به گزارش مشرق، اداره نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی چه ماموریتی بر عهده دارد؟ شورای نظارت پروانه ساخت و نمایش چه وظایفی بر عهده‌اش نهاده شده است؟ این مهمترین پرسشی است که طی سی و اندی سال مدیریت ناقص سازمان سینمایی دولت‌های مستقر، مطرح می‌شود و همچنان پاسخی معین و مشخصی توسط نهادهای نظارتی ارائه نمی‌شود.

روسای سازمان‌ سینمایی طی چهار دهه انقلاب، بر اساس شرایط عرفی با تناقض‌گویی از کنار این پرسش عبور کرده‌اند. تنها دوره‌ای که می‌توان بدان اشاره کرد که یک روند بسیار شفاف در حوزه نظارت اعمال شده و آثار هنجارشکنی ساخته نشده، دوران ریاست عزت‌اله‌ضرغامی در دهه هفتاد است.

ضرغامی از معدود مدیرانی است که در حوزه ریاستش بر سازمان سینمایی، به مرحله‌ای شگرف از کمال‌گرایی و هنربانی در حوزه نظارت رسید.اما پس از دوم خرداد قانون نانوشته اداره نظارت و ارزشیابی همچنان شفاف و روشن نیست. همواره یک شورای پروانه ساخت و نمایش وجود دارد که در حیطه نظارتی فعالیت می‌کند و توقیف یا نمایش آثار سینمایی بستگی به شرایط سیاسی و سلیقه مدیران سینمایی حاکم دارد.

به همین دلیل، در بازه‌های زمانی متعددی برخی آثار سینمایی توقیف می‌شدند و بسیاری از این آثار تا سال‌ها امکان نمایش پیدا نمی‌کردند و با تغییران مدیران آثار توقیف شده پروانه نمایش دریافت می‌کردند. این رویه نشان می‌دهد نظارت بر روند ساخت آثار سینمایی با تغییرات عرفی سیاسی سازگار است، اما با قانون سازگار نیست. از سوی دیگر توقیف برخی آثار سینمایی برای سینماگران تبدیل به یک تجارت بین‌المللی شده است.

جعفر پناهی یکی از فیلمسازانی است که توقیف فیلم‌هایش توفیق و نحوه برخورد اداره نظارت و ارزشیابی برایش پولساز بوده است. جعفر پناهی فیلم آینه و بادکنک سفید را در دهه هفتاد ساخت که هر دو فیلم غیر از توفیق جشنواره‌ای   آورده‌ای در گیشه  برایش نداشتند و طبیعتا اگر پناهی فیلمسازی را در مسیر دو فیلم بادکنک سفید و آینه ادامه می‌داد به سرنوشت ابراهیم فروزش دچار می‌شد و تبدیل به نسخه دست چندمی از عباس کیارستمی یا ابولفضل جلیلی می‌شد.

اما پناهی با عبور و مرور در جشنواره‌های فرنگی، شکل دیگری از فیلمسازی سیاه را در سینمای ایران تجربه کرد و در دوره اصلاحات فیلم ضد مردمی دایره را ساخت و که در همان دوران با دستور عطاله مهاجرانی توقیف شد. اما این توقیف زمینه توفیق در جشنواره‌های فرنگی را برایش فراهم آورد و از آن پس جعفر پناهی، دیگر فیلمی با قواعد نظارتی ایران نساخت و باقی آثارش توقیف شدند و هیچگاه نتوانست از دایره مقررات وزارت ارشاد عبور کند.

رویه پناهی در هرج و مرج طلبی هنری و عدم تمکین از مقررات سینمایی باب شد و با ساخت فیلم «یک خانواده محترم» رویه ارائه فیلمنامه به ارشاد و گرفتن پروانه ساخت و ساختن فیلم دیگری مغایر با فیلمنامه مصوب شکل طبیعی به خود گرفت. این رویه منجر به توقیف فیلم‌های متعددی شد و با تغییر فضای سیاسی کشور در سال 1392، مطالبه سینماگران متخلفی که با اخذ پروانه ساخت برای فیلمنامه دیگری، فیلم دیگری ساختند افزایش یافت. این شکل از تخلف نظارتی در مورد فیلم هنجار شکن «عصبانی نیستم» اتفاق افتاد و توقیف فیلم، مدت‌ها به مسئله رسانه‌های اصلاح طلب تبدیل شد.

از سوی دیگر ابراهیم داروغه زاده معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی در نخستین گفتگوی تفصیلی‌اش پس از انتصاب، وعده رفع توقیف برخی آثار سینمایی را مطرح کرد و اواخر هفته گذشته در گفتگویی رسمی با خبرگزاری صداوسیما خبر از رفع توقیف عصبانی نیستم (رضا درمیشیان)، آشغال‌های دوستی داشتنی (محسن امیر یوسفی) خانه دختر (شهرام شاه حسینی)،  خانه پدری (کیانوش عیاری)، پارادیس (علی عطشانی) داد.

معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی گفت:  تعداد 12 فیلم در کمیته ای که به دستور آقای صالحی امیری تشکیل شده بود مورد بررسی قرار گرفت که در نتیجه آن پنج فیلم با جلساتی که با تهیه کننده و کارگردان آن داشتیم اصلاحات مدنظر و پیشنهادی کمیته را پذیرفتند. داروغه زاده گفت: این پنج فیلم «خانه دختر، خانه پدری، عصبانی نیستم، آشغال های دوست داشتنی و پارادایس» هستند که همگی مجوز نمایش گرفتند و به زودی اکران خواهند شد.

به غیر از آشغال‌های دوست داشتتی چهار فیلم دیگر، با سیاق فعالیت جعفر پناهی و محسن مخلمباف ساخته شده‌اند. یعنی مولفان این آثار،  فیلمنامه دیگری را به ارشاد ارائه کرده‌اند و پس از اخذ پروانه ساخت، فیلم دیگری ساخته‌اند و به وزارت ارشاد ارائه کرده‌اند.

به عنوان نمونه در طرح اولیه عصبانی نیستم که به ارشاد ارائه شده است هیچ اشاره‌ای به رویدادهای سال 88 نشده است. «جمال شورجه» در 27 بهمن ماه 1392 گفتگویی را با یکی از پایگاه‌های خبری انجام داده است و در این گفتگو به عنوان یکی از اعضای شورای پروانه ساخت و تخلف رضا درمیشیان، سازنده فیلم عصبانی نیستم را عیان می‌کند.

شورجه در این گفتگو اشاره می کند:" در فیلمنامه، هیچ  نشانه ای از نگرش‌ها و تمایلات سیاسی شخصیت اصلی  و اینکه از فعالان فتنه 88 و دانشجوی ستاره دار بوده وجود نداشت. در برخی مواقع ما به تهیه کنندگان و کارگردان اعتماد می‌کنیم و پروانه ساخت را صادر می‌کنیم، آنها هم قول می‌دهند که رعایت کنند. البته این موارد صورت جلسه می‌شود و در پرونده فیلم باقی می‌ماند. احتمال قریب به یقین در خصوص این فیلم هم تذکرات لازم داده شده و آنها قول داده‌اند حذف یا تعدیل خواهند کرد. در حالی که همان طور که دیدید روایت این فیلم در یک بستر کاملا سیاسی حرکت می کند و اتفاقا تمام مشکلات و معضلاتی که این جوان با آن روبرو شده است به خاطر اخراجش از دانشگاه به دلیل فعالیت های سیاسی در اوج فتنه سال 88 می باشد.

طبق اظهارات عضو شورای پروانه ساخت و نمایش، مهمترین چالش بزرگ در مورد فیلم «عصبانی نیستم» این است که سازنده مرتکب تخلف نظارتی شده و شورای پروانه ساخت و نمایش را فریب داده است. فیلم ساخته شده و نسخه اصلی فیلم که به بازجویی‌های جعلی و برخوردهای دروغین با نیروهای فعال جنبش سبز اشاره دارد، در جشنواره های جهانی متعددی نمایش داده شده است. یعنی کارگردان بدون داشتن پروانه نمایش دست به این اقدام زده است. حالا سئوال این است که چطور این تخلف سیاسی – امنیتی کارگردان مشمول زمان می شود؟

ابراهیم داروغه زاده در گفتگوی اخیرش به این مسئله اشاره می‌کند و می‌گوید: بعضی از این فیلم ها به علت مسائل روز سیاسی دچار مشکل شدند، بعضی نیز به خاطر سوتفاهماتی که به وجود آورده بودند یا برداشت‌هایی که از آن فیلم ها می شود؛ البته با گذشت زمان خیلی از مشکلات خود به خود حل شدند.

آیا تخریب چهره سیاسی ایران با فیلم «عصبانی نیستم» در جشنواره‌های جهانی سوء تفاهم است یا تخلف مقرراتی ؟! 

اما قبل از انجام این تصمیمات توسط داروغه زاده، بر اساس برخی از نجواها در راهروهای ارشاد، مسئله سه ماه قبل از انتخابات ریاست جمهوری شنیده می‌شد که وزارت ارشاد به دنبال جایگزینی برای حبیب‌ایل بیگی است که استعداد رفع توقیف فیلم‌های سیاسی را داشته باشد و بتواند رسانه‌ها و افکار عمومی را مهار کند. از سوی دیگری در میان این نجواها شنیده‌ می‌شد که به امیریوسفی (کارگردان آشغال‌های دوست داشتنی با موضوع فتنه 88 ) و درمیشیان وعده داده شده بود که آثار این دو سینماگر پس از انتخابات ریاست جمهوری در سال 1396 به نمایش درخواهد آمد.

داروغه زاده در وعده‌های رسانه‌ای چند پهلویی در مورد این دو فیلم خاص اشاره می‌کند نسخ اصلاح شده، رنگ و بوی سیاسی ندارند. با درنظر گرفتن شنیده‌ها کاملا مشخص است که نمایش فیلم‌هایی که مبنای دراماتیک آنها بستری کاملا سیاسی و مرتبط با فتنه 88 دارد، حذف زمان رویدادها تقریبا غیر ممکن است و داروغه‌زاده معاونت اداره نظارت و ارزشیابی تلاش می‌کند با  آدرس غلط دادن به رسانه‌ها، موج مخالفت‌ها را به نفع هر دو فیلم تعدیل کند.

با اینکه مسئولان فعلی ارشاد تلاش می‌کنند رضا درمیشیان و اثرش را تطهیر کنند، اما این فیلمساز طبق قواعد نظارتی متخلف است و اگر بنای دورزدن شورای پروانه ساخت و نمایش باب شود، هر سال با پدیده‌ توقیف فیلم‌ها در اشکال مختلف و شاهد نسل جدیدی از فرزندان جعفر پناهی در سینما خواهیم بود.   

 نکته مهم در مورد اظهارات معاونت اداره نظارت و ارزشیابی این است که می‌فرمایند هر دو فیلمی مورد ارشاره با موضوع فتنه 88 اصلاح شده‌اند. ایشان باید پاسخ دهند، آخرین اصلاحیه مربوط به چه زمانی است و چگونه انجام شده است؟

طبق شنیده‌های خبرنگار تسنیم آخرین نسخه آشغال‌های دوست داشتنی که به دبیر خانه جشنواره فیلم فجر در  1395 ارائه شده و  نسخه ای که به جشنواره بین الملل فجر در سال 1396 ارائه شده و کارگردان فرم حضور در هر دو  جشنواره را با اتکا به همین دو نسخه پر کرده است، فیلم آشغال‌های دوست داشتنی هیچ تغییری با نسخه اصلی فیلم ندارد و بستر روایت همچنان با ورود افراد مرتبط با جنبش سبز آغاز می شود.

اگر این چند فیلم اصلاح شده‌اند، جناب داروغه زاده قبل از اکران عمومی این فیلم‌هاو  نسخه‌های اصلاح شده را در سالن اصلی وزارت ارشاد اکران کنند تا  شائبه‌ها و شایعات برطرف شود.

قطعا فیلمسازی مثل امیر یوسفی که 12 سال حاضر به اصلاح فیلم خواب تلخ ، نشد و طی سال‌های مذکور به صورت مکرر اصرار داشت که نسخه اصلی فیلمش اکران شود و اصلاحیه‌های سازمان سینمایی در سه معاو.نت سینمایی را نپذیرفت، قطعا حاضر به اصلاح فیلم آشغال‌های دوست داشتنی نخواهد بود.

نکته مهم در مورد فیلم آشغال‌های دوست داشتنی این است که فیلم با هزینه فارابی ساخته شده است و کارگردان، بودجه ساخت فیلم را از فارابی گرفته و فیلم تمام شده را دوباره به سازمان سینمایی واگذار کرده است، در چنین شرایطی پیگیری مکرر سازنده برای اکران  چه دلایل فرامتنی دارد؟ در مورد آشغال‌های دوست داشتنی چرا مولف و سازمان سینمایی و بسیاری از رسانه‌های اصلاح طلب اصرار به اکران فیلم دارند؟!

مقام معظم رهبری در دیدار با  اعضای هیئت دولت ( در سال 1393 ) فرمودند: مسئله فتنه و فتنه گران، از مسائل مهم و از خطوط قرمز است که آقایان وزرا باید همانگونه که در جلسه رأی اعتماد خود بر فاصله گذاری با آن تأکید کردند، همچنان بر آن پایبند باشند. چطور به فاصله کوتاهی پس از گرفتن رای اعتماد وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی،  آقایان حیدریان و داروغه زاده تلاش می‌کنند دو فیلم با موضوع فتنه اکران شود و با اظهار نظرهای گوناگون سعی در تطهیر هر دو فیلم دارند. اگر عصبانی نیستم و آشغال‌های دوست داشتنی دیگر رنگ و بوی فتنه ندارد چرا اصرار به اکران هر دو فیلم دارند؟ اگر هر دو فیلم رنگ و بوی فتنه ندارد، در سالن اصلی وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی اکران شود تا دو مدیر سینمایی در آزمون راستی آزمایی در مقابل اصحاب رسانه، قرار گیرند.