به گزارش مشرق، سوم اردیبهشت ماه سال جاری، زمانی که خیلی از رسانه‌ها هوش و حواس خود را متوجه انتخابات و پیش‌لرزه‌های آن کرده بودند، کتابخانه ملی میزبان یک مراسم مطبوعاتی بود. آقای حسین انتظامی معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌همراه تنی چند از اهالی رسانه دور هم جمع شده بودند تا از یک سند حرفه‌ای حوزه مطبوعات رونمایی کنند. سندی که با همکاری کارگروه توسعه مطبوعات تدوین شده بود. انتظامی در آن مراسم گفته بود: «همه ما اهالی مطبوعات و رسانه‌ای‌ها بر اینکه اخلاق امر مهمی است تاکید داریم اما باید به اخلاق با جزئیات پرداخت و کدهای اخلاقی را با جزئیات مشخص کرد تا در ارزش‌گذاری اخلاق حرفه‌ای موفق باشیم و بتوانیم با تدوین شاخص‌هایی میزان پایبندی به اخلاق را مشخص کنیم.»
این میثاق‌نامه تاکنون توسط 48 رسانه مکتوب و آنلاین امضا شده است. تعداد زیادی از رسانه‌ها با تمام جزئیات و بندهایی این میثاق‌نامه موافقت و آن را امضا کرده و بعضی دیگر از رسانه‌ها هم بعضی بندها را مستثنا کرده‌اند. روزنامه جام‌جم و خبرگزاری‌های مهر و آریا از رسانه‌هایی هستند که بعضی از بندهای میثاق‌نامه را قبول نکرده و امضای خود را مشروط به لحاظ نکردن این بندها کرده‌اند. در میان رسانه‌هایی که تاکنون این میثاق‌نامه را امضا کرده‌اند نام خبرگزاری‌هایی مانند ایرنا، ایسنا، ایکنا، مهر و روزنامه‌های هفت صبح، شهروند، اطلاعات، جمهوری اسلامی و بانی‌فیلم به چشم می‌خورد.
میثاق‌نامه‌ای در چهار بخش
این متن در چهار بخش اصلی تدوین شده است. «اصول اجتماعی و ملی»، «محتوای رسانه»، «رفتار رسانه‌ای» و «رفتار سازمانی» چهار بخش اصلی هستند که 23 بند کلیات این میثاق‌نامه را در خود جای داده‌اند. رسانه‌ها در توضیحات این میثاق‌نامه آمده است که امضاکنندگان مخیرند بنا به مقتضیات رسانه خود، بندهایی را به این میثاق اضافه کنند همچنین مطابق این سند، امضاکنندگان این میثاق به منظور ایجاد ضمانت اجرای میثاق‌نامه دو نفر از میان خود، یک نفر استاد ارتباطات، یک نفر پیشکسوت مطبوعاتی و یک نفر حقوقدان مسلط به حقوق مطبوعات را به‌عنوان «شورای داوری» به مدت یک سال انتخاب می‌کنند.
بعضی مفاد مبهم و چالش برانگیز
شورای داوری انتخاب شده باید جزئیات و الزامات و اقدمات تنبیهی عدم التزام امضاکنندگان آن را مشخص کند. نکته جالب دیگر در ادامه این فرایند آنکه رسیدگی به شکایت اشخاص از رسانه‌های امضاکننده میثاق، اعتراض رسانه‌ها به یکدیگر و روزنامه‌نگاران آنها به رسانه متبوع خود به عهده این شوراست؛ آیین‌نامه و تصمیمات شورا نمی‌تواند ناقض قوانین جاری به‌ویژه قانون مطبوعات باشد. دقت و تأمل بر متنی که به‌عنوان میثاق‌نامه منتشر شده است حاکی از آن است که این متن احتمالاً در بعضی از بندهای خود در آینده به چالش اجرایی بر می‌خورد. به طور مثال در بند 21 این میثاق‌نامه آمده است: «در هنگام جذب و به کارگیری همکاران تمام وقت، به‌ویژه اگر در یکی از رسانه‌های عضو میثاق، مشغول به کار باشند، صرفاً پس از تسویه‌حساب و اظهار رضایت مدیر رسانه محل اشتغال قبلی، آنان را برای همکاری می‌پذیریم.»
نمایندگان معاونت مطبوعاتی حق رأی ندارند
برای اطلاع از نحوه تنظیم و تدوین این میثاق‌نامه سراغ آقای منصور مظفری رفتیم. مظفری مدیرمسوول روزنامه آفتاب یزد و عضو کارگروه توسعه مطبوعات است که در جریان جزئیات تنظیم این میثاق‌نامه بوده است. او درباره اینکه پیشنهاد تدوین این میثاق‌نامه توسط چه کسی ارائه شده است می‌گوید: «این میثاق‌نامه در کمیته توسعه مطبوعات تدوین شده است. این کارگروه متشکل از تعدادی از رسانه‌ها و روزنامه‌ها و بعضی از مدیران انجمن‌های مطبوعاتی در این کارگروه عضویت دارند. مثلاً مدیران مسوول روزنامه‌های دنیای اقتصاد، جهان اقتصاد، عصر اقتصاد، هفته‌نامه چلچراغ، روزنامه آفرینش، روزنامه گل و شرکت توزیع نشرگستر از جمله اعضای این کارگروه هستند.»
او درباره حضور یا عدم حضور نمایندگان معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد و اینکه آیا این پیشنهادات از جانب آنها به کارگروه اعلام می‌شود یا نه این‌چنین توضیح می‌دهد: «به‌هرحال در کارگروه پیشنهادات مختلفی مطرح می‌شود. ساماندهی آگهی‌های دولتی، رتبه‌بندی مطبوعاتی، نحوه تخصیص یارانه، سامانه اشتراک و امثالهم از جمله کارهایی بوده که در این کارگروه بررسی شده است. آقایان معاونت مطبوعاتی ارشاد هم در این کارگروه حضور دارند ولی حق رأی ندارند.»
این میثاق‌نامه صرفاً اخلاقی است
این عضو کارگروه توسعه مطبوعات درباره‌شأن نزول این میثاق‌نامه می‌گوید: «این میثاق‌نامه هیچ محدودیتی ندارد. هیچ ضمانت اجرایی قانونی ندارد. ما قانون مطبوعات و مجازات اسلامی داریم. این میثاق‌نامه صرفاً برای این تدوین شده است که فضای رسانه‌ای یک مقدار اخلاقی‌تر شود و به این اخلاقیات پایبند باشیم. مثلاً الان بعضی از نشریات، تصویر کودک پنج ساله را با فتوشاپ آرایش‌کرده روی صفحه اول رسانه خود می‌زنند. ما می‌خواهیم بگوییم این کار را نکنیم. از کودکان استفاده ابزاری نکنیم. یا در مثال دیگر بعضی صفحات چنان برجسته می‌شود که جو روانی جامعه به‌هم می‌خورد.»
قصد محکوم کردن رسانه‌ای در کار نیست
از مظفری درباره بعضی مفاد چالش‌برانگیز این متن و احتمال عدم اجرای آن پرسیدیم. او با تاکید اینکه این متن به هیچ‌وجه ضمانت اجرایی ندارد، می‌گوید: «شاید در آینده آیین‌نامه‌ای نوشته شده و گروهی تشکیل شود که رسانه‌های غیرپایبند به میثاق‌نامه را بین خودمان نقد کرده و به کمیته و شورای داوری ارجاع دهیم. این مفاد ضمانت اجرایی ندارد. در نهایت ممکن است رسانه‌ای بعضی مفاد را رعایت نکند. چون ضمانت اجرایی وجود ندارد روی این حساب نمی‌شود مبتنی بر این متن مثلاً بخواهیم آن رسانه را تنبیه کنیم یا به دادگاه ارجاع دهیم یا یارانه او را کم کنیم. قطعاً این حالت نخواهد بود. در نهایت فقط می‌شود گفت که آن رسانه بفهمد اشتباه کرده است.»
مظفری که در جریان تنظیم و تدوین این میثاق‌نامه بوده است درباره بند چالش‌برانگیز دیگر این متن که درباره نقل و انتقال نیرو بین رسانه‌های امضاکننده است ادامه می‌دهد: «هدف ما ایجاد محدودیت نبوده است. الان ببینید مثلاً نیرویی کنار ما فعالیت می‌کند و حرفه‌ای می‌شود. وقتی حرفه‌ای شد یکهو روزنامه جدیدی می‌آید و می‌گوید من حقوق بیشتری به تو می‌دهم بیا با من کار کن. طرف آزاد است که هر جایی که منافع مادی او را بیشتر تأمین کند برود ولی این طرف قضیه چه می‌شود؟ عرض کردم که این میثاق‌نامه فقط دعوت به اخلاق است حالا اگر نیروی گذاشت و رفت هم خب رفته است دیگر. هیچ یک این بندها ضمانت اجرایی ندارند و فقط می‌خواهیم اخلاقیات را مطرح کنیم.» مظفری در پایان سخنان خود در پاسخ به این سؤال که آیا اعضای شورای داوری مشخص شده است یا نه هم به «صبح‌نو» می‌گوید: «هنوز اعضای این شورا مشخص نشده‌اند.»
منبع: صبح نو
