سرویس جهان مشرق- ماهواره ۴۵۰ تنی در قلب پایگاه ۵۰ میلیون دلاریِ چین جا خوش کرده، در جنوب آمریکای جنوبی، نزدیک مرز شیلی. این پایگاه، نماد بخشی از آرزوهای چین برای بهره‌گیری اقتصادی و سیاسی از آمریکای لاتین است، آرزوهایی که از چند سال پیش واشینگتن را نگران کرده است.

مأموریت اعلامی برای این پایگاه فضایی، هماهنگ‌کردن کاوشگری است که قرار است به آن سوی ماه سرکشی کند. گفته می‌شود این زمین به مدت ۵۰ سال در اختیار دولت چین خواهد بود و پکن قول داده است از آن استفاده نظامی نکند، اما برخی سیاستمداران آمریکوفیل در آرژانتین نگران هستند جمع‌آوری اطلاعات در این منطقه مقدمه‌ای برای کنترلِ آن باشد، مخصوصاً اینکه مذاکرات توافق برای تأسیس پایگاه فضایی چینی به صورت مخفیانه و در زمانی انجام شد که بوینس‌آیرس به سرمایه‌گذاری نیاز داشت.

کریستینا فرناندز کرشنر در سال‌هایی نه چندان دور در حالی که با وجود انتشار ۱۰۰ میلیارد دلار اوراق قبضه همچنان قرض بالا آورده بود، نمی‌توانست پیشنهاد چینی‌ها را رد کند، حتی اگر یکی از شروط آن تأسیس پایگاه فضایی در پاتاگونیا باشد. چین حاضر شد ۱۰ میلیارد به صورت سوآپ در اختیار دولت آرژانتین قرار دهد و ۱۰ میلیارد دیگر نیز به ویژه در زیرساخت‌های حمل و نقل سرمایه‌گذاری کند.

همراهی چینی‌ها برای حل مشکلات اقتصادی آرژانتین آن‌قدر مثبت بوده که سفیر آرژانتین در پکن از سیاست‌های چین حمایت کرده است. دیه‌گو رامیرو گولار در گفتگو با یک نشریه چینی با اشاره به اینکه چین شریک اصلی تجاری برای کشورهایی چون برزیل، شیلی، اروگوئه، پرو و بولیوی نیز هست، سرمایه‌گذاری‌های چین در آرژانتین را مفید دانست در صورتی که موجب انزوای اقتصادی آرژانتین نشود. او گفت انتقادها به نفوذ اقتصادیِ چین در آمریکای لاتین «خنده‌دار» است.

چین و آمریکای لاتین

آرژانتینی‌ها حضور چین در کشورشان را بیش از هر چیز با خواروبارفروشی‌های ارزان‌قیمت می‌شناسند که اینجا و آنجا به ویژه در پایتخت به چشم می‌خورد و مشتری‌های خوبی هم دارد. رستوران‌های چینی اجازه نمی‌دهند مهمان‌هایی که از آن سوی اقیانوس آرام آمده‌اند، احساس غربت کنند.

اوایل سال جاری میلادی بود که واشینگتن بار دیگر نسبت به نفوذ چین و روسیه در آمریکای لاتین هشدار داد اما بوینس‌آیرس رابطه خوب اقتصادی و تجاری با این دو قدرت را «موجب افزایش تنش و منازعه» ندانست. وزیر همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی در پاسخ به رکس تیلرسون وزیر خارجه وقت آمریکا که گفته بود این منطقه به «یک قدرت امپریالیست دیگر» نیاز ندارد، گفت «ما متوجه افزایش تمایل چین و روسیه در منطقه هستیم اما آن را تشویق می‌کنیم زیرا به نظر می‌رسد تأثیرات بسیار مثبتی دارد».

ایوان اِلیس متخصص آمریکای لاتین به گزارشگر نیویورک‌تایمز گفته است «پکن دینامیک منطقه را تغییر داده است، از دستور کار سران و فعالان اقتصادی تا ساختار اقتصاد، از محتوای دنیای سیاست تا حتی دینامیک امنیتی». به نظر می‌رسد این سخنان برای آرژانتین که بعد از برزیل با هیچ کشوری در جهان به اندازه چین و آمریکا تبادل تجاری ندارد، بیش از پیش معنادار است.

به نظر می‌رسد در حالی که آمریکا در دوره اوباما در تلاش برای مهار چین و روسیه با انعقاد قراردادهای تجاری میان خود و دو گروه از کشورها در اروپا و شرق آسیا بود، چین به جای دفاع در تلاش برای بهره‌گیری اقتصادی از فرصت‌های ممکن در هر جای دنیا بوده است، چرا که اساساً بهترین دفاع، حمله است. دولت ترامپ راهبرد پیشین واشینگتن را کنار گذاشت، از توافقات یادشده خارج شد و به جای افزایش متحدان و تقویت آنان، به فکر نجات خود است؛ گویی  دشمن به مرزها رسیده و کار از کار گذشته است.

چین در همان اولین بیانیه سیاست‌های پکن پیرامون آمریکای لاتین در سال ۲۰۰۸ میلادی برای اینکه به رویکرد امپریالیستی آمریکا در تعامل با آمریکای لاتین طعنه زده باشد اعلام کرد «احترام متقابل» بر مبنای «اعتماد متقابل» و با هدف «نتایج برد-برد» در دستور کار قرار دارد. در آن بیانیه به دقت به جزئیات همکاری‌های آتی در چهار حوزه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی اجتماعی و امنیتی قضایی توجه شده و در حوزه اقتصادی به ۱۴ محور اشاره شده بود:

• افزایش تجارت دو طرفه و تقویت زیرساخت‌های مربوط
• حمایت دولت چین از شرکت‌های چینیِ سرمایه‌گذار در آمریکای لاتین و حوزه کاراییب در زمینه تولید، کشاورزی، جنگلداری، ماهیگیری، انرژی، منابع معدنی، زیرساخت‌ها و بخش خدمات
• حمایت دولت چین از مؤسساتِ مالیِ چینی که با همتایان خود در آمریکای لاتین و حوزه کاراییب تبادل مالی و همکاری در تدوین سیاست‌های مشترک داشته باشند.
• ارسال متخصصان کشاورزی به آمریکای لاتین و حوزه کاراییب برای انتقال دانش و فناوری‌های جدید
• همکاری کاربردی میان صنایع دو طرف
• تقویت همکاری کاربردی در حوزه زیرساخت‌های حمل و نقل، ارتباطات، ذخایر آب و نیروگاه آبی
• تقویت همکاری مفید و دوجانبه در حوزه منابع و انرژی
• تبادل نظر مقامات گمرک برای تقویت امنیت تجارت
• ایجاد سازوکارهای تبادل نظر برای نظارت کیفی به ویژه در مورد محصولات بهداشتی و غذایی
• تلاش جدی برای افزایش گردشگران چینی در آمریکای لاتین و حوزه کاراییب
• تلاش پکن برای کاهش بدهی خارجی دولت‌های آمریکای لاتین و حوزه کاراییب در حد توان چین همراه با رایزنی با قدرت‌های اقتصادی جهان
• کمک‌های مالی و فنی به کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کاراییب «بدون پیش‌شرط سیاسی»
• ایجاد رژیم‌های مشترک و چندجانبه برای تجارت و تبادل مالی در راستی همکاری جنوب-جنوب
• ایجاد اتاق بازرگانی مشترک و برگزاری همایش‌ها جهت هماهنگی فعالان اقتصادیِ دو طرف

اما چرا این بیانیه در سال ۲۰۰۸ میلادی صادر شده است؟ چین از فرصت حضور رهبران چپ‌گرا و آمریکاستیز در عمده کشورهای منطقه همزمان با وقوع بحران اقتصادی در بلوک غرب بیشترین بهره را بُرد و زمانی که این کشورها نیاز به سرمایه‌گذاری و پشتبانی داشتند، بسیاری از صنایع آمریکای لاتین را از خطر تعطیلی نجات داد. حالا در دهه دوم قرن ۲۱ که رهبران راستگرا یکی بعد از دیگری بر سر کار می‌آیند، مجبورند سیاست‌های خود را با توافقات گذشته با چین متناسب‌ سازند.

ماکری رئیس‌جمهور جدید که این نوع تجارت با چین را «نامتوازن» نامیده بود، تلاش کرد با میزبانی از قطار رهبران خارجی در اولین ماه‌های ریاست‌جمهوری امکان «نه» گفتن به پکن را بیازماید. او نسبت به دو پروژه ایجاد سد توسط چینی‌ها که مناطق زیبایی از آرژانتین را به زیر آب می‌برد و پرونده فساد مالی رئیس‌جمهور سابق نیز به آن مرتبط است، انتقاد کرد اما چین تهدید کرد در صورت تعطیلی قطعی پروژه، وام اعطایی به راه‌آهن بلگرانو را لغو می‌کند. نهایتاً پس از دیدار سران دو کشور در حاشیه یک نشست در واشینگتن دستور ادامه پروژه احداث سد صادر شد.

بنابر آمار مرکز مطالعه سیاست‌های توسعه جهانی در دانشگاه بوستون تبادل تجاری میان چین و آمریکای لاتین در سال گذشته به ۲۴۴ میلیارد دلار رسید، تقریباً دو برابر دهه پیش. وام‌های چینی بخش مهمی از نفوذ پکن در اقتصاد منطقه را تشکیل می‌دهد. این وام‌ها که در قالب سرمایه‌گذاری و عمدتاً با شرط بازگشت پول از سود پروژه‌ها (و نه از جیب دولت) داده می‌شود، موجب شده حدود ۹۰% از ذخایر نفتی اکوادور در سال‌های آتی در اختیار چین قرار گیرد.

شرکت‌های نزدیک به ورشکستگی به ویژه شرکت‌های دولتی که فعالیت آنها برای کشورشان حیاتی است، شکار خوبی برای چین هستند. رهبران جدید نیز در صورتی که حداقل منافع اقتصادی چین را لحاظ کرده و از حداکثر تنش سیاسی با پکن پرهیز کنند، به تدریج با این قدرت اقتصادی کنار می‌آیند. چینی‌ها استاد دیپلماسی اقتصادی هستند.

منابع

https://www.reuters.com/article/us-argentina-usa/argentina-defends-ties-with-china-russia-despite-u-s-objection-idUSKBN1FS3G6

https://www.scmp.com/news/china/diplomacy-defence/article/2142842/china-just-important-south-america-us-why-argentina

https://foreignpolicy.com/2017/01/24/china-made-mauricio-macri-a-deal-he-couldnt-refuse

https://www.nytimes.com/2018/07/28/world/americas/china-latin-america.html?rref=collection%2Fspotlightcollection%2Fchina-reach

http://www.gov.cn/english/official/2008-11/05/content_1140347.htm

https://atlas.media.mit.edu/en/profile/country/arg