به گزارش مشرق، استاد مسلم مداحی، اذان و مرثیه‌سرایی، حاج سلیم مؤذن‌زاده‌اردبیلی
دار فانی را وداع گفت. سلیم مؤذن‌زاده مداح
نام‌آشنای ایرانی که نوای او بیش از 6 دهه با حنجره‌ای استثنایی، گوش و دل
علاقه‌مندان را نوازش داده است روز گذشته در سن 80 سالگی دعوت حق را لبیک
گفت.
حاج سلیم که حنجره خود را وقف نغمه‌خوانی در گلستان سیدالشهدا(ع) کرده
بود، چندی پیش در مراسمی در جشن عید غدیر در وصیتی به اردبیلی‌ها از آنها
می‌خواهد او را با نوای «زینب زینب» تشییع کنند. سلطان‌الذاکرین سلیم
مؤذن‌زاده‌اردبیلی در مراسم جشن عید غدیرخم سال جاری در اردبیل گفته بود:
چند صباحی از عمر من باقیمانده و وصیت می‌کنم مرا با نوای «زینب زینب» در
اردبیل تشییع و سپس برای تدفین به جوار بارگاه امام رضا(ع) در مشهد مقدس
انتقال دهند. اساتید فن نام استاد سلیم مؤذن‌زاده‌اردبیلی را هم‌ردیف
استاد عبدالباسط در زمینه مداحی جزو عجایب روزگار دانسته‌اند به‌طوری که وی
بیش از ۵ ساعت در اوج می‌خواند و بیش از ۱۵ ساعت پی‌درپی مداحی می‌کرد که
در نوع خود بی‌نظیر است.
حنجره موروثی خاندان مؤذن‌زاده
استاد سلیم مؤذن‌زاده‌اردبیلی در سال 1315 شمسی در شهر اردبیل دیده به
جهان گشود. وی فرزند دیگر شیخ عبدالکریم مؤذن‌زاده‌اردبیلی نخستین مؤذن
رادیوی ایران و برادر رحیم مؤذن‌زاده‌اردبیلی از مؤذنان معروف ایران است.
وی علاوه بر زبان ترکی- آذربایجانی، به زبان فارسی و عربی نیز تسلط داشته و
به نوحه‌سرایی در این زبان‌ها نیز معروف بود. اعجاب و توانایی بی‌وصف در
اجرای برنامه‌های گوناگون مداحی، نوحه‌خوانی، مولودخوانی، اذان و قرائت
قرآن مجید از دوران نوجوانی وی را در ردیف یکی از مطرح‌ترین افراد جهان در
این رشته‌ها قرار داده است. وی به‌طور متوسط روزانه 5 ساعت از عمر خود را
صرف مداحی کرده و بیش از 2 هزار عنوان نوار کاست مربوط به برنامه‌های او از
زمان پیدایش ضبط‌صوت تاکنون موجود است و اذان معروف وی در دستگاه ماهور
خوانده شده است.
از زمان‌های گذشته، افراد زیادی از اردبیل تاکنون به حرفه
مؤذنی و مداحی پرداختند اما به‌طور مسلم صدای گیرا در خانواده
مؤذن‌زاده‌اردبیلی موروثی بوده و همه فرزندان و نوادگان مرحوم شیخ فرج، این
موهبت الهی را از او به یادگار دارند. شیخ فرج پدربزرگ سلیم
مؤذن‌زاده‌اردبیلی، قدیمی‌ترین مؤذن کشور است که اطلاعات مختصری از وی
موجود است.
به‌گفته سالخوردگان، صدای اذان وی را ساکنان روستاهای واقع در
حاشیه 3 فرسنگی شهر اردبیل سحرگاهان از بام مسجد زینال در مرکز شهر
می‌شنیده‌اند. شیخ عبدالکریم، فرزند شیخ فرج هم نخستین مؤذن در ایران است
که نوای اذان دلنشین او شهرت جهانی دارد. وی در سال 1273 خورشیدی در محله
«تازه شهر» اردبیل متولد شد و تا سال 1321 خورشیدی نوای توحیدی‌اش از مناره
مسجد میرزا علی‌اکبر این شهر به گوش می‌رسید. نعیم، سلیم، رحیم، محمود و
داوود 5 فرزند او از مداحان اهل‌بیت(ع) و در ردیف مؤذن‌های مشهور جهان
اسلام شناخته شده‌اند.
استاد سلیم، درباره پدرش می‌گوید: او در سال 1321
خورشیدی به‌قصد زیارت بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) عازم مشهد مقدس می‌شود و
در بین راه شبی را در منزل یکی از دوستان خویش در تهران سپری می‌کند. از
آنجایی که شیخ عبدالکریم عشق مؤذنی داشته سحرگاه به پشت‌بام منزل واقع در
خیابان عین‌الدوله رفته و ندای توحیدی اذان را سر می‌دهد. سلیم که خود
علاوه بر حفظ روش‌های قدیمی، سبک‌های جدیدی با اصالت فرهنگی را در
نوحه‌خوانی و مداحی ابداع کرده، می‌گوید: صدای من و برادرانم در برابر صدای
پدرم مانند قطره‌ای است در مقابل دریا.
«زینب، زینب» نوحه‌ای دارای «شعر سلیم» و «صوت سلیم»
خالق نوای «زینب زینب» که در دهه 60 و 70 به یکی از پرفروش‌ترین کاست‌های
مداحی تبدیل شده بود، از عباراتی فاخر برای اهل‌بیت علیهم‌السلام استفاده
می‌کرد. برای نمونه نوحه «زینب، زینب» ضمن اجرای صوتی و لحنی بسیار فاخر،
دارای «شعری سلیم» است که هم گویای مصیبت وارده بر حضرت زینب است و هم
حقیقت وجودی «زینت امیرالمؤمنین» علی علیه‌السلام را بیان می‌کند.
عباراتی
همچون «کنز حیا»، «کان وفا»، «روح با ایمان»، «نشان زهرا(س)» و «محبوبه
جانان» در وصف زینب کبری(س) مبین حقیقت وجودی آن بانوی بزرگ اسلام است که
در شعر وجود دارد و در کنار آن، ام‌المصائب بودن آن حضرت در عباراتی همچون «درد
آشنا»، «غرق بلا» و «قهرمان غم» تجلی یافته است. به‌گفته مردم استان
اردبیل در دهه 60 ایشان بیش از 5 ساعت در اوج می‌خواند و بیش از 15 ساعت
پی‌درپی مداحی می‌کردند که در نوع خود بی‌نظیر است.
مرحوم مؤذن‌زاده: مدیون توجه سیدالشهدا(ع) هستم
مرحوم سلیم مؤذن‌زاده‌اردبیلی، پیش از این در گفت‌وگویی گفته بود: رحیم و
من و دیگران اگر اذان گفته‌ایم و دل‌های مردمان مومن را منقلب کرده‌ایم، به
مدد انفاس پاک نبوی است و توجهات ویژه اهل‌بیت و امام حسین(ع). او
می‌گفت: نه‌تنها سالخوردگی هیچ تاثیر سوئی در صدای او نداشته، بلکه صدایش و
طنین آوایش روز به روز رساتر هم شده و گوهر تجربه نیز بدان افزوده شده
است. او همه را مدیون و مرهون دل‌سپردگی به مرام حسین‌بن‌علی می‌دانست.
سلیم مؤذن‌زاده درباره صدای خوش و موسیقی گفته است: «صدای خوش یک امر
موروثی در خانواده ما بود. ابوی در عزای حسین نوحه می‌گفت و نوحه می‌خواند
اما چیزی که او را در درجه‌ای برتر قرار می‌داد، آشنایی کامل وی به موسیقی
است.
او در ردیف و گوشه‌های موسیقی ید طولایی داشت و ما را نیز آموزش
می‌داد. من هرچه در این زمینه یاد گرفته‌ام از ابوی است.» مرحوم مؤذن‌زاده
از خاطرات خود با اساتید موسیقی ایرانی نیز اینطور روایت می‌کند: «من در
محضر استاد جلیل شهناز بوده‌ام و از محضر تاج اصفهانی استفاده کرده‌ام. از
مرحوم اقبال آذر هم استفاده‌ها کرده و حظ‌ها برده‌ام.
در سفری که به باکو
داشتم، با اساتید موسیقی آذربایجان که واقعا استاد صدا و آواز هستند، دیدار
داشتم. هابیل علی‌اف و آقاخان عبدالله‌اف از صدای من تعریف می‌کردند و من
هم همه اینها را مدیون توجه حضرت سیدالشهدا هستم». مداحی و نوحه‌خوانی از
نظر مرحوم سلیم مؤذن‌زاده کار هر کسی نیست: «بهترین صدا آن است که باعث
آزار شنونده نشود، بلکه عامل جذب او باشد. گاه مداحانی می‌بینیم که بدون
دانستن فنون آواز و موسیقی و رعایت قواعد کلامی، با صدای آزاردهنده‌ای،
مداحی می‌کنند. اینها هم به خودشان ضرر می‌رسانند و هم موجب آزردگی‌خاطر
عزادار می‌شوند».
در دستگاه امام حسین(ع) باید نفس سالم داشت
از نظر او نوحه‌خوان باید دوره‌های تعلیم را با موفقیت پشت سر بگذارد و به
این نکته توجه کند که می‌خواهد برای عزای حسین‌بن‌علی نوحه بگوید، پس پاکی
نیت و خلوص عمل لازمه موفقیت و ماندگاری است. او می‌گفت: «باید برای
نوحه‌خوانی علاقه داشت. اگر علاقه قلبی و خواست درونی نباشد و امیال نفسانی
و رسیدن به مادیات مدنظر باشد، چندی نمی‌گذرد که هم آبروی آدم می‌رود و هم
مال و منالش. دستگاه امام حسین(ع) با کسی شوخی ندارد، باید پاک بود و با
نفس سالم به این درگاه خدمت کرد».
مطالعه 400 صفحه کتاب برای خواندن یک شعر
سلیم مؤذن‌زاده به دوران همراهی‌اش با استاد تاج‌الشعرا اشاره می‌کند. وی
می‌گوید: «استاد یحیوی همسایه ما بودند. ما در مکتب ایشان نکته‌ها
آموخته‌ایم، من بیشتر اوقات با ایشان بودم و شعرهای ایشان را می‌خواندم.
شعر «هنده» را نخستین‌بار من خواندم و برای خواندن آن بیشتر از ۴۰۰ صفحه
کتاب مطالعه کردم تا بدانم واقعیت تاریخی و دینی آن چه بوده است»! استاد
مؤذن‌زاده به اذان مرحوم شیخ عبدالکریم اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: مرحوم
آیت‌الله حاج شیخ رحیم مؤذن‌زاده، من، مرحوم منعم و داوود اذان گفته‌ایم،
اما اذان ما در برابر اذان ابوی قطره‌ای از دریاست. اذان ابوی آدم را منقلب
می‌کرد، بویژه که ایشان نخستین‌بار در رادیو به صورت زنده، اذان گفت و
عبارت «اشهدان علی ولی‌الله» را به کار برد.
اذان آیت‌الله هم جذاب بود.
این اذان‌ها انسان‌های بسیاری را مسلمان کرده و این نشانه‌ای از قدرت آوای
الهی است. وقتی از سلیم مؤذن‌زاده می‌پرسیم، از کدام اثر عاشورایی‌ات بیشتر
خوشت می‌آید، گره در پیشانی می‌افکند و با تاثر خاصی می‌گوید، می‌خواند و
سینه می‌زند: «خداحافظ ای آنام باجی آغلاما یانا یانه...» آن مرحوم درباره
آرزوی خود می‌گفت: از خدا می‌خواهم همه را به راه راست هدایت کند و آرزویم
این است که سیدالشهدا(ع) شافع شیعیان حقیقی‌اش باشد و ما را هم شفاعت کند.
منبع: وطن امروز
