به گزارش مشرق، چندی پیش، در بحبوحه منازعات بین المللی بر سر خروج یکجانبه ایالات متحده آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران، شاهد انتشار خبر استعفای ناگهانی مسئول پرونده‌های بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بودیم.

"ترو واریورانتا" که یک دیپلمات فنلاندی محسوب می‌شود، معاون سابق دبیرکل آژانس و رئیس اداره پادمان‌های بین المللی آژانس (که کار بازرسی از پروژه‌های هسته‌ای را به‌عهده دارد) بوده است. اعلام استعفای واریورانتا درست در شرایطی صورت گرفت که بسیاری از رسانه‌های دنیا، به‌واسطه موج خبری و رسانه‌ای ناشی از خروج دولت ترامپ از برجام، به‌روی آن تمرکز چندانی صورت ندادند.

اکثر رسانه‌ها، استعفای ترو واریورانتا را در قالب خبری کوتاه پوشش داده و پس از 24 ساعت نیز از موافقت آژانس با این استعفا خبر دادند، در حالی که حدود دو هفته از استعفای مسئول پرونده‌های بازرسی آژانس بین المللی انرژی اتمی می‌گذرد، وی تا کنون سخنی از پشت‌پرده این استعفا و دلایل واقعی آن نگفته است. افرادی مانند یوکیو آمانو مدیرکل آژانس نیز ترجیح داده‌اند در این خصوص سکوت کرده و مانع از به‌جریان افتادن این موضوع در کانال‌های رسانه‌ای، خبری و تحلیلی شوند.

بیشتر بخوانید:

بیانیه آمانو درباره تعهدات هسته‌ای ایران

آژانس انرژی اتمی بار دیگر پایبندی ایران به برجام را تایید کرد

نکته مهم‌تر اینکه واریورانتا یکی از مقامات باسابقه آژانس بین المللی انرژی اتمی محسوب می‌شود. وی از اواخر سال 2013 میلادی در این مجموعه حضور داشته است. این دیپلمات فنلاندی، قبلاً رئیس اداره ایمنی هسته‌ای کشورش نیز بوده است. از آنجا که استعفای واریورانتا چند روز پس از اعلام تصمیم دونالد ترامپ مبنی بر خروج از برجام صورت گرفت، برخی منابع خبری اعلام کردند که میان استعفای ناگهانی این مقام بلندپایه آژانس و تصمیم ترامپ ارتباطی مستقیم وجود دارد. برخی رسانه‌ها نیز استعفای واریورانتا را نماد و نشانه‌ای دال بر نارضایتی مقامات ارشد و کارشناسان آژانس از کاخ سفید دانستند. با این حال به‌نظر می‌رسد موضوع استعفای مسئول پرونده‌های بازرسی آژانس بین المللی انرژی اتمی به‌مراتب پیچیده‌تر از آن چیزی است که تصور می‌شود.

خشم واریورانتا از بازی‌های دوگانه آمانو

از زمان حضور دونالد ترامپ در رأس معادلات سیاسی و اجرایی ایالات متحده آمریکا، شاهد اعمال فشار افرادی مانند نیکی هیلی (نماینده واشنگتن در سازمان ملل متحد) بر سازمان‌های بین المللی از جمله آژانس بین المللی انرژی اتمی بر سر ایران بودیم، حتی کار به جایی رسید که نیکی هیلی مستقیماً به وین سفر کرد و از یوکیو آمانو مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی خواست تا بابت موضوع "بازرسی از اماکن نظامی ایران" انعطاف بیشتری به‌خرج داده و ایران را بابت دسترسی بازرسان آژانس به این اماکن، تحت فشار قرار دهد.

در سپتامبر سال 2017 میلادی، آمانو نکات معناداری را در قبال بازرسی از اماکن نظامی ایران بیان کرد. وی ﺩﺭ ﮔﻔــﺖﻭﮔﻮ ﺑﺎ ﺁﺳﻮﺷــﻴﺘﺪﭘﺮﺱ ﺍﻋــﻼﻡ ﻛﺮﺩ ﻛــﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻈﺎﺭﺕﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ، ﺁژﺍﻧﺲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺍﻣﺎﻛﻦ، ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺎﻥ ﺳﺎﻳﺖﻫﺎﻯ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻭ ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻰ، ﺩﺳﺘﺮﺳﻰ ﺩﺍﺭﺩ، به‌عبارت بهتر، آمانو مدعی شد که آژانس می‌تواند در "هر زمان" به "هر مکان" در ایران دسترسی داشته و آن را مورد بازرسی قرار دهد.

این اظهارات، دو روز پس از سفر نیکی هیلی به وین و دیدار وی با آمانو صورت گرفت. بیان چنین اظهاراتی از سوی آمانو (از زمان امضای برجام) بی‌سابقه بود. این اظهارات، بیانگر تأثیرپذیری مستقیم مدیرکل آژانس از نیکی هیلی و دیگر مقامات آمریکایی بود.

اما بازی‌های دوگانه آمانو به این نقطه ختم نشد. اگرچه وی از یک سو در گزارش‌های خود مدام از پایبندی ایران به برجام سخن می‌گفت، اما در عین حال، موضعی در برابر خواسته غیرعقلانی ترامپ مبنی بر "بازرسی از اماکن نظامی ایران" اتخاذ نکرد. رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا از ابتدای سال 2017 میلادی و به‌صورت رسمی و غیررسمی، موضوع بازرسی از اماکن نظامی ایران را مطرح کرد و در این مسیر، عملاً با ممانعتی از سوی آمانو و همراهانش مواجه نشد.

انفعال آژانس در مقابل نتانیاهو

در مدت یک هفته باقیمانده تا بیان مواضع رسمی و صریح ترامپ مبنی بر خروج از برجام، شاهد اجرای شوی هسته‌ای نتانیاهو علیه جمهوری اسلامی ایران بودیم. وی در این شوی هسته‌ای و موشکی مدعی شد که ایران به‌خلاف آنچه در برجام معین گردیده، به‌سوی ساخت و تولید سلاح هسته‌ای حرکت کرده است. این ادعاها به‌اندازه‌ای مضحک بود که حتی برخی شرکای واشنگتن و تل‌آویو نیز ترجیح دادند موضعی در قبال آن اتخاذ نکنند. در این میان، بار دیگر شاهد اتخاذ موضعی منفعلانه از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بودیم.

سرانجام پس از چند روز سکوت، آژانس بین المللی انرژی اتمی در واکنشی غیرمستقیم و محتاطانه به ادعاهای نخست وزیر رژیم صهیونیستی علیه ایران تأکید کرد: آژانس چنانکه در گزارش سال 2015 بیان کرده، پس از سال 2009 هیچ نشانه‌ای از فعالیت‌های هسته‌ای مرتبط با جنبه‌های غیرصلح‌آمیز را در ایران شاهد نبوده است. "فردریک دال" یکی از سخنگویان آژانس بین المللی انرژی اتمی در این خصوص عنوان کرد:

"آژانس هیچ نشانه معتبری از فعالیت ایران در ارتباط با جنبه‌های غیرصلح‌آمیز هسته‌ای پس از سال 2009 نداشته و ندارد. آژانس تمام اطلاعات مرتبط با راستی‌آزمایی را که در اختیار داشته باشد، ارزیابی می‌کند اما این رویه آژانس نیست که به‌طور علنی درباره موضوعات مربوط به چنین اطلاعاتی بحث کند".

نکته جالب توجه اینکه یوکیو آمانو ترجیح داد موضعی فراتر از بیانیه غیرمستقیم آژانس، در این خصوص اتخاذ نکند تا مبادا مقامات رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا وی را بابت چنین مسئله‌ای مورد سرزنش قرار دهند.

شواهد و مستندات موجود نشان می‌دهد که دلیل اصلی استعفای ترو واریورانتا از سمت خود، عصبانیت از تصمیم ترامپ بابت برجام نبوده است. دلیل این استعفا، انفعال آمانو در دفاع از عملکرد معاون خود و مسئول بازرسی‌های آژانس در مقابل هجمه‌های سیاسی ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی بوده است، در این میان، آمانو نقش متهم اصلی را داشته است نه ترامپ. بی‌دلیل نیست که مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی کمترین سخنی در خصوص استعفای واریورانتا بیان نکرده و حتی با تعیین سریع جانشین وی سعی کرد این پرونده را برای همیشه مختومه کند. بدون شک در آینده‌ای نزدیک، اخبار بیشتری در خصوص پشت‌پرده استعفای دیپلمات فنلاندی از آژانس خواهیم شنید.