«شاکو باتم» و برده‌های آفریقایی در ریچموند
اگر در تاریخ آمریکا جست‌وجو کنید، ده‌ها و بلکه صدها موضوع را خواهید یافت که هر کدام، ارزش نوشتن چندین گزارش را دارند. سرویس جهان مشرق در این گزارش قصد دارد صرفاً به یکی از این موضوع‌ها بپردازد: ماجرای منطقه «شاکو باتم[1]» در شهر ریچموند ایالت ویرجینیا. شهر ریچموند یکی از بزرگ‌ترین مراکز برده‌داری و تجارت برده آمریکا در قرن‌های 17 و 18 میلادی بود. ریچموند آن‌چنان بازار پررونقی برای خرید و فروش برده‌های سیاه‌پوست بود که گفته می‌شود اکثر سیاه‌پوستانی که امروز در آمریکا زندگی می‌کنند، اجدادی دارند که در ریچموند فروخته شده‌اند.
از طرفی منطقه شاکو باتم[2] که یکی از قدیمی‌ترین محله‌های شهر ریچموند محسوب می‌شود، نقش مهمی در این تجارت ایفا می‌کرد، تا جایی که گفته می‌شود این منطقه بعد از شهر «نیو اورلئان»، بزرگ‌ترین مرکز تجارت برده در آمریکا بوده است. تقریباً تمام شهرهای آمریکا که ردپای تجارت برده در آن‌ها وجود دارد، امروز هم نوعی یادبود از آن دوران را در خود دارند، خواه یک ساختمان، موزه یا مجسمه. با این حال، شهر ریچموند با وجود آن‌که یکی از بزرگ‌ترین مراکز برده‌داری بوده، چنین یادبودی را ندارد.
منطقه نیم کیلومتر مربعی شاکو باتم در دوران اوج تجارت برده، بین 40 تا 50 مرکز مزایده برده، بین 6 تا 8 زندان بردگان، ده‌ها دفتر تجارت برده و چندین و چند صنعت مرتبط با برده‌داری را در خود جای داده بوده است. با این حال، اکنون بخش اعظم این منطقه تاریخی، تخریب و به جای آن، پارکینگ، جاده و بزرگ‌راه احداث شده است. این در حالی است که از نظر بومیان منطقه و نوادگان برده‌های خرید و فروش شده در شاکو باتم، این بخش از شهر ریچموند «زمین مقدس[3]» و یادگار رنج‌ها، بی‌عدالتی‌ها و البته مبارزه‌ها علیه برده‌داری در آمریکاست.
سازمان غیردولتی «اتحادیه ملی حفاظت تاریخ» آمریکا که سال 1949 توسط کنگره برای «حفاظت از ساختمان‌ها، محله‌ها و میراث متنوع تاریخی آمریکا» تأسیس شد، سال 2014 شاکو باتم را یکی از 11 مکان تاریخی آمریکا دانست که در معرض بیش‌ترین خطر قرار دارند. این سازمان خیلی زود و بعد از آن‌که طرحی جنجالی برای ساخت یک استادیوم بیس‌بال، یک هتل، یک فروشگاه مواد غذایی، و یک فضای مسکونی و تجاری در این منطقه مطرح شد، شاکو باتم را تا مرتبه یک «گنج ملی» ارتقا داد[4]. با این حال، این‌ها تمام بلاهایی نیست که تا کنون بر سر شاکو باتم آمده است.
دلایل اهمیت ایالت ویرجینیا
برای آن‌که اهمیت منطقه شاکو باتم را بدانید، ابتدا باید بدانید که ریچموند تنها به خاطر تاریخ برده‌داری‌اش نیست که شناخته‌شده است، بلکه این شهر پایتخت «ایالات مؤتلفه آمریکا[5]» در جنگ داخلی آمریکا نیز بود. ریچموند به‌رغم شکست ایالت‌های جنوبی در جنگ داخلی، تا همین امروز هم رهبران ایالات مؤتلفه در دوران جنگ را تحسین و تکریم و حتی از ایالات مؤتلفه، به خاطر اصرار بر ادامه برده‌داری تا حد تجزیه‌طلبی و جدایی از ایالت‌های شمالی، حمایت می‌کند، اما به نظر می‌رسد تعمداً تلاش دارد تا شاکو باتم و تاریخ برده‌داری آن را از یاد ببرد.
این تلاش‌ها تا حدود 20 سال پیش هم مؤثر بود و تاریخ شاکو باتم تقریباً به فراموشی سپرده شده بود. با این حال، طی سال‌های اخیر و در اثر تحولاتی که منجر به افزایش آگاهی عموم مردم نسبت به تاریخ و حقوق سیاه‌پوستان در آمریکا شده، شاکو باتم نیز به مرکز توجهات آورده شده و مردم و سازمان‌های اکتیویست محلی به فکر بازسازی این منطقه تاریخی افتاده‌اند. همین تلاش‌ها موجب شده تا اقدامات مقامات شهری ریچموند و مقامات ایالتی ویرجینیا زیر سؤال برود.
چه‌بسا تلاش‌ها برای مخفی کردن تاریخ شاکو باتم به این خاطر بوده که شهر ریچموند و ایالت ویرجینیا، یکی از مهم‌ترین شهرها و ایالت‌های آمریکا هستند. اگرچه در حال حاضر، نرخ فقر در ریچموند حدود 26 درصد است، اما این شهر و ایالت ویرجینیا آن‌قدر در تاریخ آمریکا اهمیت داشته‌اند که پنج رئیس‌جمهور از اولین رؤسای‌جمهور آمریکا، همگی از ایالت ویرجینیا بوده‌اند. بنابراین مخفی ماندن بخشی مهم از تاریخ این ایالت، نمی‌تواند اتفاقی باشد، بلکه نشان‌دهنده اقدامات عامدانه توسط قشر حاکم در آمریکا برای غافل کردن مردم از تاریخ نه تنها ویرجینیا، بلکه کل آمریکاست[6].
برای درک اهمیت برده‌داری باید دانست که ویرجینیا مهم‌ترین، بزرگ‌ترین و ثروتمندترین ایالت آمریکا در ابتدای تاریخ این کشور بود[7] و ثروتی که از تجارت برده و کشاورزیِ مبتنی بر برده‌داری به خصوص در این ایالت ایجاد شد، سرمایه‌ای را در آمریکا به وجود آورد که اساس نظام سرمایه‌داری این کشور شد. به عبارت دیگر، برای آن‌که آمریکا را بفهمید، باید برده‌داری را بفهمید. به بیان ساده: اگر برده‌داری در آمریکا نبود، کشاورزی هم در این کشور به وجود نمی‌آمد و اگر کشاورزی به وجود نمی‌آمد، دلیلی نداشت کشوری به نام آمریکا به وجود بیاید.
انقلاب بردگان که در شاکو باتم دفن شد
دلایلی که در بالا ذکر شد، به خوبی نشان می‌دهد که سرمایه‌داران در ویرجینیا علاقه‌ای ندارند که تاریخ برده‌داری در ریچموند و به خصوص شاکو باتم برجسته شود. این در حالی است که سرنوشت شخصیت‌های مشهوری در تاریخ آمریکا با شاکو باتم گره خورده است. «سالومون نورتاپ[8]» جوان سیاه‌پوستی بود که اگرچه برده نبود، اما طی سفر به واشینگتن (جایی که برده‌داری مجاز بود) توسط عده‌ای سفیدپوست، با مواد مخدر بی‌هوش، ربوده و به عنوان برده، فروخته شد.
این نقاشی، آثار تنبیه روی بدن یک دختربچه 13 ساله را نشان می‌دهد؛ زنی که صاحب این برده بود، او را بیش از یک هفته در یک اتاق حبس کرده و در این مدت، بارها او را با آتش سوزاند
نورتاپ بعد از 12 سال توانست دوباره آزادی خود را به دست آورد و سپس کتاب خاطرات این 12 سال به نام «دوازده سال بردگی» را در سال 1853 منتشر کرد. این کتاب، یکی از مشهورترین کتاب‌های تاریخ برده‌داری در آمریکا شد و فیلمی که سال 2013 بر اساس این کتاب ساخته شد، توانست جایزه اسکار سال 2014 برای بهترین فیلم را از آن خود کند. نورتاپ مدتی را در یکی از زندان‌های شاکو باتم حبس بود.
شاکو باتم در کنار برده‌داری و البته میزبانی از بزرگ‌ترین کمپانی‌های تولید و توزیع تنباکو در آمریکا، به دلایل دیگری هم شناخته‌شده است. چوبه‌های دار در این منطقه، در تاریخ 10 اکتبر سال 1800، شاهد اعدام عده زیادی از بردگان بودند[9]. از جمله این افراد، جوانی 24 ساله موسوم به «ژنرال گابریل» بود که فرمانده و استراتژیست اصلی انقلاب بردگان در سال 1800 بود. جایی که این افراد اعدام شدند، قبرستانی بود که از سال 1750 تا سال 1816 فعال و اولین قبرستان در آن منطقه بود که اجازه دفن سیاه‌پوستان در آن داده شده بود. این قبرستان تا سال‌ها، صرفاً با نام «محل دفن نیگروها[10]» (سیاه‌پوستان) شناخته می‌شد.
تلاش‌ها برای بازسازی تاریخ شاکو باتم از اوایل دهه 1990 آغاز و از سال 2004 به طور جدی‌تری پی‌گیری شد[11]. البته مقامات شهری نیز به نوبه خود بارها با این تلاش‌ها مقابله کردند. سال 2004 عده‌ای از اکتیویست‌های آمریکایی تابلوی «اعدام گابریل» را در کنار بزرگ‌راهی نصب کردند که از منطقه شاکو باتم می‌گذشت. این کار آغازی بود برای هم‌کاری میان سازمان‌ها و اکتیویست‌های محلی با هدف بازگرداندن تاریخ شاکو باتم به این منطقه در قالب پروژه‌ای موسوم به «پروژه بازپس‌گیری تاریخی زمین مقدس».
تاریخ شاکو باتم؛ از قبرستان سیاه‌پوستان تا تفرجگاه سفیدپوستان
قبرستان سیاه‌پوستان که ده‌ها و شاید صدها سیاه‌پوست بَرده و آزاد در آن دفن هستند، تا همین چند سال پیش، آسفالت شده و به عنوان پارکینگ تجاری از آن استفاده می‌شد. آن‌چه بیش از همه موجب خشم اکتیویست‌های محلی شد این بود که آخرین کاربریِ این پارکینگ به استفاده «دانشگاه مشترک‌المنافع ویرجینیا» برمی‌گردد که یک نهاد دولتی است. این پارکینگ پس از حدود یک دهه اعتراضات مردمی، در سال 2011 تخریب و به جای آن پارک کوچک یادبود برای قبرستان سیاه‌پوستان ساخته شد. با این وجود، مقامات شهری هنوز هم دست‌بردار نبودند و نیستند.
بعد از آن‌که پارکینگِ ساخته‌شده روی قبرستان سیاه‌پوستان تخریب شد، «دوایت جونز» شهردار ریچموند با هم‌راهی یک گروه عمومی-خصوصی به نام «ریوایتلایز آروی‌ای» طرحی را ریختند تا (چنان‌که گفته شد) یک مجموعه ورزشی، تفریحی و مسکونی را در این منطقه بسازند. با تلاش اکتیویست‌های محلی این پروژه سال 2014 متوقف شد، اما آینده شاکو باتم هنوز هم در هاله‌ای از ابهام است. البته خبر خوش برای این منطقه این است که از اول ژانویه سال جدید (12 دی 95) شهردار جدیدی روی کار خواهد آمد که به نظر می‌رسد، با تخریب این بخش از تاریخ آمریکا مخالف باشد.
البته کار اکتیویست‌ها در ریچموند و شاکو باتم به هیچ عنوان به پایان نرسیده است. این افراد اکنون به دنبال وادار کردن مقامات محلی به احداث پارکی بزرگ‌تر در شاکو باتم هستند که بتوان بخشی از آن را به طور خاص به روایت تاریخ این منطقه و ظلم‌هایی اختصاص داد که در دوران برده‌داری در آمریکا بر سر سیاه‌پوستان رفته است. اگر این پروژه به موفقیت برسد قرار است نام این پارک «پارک یادبود شاکو باتم» گذاشته شود تا شاید بالأخره ریچموند هم به عنوان بزرگ‌ترین مرکز تجارت برده‌ها در آمریکا، صاحب یادبودی برای عبرت گرفتن از آن دوران شود.
[6] بخش‌هایی از این گزارش بر اساس مصاحبه نویسنده با «فیل ویلیتو» سردبیر نشریه «ویرجینیا دیفندر» نوشته شده است.
