صمیمی و بر مبنای احترام متقابل و منافع متقابل، روابط گرمی باشد، آنوقت شهروند ایرانی در آن کشور جایگاه دیگری پیدا می‌کند، در آن صورت چهره ایرانی را که می‌بینند، به عنوان چهره دوست نگاه می‌کنند و پاسپورت هم جایگاه خود را پیدا می‌کند.» (rouhani.ir ۱۳۹۲/۰۳/۰۹)