سرویس جهان مشرق - در کنار اخبار آشکار و تحلیل‌های روزمره در دنیای بین‌الملل، اخباری در لابه‌لای فضای سایبری وجود دارد که یا دیده نمی‌شود و یا کمتر موردتوجه نخبگان، تحلیل‌گران و مخاطبین قرار می‌گیرد؛ مشرق با استفاده از رصد و منابع خاص، اخبار ویژه دنیای بین‌الملل را برای مخاطبین عرضه می‌کند.

*******

** تغییر احتمالی سیاست کاخ سفید درباره برجام و رابطه گیری با ایران

منابع خبری از تحلیل جدید کارشناسان به کاخ سفید خبر داده‌اند؛ در این تحلیل آمده است:

سیاستمداران ایالات‌متحده و مقامات کاخ سفید باید این موضوع را درک نمایند که بعید به نظر می‌رسد «راهبرد فشار» بر ایران بتواند این کشور را وادار سازد تا از سیاست خود مبنی بر حمایت و پشتیبانی از سازمان‌های شبه‌نظامی شیعه در سراسر خاورمیانه عقب‌نشینی نماید. «راهبرد فشار» همچنین ممکن است «تندروها» را در ایران تقویت نماید و زمینه روی کار آمدن مجدد آن‌ها را فراهم سازد.

دولتمردان و نمایندگان کنگره ایالات‌متحده باید به‌جای اتخاذ و پیگیری «راهبرد فشار» بر ایران، به دنبال «تعامل پایدار» با این کشور باشند. تعامل مذکور باید به نحوی باشد تا طی آن، ضمن آنکه «اعتماد» طرفین جلب می‌شود، راه‌کارهای مصالحه در خصوص بحران‌های موجود در خاورمیانه نیز پیگیری شده و تحقق یابد؛ درواقع، نظر به آنکه «سیاست شدت عمل» در برابر ایران آثار مثبتی در برنداشته است، ایالات‌متحده باید «سیاست تعامل محتاطانه» را در پیش بگیرد.

در آغاز، واشنگتن باید زمینه تحقق منافع اقتصادی برجام را برای ایران تسهیل نماید و بدین نحو به ایران نشان دهد که به مفاد برجام متعهد است. شاید ساده‌ترین راه این باشد که ایالات‌متحده، دستورالعمل روشنی را صادر کند که طی آن، شرکت‌های خارجی بتوانند در ایران سرمایه‌گذاری کنند.

** جَنجَویدها شاید راهی صنعا شوند

عمر البشیر، رئیس‌جمهور سودان، به اصرار محمد بن زاید آل نهیان، ولیعهد امارات، از نمایشگاه نظامی ایدکس (IDEX) بازدید کرد. آل نهیان از این فرصت استفاده کرد تا از رهبر سودان بخواهد چندین گروه از نیروهای شبه‌نظامی جَنجَوید را به یمن اعزام کند. بشیر به سختی می‌تواند درخواست کمک از جانب ابوظبی و ریاض، حامیان مالی اصلی سودان را رد کند.

جَنجَویدها شبه نظامیان عرب زبان در منطقه دارفور در غرب سودان هستند. جنجویدها عرب تبار بوده (بیشتر از قبیله بقاره) هستند و در درگیری دارفور که از سال ۲۰۰۳ به این سو رخ داده نقشی اصلی را به عهده داشته و دارند. آنان از حکومت مرکزی دفاع می‌کنند. جنجوید معنای مرد مسلح اسب‌سوار است. جنجویدها به نوعی ادامهٔ نیروی مسلّح قبیله‌ای مراحلین هستند که سال‌ها قبل وجود داشته‌اند.

** پشت پرده سفر ملک سلمان به شرق آسیا

سفر آسیایی پادشاه عربستان و هیئت پرشمار همراه او به کشورهای مالزی، اندونزی، برونئی، چین، ژاپن و مالدیو باهدف بهبود روابط استراتژِیک عربستان با این کشورها صورت گرفت.

 برخلاف سایر سفرهای خاندان سلطنتی که جنبه خصوصی دارد، این سفر جنبه عمومی و دولتی داشت. اندونزی، مالزی و برونئی، از کشورهای اسلامی هستند که عربستان برای مقابله با ایران روی آنان حساب ویژه‌ای باز کرده است.

عربستان از این کشورها تقاضا کرده تا به ائتلاف نظامی اسلامی ملحق شوند. هدف اعلامی این ائتلاف، مبارزه با تروریسم است اما علیه تهران، هدف‌گیری شده است؛ از سوی دیگر، چین و ژاپن، بازار اصلی و مهم برای نفت عربستان هستند؛ اما بعد از رفع تحریم‌ها، ایران، با عربستان برای سهیم شدن در این بازار نفت، رقابت می‌کند. یکی دیگر از اهداف اعلام‌نشده این سفر، نمایش سلامتی و نشاط ملک سلمان 81 ساله بوده است.

** چین، ترامپ را زیر نظر می‌گیرد

مواضع متناقض دونالد ترامپ در موضوع تایوان – وی در ابتدا استقلال آن را به رسمیت شناخته و سپس سیاست «چین واحد» پکن را تأیید کرد – مقامات سیاست خارجی چین را بر آن داشته که سریعاً به میز طرح نقشه‌ها بازگردند.

"ژی جین‌پینگ" رئیس‌جمهور چین، برخی مقامات رده بالای اطلاعاتی را برگزیده تا هدایت اندیشکده‌های دولتی را عهده‌دار شده و به مطالعه سیاست خارجی آمریکا در دوران ترامپ بپردازند.

یانگ مینگ‌جی ریاست مؤسسه مطالعات تایوان، بخشی از مؤسسه تأثیرگذار آکادمی علوم اجتماعی چین (Chinese Academy of Social Sciences) را عهده‌دار شده است. مینگ‌جی، معاون مؤسسه روابط بین‌المللی معاصر چین (China Institute of Contemporary International Relations - CICIR) شخصیتی مهم در وزارت امنیت داخلی است که به مؤسسه گزارش می‌دهد. وزارت امنیت داخلی چین برای تحلیل آنچه ممکن است در آینده در کاخ سفید رخ دهد، با یوان پنگ (Yuan Peng)، معاون مؤسسه روابط بین‌المللی معاصر چین و کارشناس آمریکا، نیز ارتباط برقرار کرده است.

پنگ در دسامبر گزارشی نوشت که نگرانی‌های رئیس جمهور درباره ترامپ را کاهش داده و ادعا می‌کرد که ترامپ علی‌رغم رفتار متغیرش مجبور است در داخل بوروکراسی قدرتمند آمریکا را که یک دیدگاه کاری استراتژیک‌تر اعمال می‌کند، مدنظر قرار دهد.

** اعزام کماندوهای اسرائیلی و لهستانی به صحرای سوریه

بر اساس اطلاعات منابع ما، نیروهای ویژه لهستان به بهانه مبارزه با داعش نه‌تنها به سوریه بلکه وارد عراق نیز شده‌اند. مرکز فرماندهی این نیروها در اردن است؛ جایی که اکثر اقداماتشان با همتایان آمریکایی یعنی نیروهای فرماندهی عملیات ویژه آمریکا (USSOCOM)، هماهنگ می‌شوند.

این قرارگاه، نیروهای ویژه لهستان را از زمانی که در تعداد زیاد در دهه 2000 به افغانستان اعزام شدند، آموزش داده و تجهیز کرده است.

کماندوهای لهستانی در کنار کماندوهای ویژه فرماندهی عملیات ویژه فرانسه (Commandement des Operations Speciales) و نیروهای هوایی ویژه (SAS) بریتانیا در مرکز فرماندهی مشترکی قرار دارند. اسرائیل نیز اخیراً افسران اطلاعاتی و رابط به این فرماندهی و مراکز عملیاتی مشترک اعزام کرده است.

** اهل سنت عراق و تلاش برای نزدیک شدن به دولت ترامپ

مالک الصالح، لابی‌گر خستگی‌ناپذیر واشنگتن برای اهل سنت عراق اخیراً قراردادی با جمال الضاری، رهبر قبیله زوبع در استان الانبار عراق منعقد کرده است. الضاری، برادرزاده شیخ حارث الضاری، پس‌ازاینکه در ماه می‌گذشته دومینیک دوویلپن، نخست‌وزیر سابق فرانسه و ویلیام فالون (William Fallon)، فرمانده سابق قرارگاه فرماندهی مرکزی آمریکا را ترغیب کرد که در هتل جرج پنجم پاریس نشستی با سازمان وی، سفیران صلح عراق داشته باشند، لابی‌گری گسترده‌ای در کشورهای غربی در ماه‌های اخیر شروع کرده تا به معرفی و تبلیغ قبیله‌های سنی بپردازد.

** رسوایی رئیس سابق موساد

 یوسی کوهن (Yussi Cohen)، رئیس موساد در هفته‌های اخیر به دلیل اینکه هجده ماه پیش بلیت‌های مجانی کنسرت "ماریا کری" را پذیرفته بود، درگیر یک رسوایی علنی شده است. کوهن که پیشتر مشاور امنیت ملی بنیامین نتانیاهو بود این بلیت‌ها را از جیمز پاکر (James Packer)، سرمایه‌دار استرالیایی و نامزد کری در آن زمان، گرفته بود. این امر مغایر با قوانین اسرائیلی است که مقامات دولتی را از پذیرش هدایا منع می‌کند. پاکر در آن زمان منتظر دریافت مجوز اقامت در اسرائیل بود. چند ماه قبل‌تر پاکر و آرنون میلچان (Arnon Milchan)، تهیه کننده فیلم در هالیوود و جاسوس سابق، سعی داشتند کوهن را ترغیب کنند با آن‌ها یک شرکت امنیت سایبری تأسیس کند. دادستانی اسرائیل در حال تحقیق از پاکر و میلچان درباره ادعاهای فساد اعضای خانواده نتانیاهو است.

** امان و تلاش برای نزدیک شدن به دمشق

شخصیت‌های مهم اردن در حال ارتباط دوباره با سوریه از طریق کرملین هستند. عبدالله دوم، پادشاه اردن، در مراحل اولیه نزدیکی دوباره به کرملین برای برقراری روابط جدید با بشار اسد، رهبر سوریه، از روسیه کمک می‌گیرد.

جنگ علیه داعش توجیه این رویکرد جدید اردن است که از حمایت کرملین و نیز به صورت تلویحی، حمایت کاخ سفید برخوردار است. عبدالله دوم اولین رهبر یک دولت عرب بود که در پایان ژانویه با دونالد ترامپ در واشنگتن دیدار کرد.

ژنرال محمود فریحات، فرمانده نیروهای نظامی اردن که تا این اواخر فرماندهی نیروهای مستقر در مرز سوریه را بر عهده داشت، اخیراً تماس مستقیمی با ماهر الاسد داشته تا مشخص سازند که همکاری‌شان به چه شکلی خواهد بود. برادر رئیس‌جمهور سوریه هدایت قرارگاه فرماندهی نظامی سوریه را از زمان آغاز مناقشه بر عهده داشته و یکی از حامیان اصلی مسکو در سوریه برای عملیات نظامی و دستیابی به یک راه‌حل سیاسی برای مناقشه، بوده است.

رئیس دستگاه اطلاعات، علی مملوک، ریاست قدرتمند اداره امنیت ملی که بسیار مورد تمجید مسکو است، در قلب همکاری جدید سوری - اردنی قرار دارد. مملوک از ماه دسامبر چهار سفر مخفیانه به امان داشته تا نزدیکی دوباره را تحکیم بخشد. وی همچنین به مدت چندین هفته با فیصل الشوبکی، رئیس اداره کل اطلاعات (GID) اردن همکاری کرده است.

** آیا قدرت در عربستان به نسل بعدی انتقال می‌یابد؟

انتخاب محمد بن سلمان 31 ساله به عنوان جانشین ولیعهد و اجرای سند چشم‌انداز 2030 در دوران افول قیمت نفت جهانی، نگاه جامعه بین‌المللی را به سوی ریاض معطوف ساخت.

وی در تلاش است تا با کاهش هزینه‌های غیرضروری، قطع یارانه‌های انرژی و کاهش نقش دولت در حوزه اقتصادی، اقتصاد عربستان را متحول سازد اما جامعه سعودی با سرعت پرشتابی در حال تغییر است به‌طوری‌که جوانان این کشور مرز تعامل اجتماعی و دولت رفاه را پس از سه سال ریاضت اقتصادی بازنگری خواهند کرد.

در پرتو اجرای سند چشم‌انداز، به دلایل زیر پتانسیل بروز نارضایتی و اعتراضات گسترده در طبقات مختلف اجتماعی عربستان وجود دارد:

• - فرصت‌های شغلی اندک برای تعداد قابل‌توجهی از جوانان تحصیل‌کرده سعودی
• - اقلیت شیعیان ساکن در استان شرقی عربستان که رژیم آل سعود آن‌ها را به مثابه تهدید ایدئولوژیکی و منطقه‌ای می‌نگرد

ضمن اینکه، عوامل مهم اقتصادی و اجتماعی فوق، توأم با روند انتقال قدرت به نسل بعدی شاهزادگان عربستان، پادشاهی آل سعود را در شرایط بغرنج و پیچیده‌ای قرار داده است.