به گزارش مشرق، روز پنجشنبه 27 اردیبهشت‌ماه امسال بود که مدیرعامل ایران‌ایر در مراسم ورود چهار فروند هواپیمای ATR به ناوگان هما، در پاسخ به سؤال خبرنگار فارس، برای اولین بار اعلام کرد که پرداخت هر هفت فروند هواپیمای خریداری شده در قالب قرارداد هما با ایرباس و ATR همه نقدی و از محل مصوبه قبلی 330 میلیون دلاری صندوق توسعه ملی انجام شده است.

بنا به گفته فرهاد پرورش، هما پیش از این مصوبه‌ای‌ به مبلغ 330 میلیون دلار برای خرید 6 فروند هواپیما داشت‌ که تلاش کردیم پس از برجام این مصوبه را به خرید هواپیما از مراکز اصلی اختصاص دهیم. از آن منظر که مذاکرات هما با فاینانسرها برای خرید هواپیما هنوز قطعی نشده است قرار گذشتیم که خرید هواپیماهای ایرباس و ATR از محل این مصوبه انجام شود و پس از آنکه موضوع فاینانسرها نهایی و فاینانسر برای خرید این هواپیماها جذب شد این مقدار پولی که بابت خرید نقدی به دو کمپانی سازنده ATR و ایرباس داده‌ایم به عنوان پیش‌پرداخت 15 تا 20 درصدی چندین فروند هواپیما در نظر گرفته شود و فاینانس‌ها پس از آن اعمال شود.‌‌

این موارد در حالی مطرح شد که تاکنون هیچ مقام وزارت راه از پرداخت نقدی برای تحویل این هواپیماها نگفته بود‌ و اغلب مدعی پرداخت فقط 15 درصد‌ پیش‌پرداخت‌‌ بودند‌ و اعلام می‌شد کارخانه سازنده با خود فاینانس به همراه می‌آورد و یا اینکه فاینانس جذب کرده‌ایم،منابع دقیق فاینانس، ارقام فاینانس هواپیماها، نام فاینانسر، شرایط فاینانس، مبلغ پیش‌پرداخت هر یک از این ایرباس‌‌ها و صدها ابهامات مالی دیگر، از ابهاماتی بود که مطرح می‌شد اما پاسخی برای آن از سوی مسئولان وجود نداشت، فقط عنوان می‌شد که مقرر شده است ‌سهم نقدی ایران‌ایر در ‌این قرارداد‌ها 15 درصد باشد و کمپانی سازنده هم 85 درصد اعتبار را در قالب تسهیلات تأمین ‌کند.

تا پیش از این از سوی مسئولان وزارت راه فقط گفته می‌شد که‌ برای توسعه ناوگان هوایی کشور، 500 فروند هواپیما لازم داریم که 50 میلیارد دلار اعتبار می‌خواهد، اما ایرلاین‌ها چنین نقدینگی ندارند،‌ در این راستا در قراردادی نظیر خرید ایرباس‌ها، 85 درصد مبلغ کل قرارداد را فاینانسر به عنوان شرکت تأمین کننده مالی بین ایران‌ایر و ایرباس تأمین می‌کند و 15 درصد سهم ایران‌ایر ‌است،‌‌ بازپرداخت به‌صورت اقساط و به‌تدریج از محل درآمد هواپیما و فروش بلیت حاصل می‌شود.

در فاینانس، در واقع قرارداد خرید هواپیما به صورت اجاره به شرط تملیک است ‌یعنی اینکه شرکتی بین هما و کمپانی سازنده قرار می‌گیرد و این شرکت کل پول را به کمپانی سازنده هواپیما می‌دهد و به صورت اجاره به شرط تملیک هواپیماها به هما اجاره داده می‌شود، وقتی اقساط تمام شد مالکیت نهایی هواپیماها در اختیار هما قرار می‌گیرد.

‌پیش از این، فرهاد پرورش، مدیرعامل ایران‌ایر، ‌درباره روند تأمین مالی هواپیماهای تازه خریداری شده‌ برای این شرکت هواپیمایی به فارس گفته بود‌: استقبال فاینانسرهای خارجی از فاینانس ‌هواپیماهای بوئینگ، ایرباس و حتی ATR مناسب است‌ البته کمپانی‌های بوئینگ و ایرباس امکان این را دارند که خود‌ فاینانسر به همراه بیاورند و خود فروش هواپیماها را فاینانس ‌کنند، اما تعداد هواپیمایی که توسط این دو کمپانی فاینانس می‌شود، محدود است ضمن آنکه مدت زمان فاینانس آنها 10 ساله و ممکن است نرخ آنها بیشتر از دیگر فاینانسرها باشد ‌در واقع پکیجی از خدمات است که بسته به انتخاب خود‌، تصمیم می‌گیریم که کدام یک را انتخاب کنیم.

بنا به گفته مدیرعامل هما، ‌انتخاب فاینانسِ کمپانی، طبق قرارداد در اختیار خودمان است اما آنها گفته‌اند که مثلاً 6 فروند از هواپیماهای خود را فاینانس می‌کنند که اصطلاحاً به «بک‌استاپ‌فاینانسینگ» معروف است که این در قرارداد آمده است. اگر خواستیم آنها این تعداد هواپیما را برای ما فاینانس می‌کنند و شرایط آن مشخص است.

مدیرعامل ایران‌ایر آن زمان و تا پیش از اعلام خرید نقدی، درباره نحوه تأمین‌ 500 میلیون دلار پیش‌پرداخت فاینانس‌ها توسط هما هم‌ گفته بود: این را می‌توانیم از چندین محل تأمین کنیم، یکی از این روش‌ها، از محل همین فاینانسرها است، در فاینانس حدود 80 درصد را فاینانسر تأمین می‌کند و اگر ما امکان تأمین آن 20 درصد نقدی را هم نداشته باشیم، فاینانسر این رقم را تأمین خواهد کرد، در واقع فاینانسر‌ پیشنهاد می‌دهد که پیش‌پرداخت را هم می‌توانند فاینانس کند. فاینانسر در قبال دریافت همان سود که حدود 6 درصد است، اعلام می‌کند که این 20 درصد باقی‌مانده را هم می‌تواند فاینانس کند اما زمان تحویل هواپیما باید آن 15 درصد نقدی به کمپانی سازنده پرداخت شود و 85 درصد باقیمانده قسط‌بندی می‌شود‌. در واقع تأمین ‌20 درصد از سوی فاینانسر در راستای جلوگیری از به تعویق افتادن تحویل هواپیما‌ها است‌‌ اما رقم 20 درصد را در زمان تحویل از ما می‌خواهند، یعنی اگر برای هواپیمای 100 میلیون دلاری، آن 20 درصد هم فاینانس شد هنگام تحویل هواپیما که قرار است فاینانسر، 80 میلیون دلار را پرداخت کند و اقساط شروع شود، آن 20 میلیون دلار که برای ما فاینانس کرده است را از ما می‌گیرد، چیدمان مالی هواپیماها و ورود‌ آنها بدین ترتیب تنظیم شده است و در صورت مناسب پیش رفتن امور، باید حدود 400 تا 500 میلیون دلار از داخل تأمین کنیم که بخش عمده‌ای از رقم پیش‌پرداخت را می‌پوشاند. 

‌به گزارش فارس، پیش از این قائم‌مقام وزیر راه در امور بین‌الملل ‌درباره تأمین سهم نقدی ایران‌ایر در قرارداد خرید بوئینگ‌ها و ایرباس‌ها به خبرنگار فارس گفته بود که‌ برای شروع کار مصوبه‌ای از محل صندوق توسعه ملی به مبلغ 330 میلیون دلار از قبل برای خرید 6 فروند هواپیمای هما وجود داشت که پس از بررسی گفتیم این رقم برای خرید حدود 66 فروند هواپیمای 55 میلیون دلاری است.

بنا به گفته اصغر فخریه کاشان مصوبه صندوق توسعه را برای قرارداد خرید هواپیماهای جدید به کار، می‌بریم؛ دومین محل تأمین سهم نقدی هما نیز انتشار اوراق صکوک است که به مبلغ 120 میلیون دلار در حال انجام است.

وی گفت که همچنین مبلغ 500 میلیون دلار نیز از محل منابع خارجی به اتکای خود هما و نه تضمین دولت و بانک‌ها تأمین می‌شود.

بنا به گفته قائم‌مقام وزیر راه در امور بین‌الملل‌ جمعاً یک میلیارد دلار برای پیش‌پرداخت هما در قرارداد پرداخت بوئینگ‌ها و ایرباس‌ها در نظر گرفته شده است که برای چهار سال آینده مناسب است. 

البته این موارد در حالی مطرح شد که هما در این دولت، از این مصوبه 330 میلیون دلاری برای خرید نقدی 7 فروند ایرباس و ATR استفاده کرد.

بنا به گفته قائم‌مقام وزیر راه در امور بین‌الملل در گذشته، ‌اگر تأمین پیش‌پرداخت هواپیماهای بعدی به مشکل برخورد کند، امکان تأمین فاینانس خارجی وجود دارد، ‌وامی که برای خرید ایرباس و بوئینگ در نظر گرفته شده است برای 85 درصد قیمت هواپیماها و 18 ساله است و این طولانی‌ترین تسهیلاتی است که بدون ضمانت دولت و ضمانت بانک‌ها و بدون اعتبارات اسنادی (LC) دریافت شده است. ‌این پرداخت‌های نقدی در 4 قسط انجام می‌شود و قسط اول آن 227 میلیون دلار خواهد بود.

آن روزها گذشت و‌ اسفندماه 95 از راه‌ رسید، اصغر فخریه کاشان این‌بار در مراسم ورود دومین ایرباس به ناوگان هما‌ مدعی شد‌‌ تقاضای زیادی برای فاینانس هواپیماها از سوی فاینانسرهای بین‌المللی داریم و برنامه‌ریزی کرده‌ایم برای فاینانس دیگر هواپیماها، از فروردین 96 مناقصه‌ای از سوی ایران‌ایر برای جذب فاینانسر‌ برگزار کنیم.

و این یعنی تاکنون فاینانسی در کار نبوده و همه خریدها نقدی بوده است، اما موضوع باز چندان شفاف نشد تا بالأخره مدیرعامل ایران‌ایر در مراسم ورود چهار فروند ATR گفت که «هما همه هفت فروند هواپیمای نو را از محل مصوبه صندوق توسعه نقدی خرید‌».

البته فخریه کاشان این را هم گفته بود که‌ تاکنون فاینانس 97 فروند هواپیما قطعی شده است‌، با توجه به افزایش تقاضا برای تامین فاینانس قرارداد ایران‌ایر، مناقصه بین‌المللی انتخاب فاینانسر تا فروردین 96 برگزار می‌شود و به دنبال تاسیس شرکت ملی لیزینگ برای خرید هواپیماهای نو هستیم.

‌وی در همان مراسم در تشریح مزایای خرید این هواپیماهای نو گفت که ‌«خرید 200 فروند هواپیمای جدید اولین معامله‌ای است که از منابع خارجی تامین مالی می‌شود و از طریق منابع خارجی فاینانس آن محقق شده است‌، چنانکه حتی در فاینانس هایی که دولت درگیر آن هستند هم در برخی از موارد نتوانستیم از منابع خارجی استفاده کنیم اما در مورد قرارداد خرید هواپیما تامین مالی از منابع خارجی محقق شده است».

فخریه کاشان حتی آن زمان گفت که‌ توانسته‌ایم منابع مورد نیاز خرید هواپیما را از طریق فاینانس‌ شرکت‌های خارجی تامین کنیم‌ چنان‌که امروز توانسته‌ایم فاینانس خرید 97 فروند هواپیمای جدید را قطعی کنیم».

البته این گفته فخریه کاشان با گفته قبلی وی مبنی بر برگزاری مناقصه برای جذب فاینانسر در تناقض بود.

فخریه کاشان حتی گام را فراتر نهاد و گفت که «در حالی ایران‌ایر برای خرید 200 فروند هواپیما توانسته وام 18 ساله دریافت کند که بانک جهانی هم تاکنون وام 18 ساله به هیچ کشور و شرکتی نپرداخته است و این اولین وام با بازپرداخت 18 سال است که به یک کشور داده می‌شود، پرداخت چنین فاینانسی بی‌سابقه بوده است».

قائم مقام وزیر راه و شهرسازی حتی به استقبال شرکت‌ها و کشورهای خارجی برای تامین فاینانس قرارداد خرید هواپیماهای ایران‌ایر اشاره کرد و گفت: فقط در یک سفر کاری سه شرکت خارجی تقاضای تامین فاینانس را داده‌اند و هر روز به تعداد شرکت‌های متقاضی تامین فاینانس قرارداد ایران‌ایر با ایرباس‌ بوئینگ و ATR افزایش می یابد به طوری که برای انتخاب فاینانسر مناسب تا فروردین 96 مناقصه بین‌المللی برگزار خواهیم کرد و انتخاب فاینانسر و تامین منابع خارجی از طریق مناقصه انجام می‌شود.

به گزارش فارس با وجود تناقضات گفتاری فخریه کاشان درباره تأمین مالی هفت فروند هواپیمای خریداری شده، اما‌ اذعان مدیرعامل هما به خرید نقدی هواپیماها و عدم جذب فاینانسر تاکنون، امری جالب و قابل تأمل بود.

این خبر اگرچه در ابتدا شوک بزرگی برای رسانه‌ها که پیگیر اخبار قرارداد‌های خرید ایرباس و ATR‌ها بودند،به شمار می‌آمد، اما مهم‌تر این بود که بالأخره دولت گام اول شفاف‌سازی مالی در قرارداد خرید هواپیماهای نو برای هما ‌را برداشت و حداقل اعلام کرد این هفت فروندی که تاکنون وارد کشور شده است از محل مصوبه 330 میلیون دلاری صندوق توسعه ملی و نقدی خریداری شده است تا بعد از جذب فاینانسر، این ارقام، به عنوان پیش‌پرداخت 15 تا 20 درصدی مد نظر قرار گیرد.

نکته جالب این مطلب، انتقاد‌ مکرر ‌خبرگزاری فارس به عدم شفاف‌سازی مالی و ابهامات اقتصادی قرارداد خرید هواپیماها و فرار به جلو اغلب مسئولان برای توضیحات مبسوط بود تا جایی که رئیس‌جمهور هم رسانه‌‌های منتقد و خواستار شفاف‌سازی را به هواپیماهای کهنه حواله داد‌.

‌به هر حال ضروری است دولت در راستای شفاف‌سازی مالی، دیگر ابعاد قرارداد خرید هواپیما را هم مشخص و از سویی هر چه سریع‌تر نسبت به برگزاری مناقصه بین‌المللی جذب فاینانسرهای متقاضی، اقدام کند.

بنابراین گزارش ایران‌ایر در قالب سه قرارداد با کمپانی هواپیماساز در چند سال 200 فروند هواپیمای نو به ناوگان خود اضافه می‌کند؛ مقرر شده است ایران‌ایر 80 فروند هواپیمای بوئینگ، ‌20 فروند هواپیمای ATR و یکصد فروند هواپیمای ایرباس از این 3 کمپانی در قالب فاینانس و ا‌جاره به شرط تملیک دریافت کند.