به گزارش مشرق، اردوغان در حالی به انتخابات زود هنگام امروز ترکیه تن داده که کارشناسان هراس وی از تشدید مشکلات اقتصادی و منطقه‌ای را «راز» این مسئله می‌دانند. نتایج نظرسنجی‌ها نیز نشان می‌دهد اردوغان راه سختی را برای پیروزی پیش رو دارد.

آیا امروز اردوغان رویای خود را عملی خواهد کرد؟ سیاستمداری که در ۱۵ سال گذشته مرد نخست سیاست در ترکیه بوده اکنون با چالش بزرگی به نام «بحران‌های داخلی» مواجه شده و وی برای گذار از این وضعیت و حفظ قدرت به انتخابات زودهنگام پناه برده است. اردوغان پس از پایان دوران نخست‌وزیری به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد.

اما پست ریاست جمهوی برای وی چندان قدرتی به همراه نداشت. از همین رو، وی با برگزاری همه پرسی تغییر قانون اساسی در فروردین ۹۶ و تغییر نظام سیاسی کشور از پارلمانی به ریاستی این مشکل را برطرف کرد و قدرت وسیعی به رئیس‌جمهور بخشید که اختیار انحلال پارلمان تنها یکی از آنهاست. گام نهایی وی برگزاری اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری پس از تغییر قانون اساسی است. طبق برنامه، این انتخابات باید در نوامبر ۲۰۱۹ برگزار می‌شد اما این زمان برای اردوغان هم دیر است هم خطرناک و به همین دلیل وی یک سال و نیم زودتر دستور برگزاری انتخابات زودهنگام را صادر کرد. اردوغان همواره طرفداران برگزاری انتخابات زودهنگام را «خائن» خطاب می‌کرد.

انتخابات امروز هم وضعیت پارلمان را و هم رئیس‌جمهور را مشخص خواهد کرد. ۶ نامزد برای کرسی ریاست جمهوری و هزاران نامزد برای ۶۰۰ کرسی پارلمان با هم رقابت می‌کنند. اما نکته مهم این است که چرا اردوغان با وجود مخالفت‌های اولیه به برگزاری انتخابات زودهنگام تن داد؟ آیا رقبای اردوغان می‌توانند وی را از رویای ۲۰ ساله شدن قدرت مطلق در ترکیه باز دارند؟

چرا انتخابات زودهنگام

اما برای فهم چرایی برگزاری انتخابات امروز در ابتدا باید اهداف و دلایل اردوغان از برگزاری آن را بررسی کنیم. پاسخ به این سؤال به چند عامل داخلی و منطقه‌ای باز می‌گردد:

هراس اردوغان از تشدید مشکلات اقتصادی

یکی از مهم‌ترین دلایل این تصمیم را باید نگرانی از تاثیر اقتصاد بر انتخابات آینده ترکیه دانست. مهم‌ترین نقطه قوت حزب عدالت و توسعه در ۱۵ سال حکومت بر ترکیه، رشد اقتصادی ترکیه بوده است. هر چند که رشد اقتصادی ترکیه در سال ۲۰۱۷، حدود ۷/۴ درصد بود اما روند کلی اقتصاد این کشور و چشم انداز سال آینده آن چندان روشن نیست و احتمال آن می‌رود که با مشکلات جدی مواجه شود. بودجه سال ۲۰۱۸ ترکیه با کسری احتمالی ۱۷ میلیارد دلاری مواجه است. بروز اختلافات عمیق میان ترکیه با کشورهای غربی به ویژه آمریکا پس از کودتای تابستان ۲۰۱۶ و در ادامه تشدید تقابل‌ها در سال گذشته میلادی، تاثیرات منفی بر اقتصاد ترکیه داشته و موجب نوسانات شدید بازار ارز و افت شدید ارزش واحد پول ملی این کشور (لیر) در برابر دلار و یورو شده است. نرخ برابری لیر ترکیه در برابر دلار از ابتدای سال جاری میلادی ۳۰ درصد افت کرده است. تورم ترکیه نیز از فوریه ۲۰۱۷ دورقمی شده و در نوامبر سال گذشته با رسیدن به سطح ۱۲/۹۸ درصد، رکورد ۱۴ سال اخیر را شکست.

علاوه‌بر این نرخ سرمایه‌گذاری خارجی در ترکیه در سال ۲۰۱۷ نیز به دلیل تنش‌های ژئوپلیتیکی و مشکلات سیاست داخلی در ترکیه حدود ۱۷ درصد کاهش داشته است. صندوق بین‌المللی پول نیز در گزارش فوریه ۲۰۱۸ نسبت به آشکار شدن زمینه‌های «خطر اقتصادی» برای ترکیه هشدار داد و مواردی چون نیازهای مالی بزرگ خارجی، ذخایر محدود ارز خارجی، افزایش وابستگی به جریان سرمایه کوتاه مدت را از جمله آسیب‌پذیری‌های اقتصادی ترکیه بر شمرد. بنابراین ترس از افت اقتصادی در سال منتهی به انتخابات و تاثیر منفی آن بر آرای حزب عدالت و توسعه را  می‌توان یکی از دلایل برگزاری زود هنگام انتخابات دانست. در واقع اردوغان به خوبی می‌داند که برگزاری انتخابات در سال ۲۰۱۹ در شرایط رکود اقتصادی پیش‌بینی شده به معنای شکست وی خواهد بود از این رو وی قبل از رکود بزرگ اقتصادی باید به فکر انتخابات و تثبیت قدرت باشد!

عملیات شاخه زیتون

عامل دیگر تایید برگزاری انتخابات زودهنگام از سوی اردوغان در رابطه با عملیات صورت گرفته در منطقه عفرین سوریه است که در نهایت به‌ اشغال این شهر از سوی نظامیان ترکیه منجر شد. به اعتقاد اطرافیان اردوغان انجام این عملیات نوعی بسیج ملی و مردمی به نفع دولت و رئیس‌جمهور ایجاد کرده و حزب عدالت و توسعه می‌خواهد از این فضا به بهترین شکل بهره ببرد. اردوغان پس از این اقدام، زمان کنونی را بهترین فرصت برای استفاده از تحریک حس ملی گرایی دانسته است.

استفاده از کارت قدس

یکی از مهم‌ترین مسائل منطقه در ماه‌های گذشته مربوط به انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به قدس بوده که در قالب «معامله قرن» انجام گرفت. این اقدام باعث ایجاد موجی از انتقادها علیه آمریکا و اسرائیل حتی در اروپا شده است. در این شرایط به نظر می‌رسد اردوغان با برگزاری نشست سازمان همکاری اسلامی در اسلامبول به نوعی بیشترین بهره‌برداری را از این مسئله کرد. اردوغان به خوبی می‌دانست که در اردیبهشت ماه ترامپ دستور انتقال سفارت را خواهد داد و این مسئله باعث ایجاد موجی از تنفر در بین ملت‌های مسلمان و ترکیه خواهد شد. بنابراین اردوغان سعی کرد یک ماه پیش از انتقال سفارت با فرصت‌طلبی از این موقعیت در جهت تحکیم قدرت خود استفاده کند و دستور برگزاری انتخابات زودهنگام را صادر کند. اردوغان نیک می‌داند که اقدامات وی علیه اسرائیل پس از انتقال سفارت باعث تشویق مردم ترکیه در جهت پیوستن به حزب عدالت وتوسعه شده و این بزرگ‌ترین بهره‌برداری وی از طرح معامله قرن است. بنابراین تا زمانی که این حسِ حمایت از فلسطین در ترکیه داغ و زنده است باید بهترین بهره‌برداری سیاسی را به عمل آورد. اردوغان را همه به عنوان بزرگ‌ترین کاسبِ مسئله فلسطین می‌دانند.

رقبای اردوغان

در انتخابات ریاست جمهوری امروز ۵ کاندیدا قرار است که مانع از پیروزی اردوغان حداقل در دور نخست شوند. مهم‌ترین رقیب اردوغان «محرم اینجه» است. او ٥٤ سال سن دارد و حزب جمهوریخواه خلق را رهبری می‌کند و دیدگاهی سکولار و سوسیال دموکرات دارد. او وعده داده به دخالت دستگاه‌های دولتی در قوه قضائیه پایان دهد و به مبارزه با فساد و احیای اقتصاد بپردازد.

 محرم اینجه به عنوان فردی شناخته می‌شود که همواره در پارلمان سخنرانی‌های تندی را علیه حزب عدالت و توسعه ایراد کرده است. مخالفان امیدوارند تا مجموعه شرایط باعث شود تا انتخابات به دور دوم کشیده شود و در چنین شرایطی اتحاد مخالفان در کنار اینجه بتواند اردوغان را شکست دهد. خانم «مارال آکسنر» ٦١ ساله نیز دیگر رقیب اردوغان است. او رویکردی ناسیونالیستی دارد و امیدوار است در این انتخابات اردوغان را به چالش بکشد.

«صلاح‌الدین دمیرتاش» ٤٥ساله که به «اوبامای کردها» نیز معروف است و رهبری حزب دموکراتیک خلق را بر عهده‌دارد در این دور از انتخابات از زندان کاندید شده است. «تمل کرم اوغلو» ٧٧ ساله که اسلام گرا بوده و خواستار بازگشت نظام پارلمانی است نیز دیگر رقیب اردوغان به شمار می‌رود. «دوغو برنجیک» ۷۶ ساله از حزب وطن ترکیه نیز امروز قرار است با اردوغان رقابت کند که بعید است بیشتر از یک درصد آرا را کسب کند.

وضعیت انتخابات

شورای عالی انتخابات ترکیه اعلام کرده ۵۶ میلیون و ۳۲۲ واجد شرایط در مناطق مختلف این کشور روز یکشنبه برای انتخاب رئیس جمهور و نمایندگان مجلس پای صندوق‌های رای می روند. بیست و هفتمین دوره انتخابات مجلس ترکیه نیز همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برای تعیین نمایندگان ۶۰۰ کرسی پارلمان این کشور برگزار می شود و در این انتخابات نیز هشت حزب سیاسی به رقابت می پردازند. در انتخابات مجلس ترکیه، هشت حزب عدالت و توسعه و نیز حرکت ملی در قالب ائتلاف «جمهور» و احزاب جمهوری خواه خلق، نیک و سعادت هم در قالب ائتلاف «ملت» و احزاب هدی پار، وطن و دموکراتیک خلق‌ها به طور جداگانه و مستقل حضور دارند و نامزد انتخاباتی برای کسب ۶۰۰ کرسی معرفی کرده‌اند.

اهمیت انتخابات ترکیه

انتخابات زودهنگام ترکیه، نخستین انتخابات همزمان ریاست جمهوری و نمایندگان مجلس در تاریخ سیاسی ترکیه به شمار می رود و به همین علت از اهمیت مضاعفی برخوردار است. بعد از انتخابات امروز ، نظام ریاست جمهوری حزبی در ترکیه حاکم خواهد شد. رجب طیب اردوغان در مصاحبه با ان تی وی در این مورد گفته:« براساس رفراندم اصلاحات قانون اساسی ۲۰۱۶ رئیس جمهور حزبی خواهد بود و ارتباطش با حزب خود قطع نخواهد شد. اما بی طرفی رئیس جمهور مسئله دیگری است. رئیس جمهور سوگند یاد خواهد کرد که بی طرف خواهد بود.» لازم به ذکر است برای نخستین بار در سال ۲۰۱۴ رجب طیب اردوغان به طور مستقیم با رای مردم انتخاب شد ولی انتخابات ریاست جمهوری پیش رو، نخستین انتخابات در قالب نظام ریاستی محسوب می شود. نظام حکومتی ترکیه در پی تغییرات قانون اساسی این کشور که در فروردین ماه سال ۱۳۹۶ به تایید و تصویب مردم رسید، از پارلمانی به ریاستی تغییر یافت و پس از انتخابات پیش رو، رئیس جمهور رئیس کابینه و دولت شده و پست نخست وزیری در ترکیه حذف می شود.

نظرسنجی ها

هرچند اردوغان در رسانه‌ها پیروزی خود در انتخابات امروز را قطعی دانسته اما نتایج نظرسنجی‌ها و بررسی‌ها حاکی از آن است که اردوغان برای کسب ۵۰ درصد آرا در دور اول انتخابات ریاست جمهوری و قطعی کردن پیروزی خود در همان دور اول اطمینان ندارد. تحلیلگران می گویند محرم اینجه می تواند انتخابات ریاست جمهوری آتی ترکیه را به دور دوم بکشد و هشتم ژوئیه (۱۷ تیرماه) آینده بار دیگر با اردوغان برای رسیدن به مقام ریاست جمهوری ترکیه رقابت کند. اگر هیچ یک از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در دور اول بیش از پنجاه درصد آرا را کسب نکند، دور دوم انتخابات هشتم ژوئیه برگزار خواهد شد.

آخرین نظرسنجی‌های منتشر شده نشان دهنده این است که اردوغان به زحمت ۹/۵۱ درصد آرا را کسب خواهد کرد و محرم اینجه نزدیک‌ترین رقیب وی ۲۸ درصد آرا را کسب می‌کند.

انتخابات امروز سپهر سیاسی ترکیه را مشخص خواهد کرد. پیروزی اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی می‌تواند وی را به قدرت مطلقه تبدیل کند اما اگر وی در انتخابات پارلمانی شکست بخورد باید شاهد تقابل پارلمان و رئیس‌جمهوربود.