در این سامانه رادار جستجو و کشف هدف «کاوش» کار یافتن اهداف را بر عهده دارد. اهداف کشف شده دسته بندی و ارزیابی شده و اطلاعات به واحد فرماندهی و کنترل ارسال می شود. رادار جستجوگر ارتفاع پست «جویا» نیز برای کمک به کشف و ردگیری اهدافی که در ارتفاع پایین پرواز می کنند ایفای نقش می کند. با کمک این رادار مرصاد توانایی انهدام اهداف پروازی در ارتفاع پایین را نیز دارد. با تشخیص مرکز کنترل آتش سامانه، وظیفه ردگیری و قفل روی اهدافی که خطرناک تر تشخیص داده می شود به رادار ردگیر «هادی» سپرده شده و این رادار که سامانه های الکترواپتیکی نیز با آن همراه و هماهنگ شده اند کار تأمین اطلاعات لازم برای هدایت موشک نیمه فعال راداری را به سمت هدف تا لحظه اصابت به آن به انجام می رساند.
یکی از آخرین عکسها از رادار کاوش
در ادامه به برخی جزئیات جدید اعلام شده از این سامانه که تماماً توسط متخصصان داخلی ساخته شده است اشاره می کنیم.
سامانه مرصاد قابلیت شناسایی هدف در فاصله 150 کیلومتری توسط رادار کاوش، قفل نمودن روی آن در فاصله 80 کیلومتری و مورد هدف قراردادن آن در بیشینه برد 45 کیلومتری را دارد. برد هدف قرار دادن در سامانه های موشکی بجز برد رادار به برد موشک نیز وابسته است که در همین نمونه سامانه مرصاد در صورت بهسازی موشکها یا بکارگیری موشک جدید و دوربردتر امکان درگیری با اهداف تا 80 کیلومتر نیز ممکن است. در مورد رادار کاوش نیز باید به این نکته اشاره کرد که نسبت به نمونه قبلی یک آنتن سفید رنگ هم به بالای آنتن اصلی اضافه شده است.
با توجه به تهدیدات روز که اهداف با سطح مقطع راداری(RCS) کم هستند، در طراحی این سامانه تلاش زیادی شده است تا قابلیت درگیری مؤثر با این تهدیدات ایجاد شود که منجر به ایجاد توانایی کشف اهداف با سطح مقطع بسیار کم در حدود 0.5 مترمربع و در فاصله 110 کیلومتری شده است. با این ویژگی اغلب موشکها، پهپادها و هواپیماهای جنگنده نسل چهارم پیشرفته به اهدافی عادی برای مرصاد تبدیل می شوند. به عنوان مثال منابع خارجی RCS نمونه های بهسازی شده جنگنده اف-16 را حدود 1.2 متر مربع، بمب افکن بی-1 را 0.75، بمب افکن بی-2آ را 0.1، جنگنده فرانسوی رافال را 0.1 تا 0.2 و برای جنگنده اروپایی تایفون(که اخیراً توسط عربستان سعودی به خدمت گرقته شده) اعدادی در حدود 0.014 تا 0.42 را ذکر کرده اند. هر چند بین اعداد اعلام شده در منابع مختلف تفاوتهایی به چشم می خورد اما نمونه های ذکر شده حد پایین بودند. همچنین باید دقت کرد اعداد اعلام شده در منابع سطح مقطع راداری این هواپیماها از روبرو هستند که در درگیری های هوایی ملاک ارزیابی است و در نگاه از زاویه های مایل از پایین این اعداد کمی بیشتر نیز می شوند.
محاسبات با فرمول های پایه ای کارکرد رادارها نشان می دهد سامانه ای که هدف 0.5 مترمربعی را در 110 کیلوکتری کشف می کند هدفی با سطح مقطع راداری 0.01 مترمربع را در برد بیش از 40 کیلومتر کشف خواهد کرد از اینرو با اضافه کردن قابلیت هایی نظیر شبکه کردن سامانه های راداری مرصاد با هم این قابلیت از بعضی جنبه ها افزایش نیز خواهد یافت.
گفتنی است در مصاحبه فرماندهی محترم قرارگاه پدافند هوایی کشور با مجله صف عنوان شده است که سامانه های موشکی این قرارگاه موفق به سرنگونی اهدافی با سطح مقطع راداری کمتر از 0.01 مترمربع شده اند که البته به نوع سامانه اشاره ای نشده است اما در هر صورت قابلیت بالای آن را می رساند. همچنین اشاره شده که سامانه های هاوک نیز موفق به سرنگونی پهپادها شده اند. این مسئله نشان دهنده بهسازی سامانه های قبلی در کنار بکارگیری سامانه جدید است.
باید این نکته را نیز در نظر داشت که با توجه به رشد فناوری های بومی در کشور این سامانه ها از نظر قابلیت های عملیاتی در حال ارتقاء بوده و نسل های بعدی با امکانات بیشتر نیز در راه هستند.
البته با توجه به ساخت داخل بودن سامانه حتماً امکان تولید این رادار به تعداد دلخواه وجود دارد. به هر حال همین قابلیت درگیری همزمان با دو هدف نیز مطلوب بوده و در آینده و با بکارگیری رادارهایی با فناوری آرایه فازی به جای رادار فعلی هادی قطعاً توان مرصاد در درگیری همزمان با چندین هدف بهبود یافته و در نتیجه در فضای نبرد نامتقارن به افزایش قدرت دفاعی کشور کمک شایانی می شود.
از دیگر ویژگی های سامانه مرصاد که نسبت به نسل قبلی سامانه های میانبرد موجود در کشور باید به آنها اشاره کرد قابلیت تحرک و جابجایی بالا و زمان استقرار و نصب و راه اندازی بسیار کوتاه این سامانه است که باعث افزایش کارایی عملیاتی این سامانه تحت شرایط سخت نبرد به خصوص در مواجه با دشمنی با کمیت بالا خواهد شد.
به گزارش مشرق، قابلیت ECCM به منظور کارآمدی در جنگ های مدرن امری ضروری است که با افزوده شدن این توانایی به مرصاد این سامانه در برابر دشمنانی با فناوری های پیشرفته کارا باقی می ماند. گفتنی است ECCM به معنای مقابله با جنگ الکترونیک طرف مقابل است. در واقع ابتدا یک طرف اقدام به ایجاد اختلالات الکترونیکی کرده و طرف دیگر برای مقابله از ECCM استفاده می کند.
مرصاد با توجه به فناوری های نوین از ابتدا با رویکرد بهره گیری از سامانه های دیجیتال و نیمه هادی طراحی و ساخته شده است که شامل تمامی بخش های الکترونیکی گیرنده، پردازشگر و بخش های فرماندهی و کنترل می شود.
از اینرو اجزای این سامانه علاوه بر خودکار شدن بسیار از بخش ها و نیاز به نفرات کمتر برای کاربری، دارای قابلیت اطمینان بسیار بالاتر(با توجه به احتمال کم خرابی سامانه های دیجیتال در قیاس با آنالوگ) و عمر خدمتی بیشتر، زمان آماده بکار و روشن بودن بیشتری نیز دارند. همچنین وضعیت کارکردی تمام اجزای سامانه به صورت لحظه ای توسط کاربران قابل مشاهده است.
در مرصاد با نگاهی نوآورانه و ساختارشکن، فرآیند کاری سامانه و همچنین اجزای مرتبط با انسان در آن به نحوی طراحی شده تا کار با آن ساده تر از سامانه هاوک باشد. همچنین استفاده از سامانه های Auto Levelling به جای سامانه های دستی به منظور متعادل نمودن تریلرهای سامانه های راداری از بهسازی های مکانیکی مرصاد نسبت به نسل قبلی است.
سامانه مرصاد را بایستی برخوردار از دو بازو دانست که یکی سامانه های کشف و ردیابی هدف و بازوی دیگر موشکهای آن برای انهدام هدف است. در بخش راداری علاوه بر مطالب بالا باید اضافه کنیم که مرصاد با توجه به بهره گیری از سامانه راداری کارآمد، پردازگرش های سریع و الگوریتم های بومی در ردگیری اهداف توانایی مقابله با موشک های بالستیک را نیز دارد. هر چند کارشناسان بیان می کنند فقط برخی از موشک های بالستیک تاکتیکی احتمالاً توسط مرصاد قابل تهدید است اما اصل وجود این قابلیت مهم در این سامانه نشان از پیشرفت چشمگیر متخصصان دفاعی کشور دارد که به معنی ارتقاء مستمر در آینده و در نتیجه بهبود همین توانمندی ذکر شده است.
با توجه به اینکه در سلسله گزارش های مشرق از توان پدافند هوایی ایران موشک های شاهین و شلمچه معرفی شده اند در اینجا از پرداختن به آنها صرف نظر کرده و لینک گزارش مربوطه را در انتهای این مطلب ارائه می دهیم.
در مجموع با توجه به جزئیات اعلام شده از این سامانه می توان به این نتیجه رسید که نسل های بعدی مرصاد نیز در راه هستند تا لایه های دفاعی آسمان کشور مستحکم تر شده و ضمن رساندن بازدارندگی به بیشترین حد ممکن، در روز واقعه نیز خوش بدرخشند.
