به گزارش مشرق، دکتر محمد توکل در سال ۱۳۱۳ در قزوین به دنیا آمد و در سال ۱۳۳۳ در کنکور پزشکی دانشگاه تهران شرکت کرد و با نمره بالایی قبول شد. در سال ۱۳۳۹ دوره طب عمومی را به پایان برد و در کنکور ورودی به عنوان رزیدنت زنان و مامائی پذیرفته شد. در سال ۱۳۴۳ برای تکمیل تحصیل و اخذ فوق تخصص در رشته سرطان زنان و مامائی عازم انگلستان شد.
بیشتر بخوانید:
قهرمانی مقتدرانه آزادکاران ایران با ۷ طلا و ۳ برنز
او در طول تحصیل در دانشکده پزشکی عضو تیم ملی کشتی دانشگاههای ایران و کاپیتان تیم کشتی دانشگاه تهران بود. در سال ۱۳۴۶ به تهران بازگشت و در بیمارستان هشترودیان مشغول به کار شد. اولین پست ورزشی توکل ریاست فدراسیون ورزشهای ناشنوایان بود که توانست در آن پست خدمات ارزندهای ارائه دهد، سپس رئیس فدراسیون کشتی ایران شد و در همان سال (۱۹۷۶) میلادی در جریان المپیک مونترال کانادا به عضویت هیأت رئیسه فدراسیون جهانی کشتی انتخاب شد و سال بعد به عضویت فدراسیون کشتی آسیا درآمد.
دکتر توکل در سال ۱۹۹۲ در بارسلون اسپانیا مجدداً برای مرتبه دوم به عضویت هیأت رئیسه فدراسیون جهانی کشتی و عضو کمسیون پزشکی آن فدراسیون که به مسائل دوپینگ میپردازد انتخاب شد و تا سال ۲۰۱۲ و المپیک لندن عضو این فدراسیون بود. در سال ۲۰۱۱ و در حاشیه مسابقات جهانی استانبول ترکیه دکتر محمد توکل به همراه ابراهیم جوادی به عضویت تالار مشاهیر فیلا درآمدند.
این روزها و در آستانه ۸۵ سالگی دکتر توکل با بیماری دست و پنجه نرم میکند؛ به همین بهانه با حضور در منزل یکی از مشاهیر ایرانی فیلا پاسی صحبتهای وی نشستیم که مشروح آنرا میتوانید در زیر بخوانید:
سالها در بحث داوری یکی از افراد تاثیرگذار در فیلا بودید، شرایط داوری امروز نسبت به گذشته چه تفاوتی کرده است؟
توکل: الان نسبت به گذشته اوضاع داوریها بسیار تغییر کرده و بهتر شده است؛ از طرفی نظارت بسیار دقیقتری روی عملکرد داوران میشود تا حرف و حدیث کمتری ایجاد شود. داوری کشتی نسبت به گذشته به نظرم بسیار بهتر شده است و شاهد اعمال سلیقه کمتری هستیم و تقریباً میتوان گفت شاهد اشتباهی در مسابقات نیستیم.
شما سالها یکی از اعضای تاثیرگذار فدراسیون بینالمللی کشتی بودید و حدود دو دهه در این پست به کشتی ایران و جهان خدمت کردید؟
توکل: مهم این بود که این فرد در آن جایگاه چقدر قدرت اجرایی داشته باشد؛ خیلیها هم بودند که عضو هیئت رئیسه شدند، اما اثرگذاری لازم را نداشتند. من تعاملاتی داشتم که حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد اعضای هیئت رئیسه را با خود همراه میکردم و هر تصمیمی که میگرفتیم عملاً اجرایی میشد. البته این جایگاه به راحتی به دست نیامد و سالها زحمت کشیدم، از زمان میلان ارسگان به عضویت فیلا درآمدم و عضو رئیس کمیته پزشکی شدم، اما متاسفانه بعد از کنارهگیری من، نتوانستیم این جایگاه را حفظ کنیم و بهرهبرداری لازم را داشته باشیم.
البته بعد از سالها رسول خادم موفق به عضویت در هیئت رئیسه اتحادیه جهانی کشتی شد، اما متاسفانه این کرسی را هم راحت از دست دادیم و اگر بخواهیم دوباره آن را به دست آوریم زحمت زیادی میطلبد.
خادم گفته بود که شرایط در هیئت رئیسه سخت است و به نوعی باندبازی اجازه نمیدهد تصمیمات اجرایی شود؟
این موضوع طبیعی است، در زمان ما هم همین گونه بود، اما من با تعاملات و ارتباطاتی که برقرار کرده بودم بیشتر اعضای هیئت رئیسه را با خودم همراه کرده بودم همانطور که گفتم تواناییهای شخص مهم است که تا چه میزان میتواند اثرگذار باشد تا بتواند اعضای هیئت رئیسه را با نظرات خود همراه کند.
آیا آن زمان مافیای داوری و پشت پردهای که از آن صحبت میشود، وجود داشت؟
نه به این صورت که مطرح میشود، اما آن زمان بوده و حالا هم هست. در همه زمانها و در تمام رشتهها این مسائل وجود داشته و خواهد داشت، اما اینکه بخواهیم اثبات کنیم قابل اثبات نیست.
در آن زمان گفته میشد مارتینتی دخالت زیادی در نحوه چینش داوران و به نوعی مهندسی کردن داوری و از طرفی دخالت در نتایج مسابقات میکند؟
نه به این صورت که مطرح میشود؛ در تمام رشتهها همانطور که گفتم این مسائل وجود دارد و تا مقداری این دخالتها طبیعی است، اما این که بگویند مدالهای طلا بین کشورها تقسیم شود یا فلان کشور بیشتر از یک مدال طلا نگیرد، درست نیست؛ یا بدان صورت که میگویند در چینش داوران برای رسیدن به نتیجه مورد نظر اعمال سلیقه میشود هم چندان نمیتواند درست باشد.
الان شرایط کشتی را چطور ارزیابی میکنید؟ در گذشته پول زیادی در کشتی وجود نداشت، اما حالا حامیان مالی خوبی وارد ورزش از جمله کشته شده اند که باعث شده پول خوبی به این رشته تزریق شود. در گذشته شرایط بهتر بود یا حالا؟
بدون شک حالا، آن زمان حتی امکانات اولیه برای تمرین کردن هم برای کشتیگیران تیم ملی در حد ابتدایی فراهم نبود یا اگر میخواستیم داور یا تیمی را به یک مسابقه مهم اعزام کنیم با مشکلات زیادی مواجه بودیم، اما الان خوشبختانه شرایط بسیار بهتر شده است. سالانه در دهها مسابقه بینالمللی شرکت میکنیم؛ وقتی پول زیاد میشود به تبع آن امکانات هم زیاد میشود.
شرایط داوریها چگونه است؟ الان قوانین سختتر است یا در گذشته؟
در گذشته قوانین برای تماشاگران و مخاطبین بسیار پیچیده بود و شاید خیلی از موارد را متوجه نمیشدند، اما تغییر قوانین نه تنها باعث عامه فهم شدن مسابقات میشود بلکه به افزایش جذابیت رقابتها نیز کمک کرده است. متاسفانه تبلیغات در رشتهای مانند کشتی خیلی ضعیف است، تا تبلیغات نباشد حامیان مالی و مردم رغبتی برای دنبال کردن آن پیدا نمیکنند.
الان هم یکی از ملاکها و معیارهای کمیته ملی المپیک برای حفظ رشتهها در بازیهای المپیک تعداد مخاطبان و تماشاگران هستند و یکی از عواملی که کشتی را تهدید میکرد همین موضوع بود که خوشبختانه منتفی شد.
یکی از مسابقاتی که پیشکسوتان کشتی از آن به عنوان یکی از دستاوردهای دوران حضور شما در فیلا یاد میکنند مسابقات جهانی ۱۹۷۸ مکزیک است که در آن رقابتها ایران در امتیاز برابر با ژاپن در رده سوم قرار داشت، اما در نهایت با تلاشها و لابیهای شما بعد از سالها موفق شد روی سکوی جهانی برود.
متاسفانه خیلی آن مسابقات را به خاطر ندارم؛ در حین مسابقات به گونهای برنامهریزی کردیم که موفق به رسیدن به سکوی سومی شویم.
شما ۳ سال رئیس فدراسیون کشتی بودید، رئیس فدراسیون چه شاخصههایی باید داشته باشد؟ آیا لزوماً باید خودش گوش شکسته یا قهرمانی بزرگ بوده باشد؟
حدود ۳ سال ریاست فدراسیون کشتی را برعهده داشتم که در آن زمان سعی کردم تعامل خوبی با پیشکسوتان و قهرمانان بزرگ آن دوران داشته باشم. رئیس فدراسیون کشتی پیش از هر چیز باید باسواد باشد و سپس کشتی را خوب بشناسد و در نهایت بتواند حامیان مالی خوبی را با خود همراه کند. هر کدام از اینها که نباشد یا ضعیف باشد، اوضاع درست پیش نمیرود.
آن زمان من سعی کردم این سه آیتم را با هم همراه کنم. بیشتر کشتی گیران با توجه به سابقه من در این رشته، به من احترام میگذاشتند و نمیتوانستند تقاضای غیرعادی داشته باشند، چون هم مدیریت بلد بودم و هم کشتی را خیلی خوب میشناختم. شاید خود من یکی از فنیترین کشتیگیران زمان خودم بودم، همین باعث شده بود که بزرگان و قهرمانان آن زمان از این منظر به من احترام بگذارند و به نوعی کسی نمیتوانست برای من ادعا کند و ان قلت بیاورد.
آیا کشتیگیری بوده است که در آن زمان برای شما مشکل ساز شود و به قول معروف نق بزند؟
چنین فردی را نداشتیم؛ ممکن بود من نق بزنم (با خنده)، اما کسی این کار را برای من نمیکرد.
به نظر شما یک رئیس فدراسیون ابتدا باید مدیر خوبی باشد یا نه قبل از آن قهرمان بزرگی بوده باشد؟
اصلاً قهرمانی به هیچ عنوان فایده و ارزشی در این مورد و در بحث ریاست و مدیریت فدراسیون کشتی ندارد. میدانید اشکال قهرمانی چه هست؟ اشکالش این است که رقبای زیادی پیدا میکند، یعنی از وزن اول تا وزن هشتم همه میخواهند رئیس فدراسیون شوند. به این موضوع عقیده ندارم و معتقدم رئیس فدراسیون پیش از قهرمانی باید مدیریت بلد باشد و به این موضوع قائل نیستم که یک قهرمان لزوماً و حتماً میتواند مدیر و رئیس خوبی شود. البته میتواند کمیتهای متشکل از قهرمانان و پیشکسوتان را در کنار خود داشته باشد تا در زمان لازم به وی مشاوره بدهند.
خاطره انگیزترین مسابقاتی که در آن حضور داشتید و برای شما لذت بخش بود کدام رقابتها بود؟
فکر میکنم المپیک ۲۰۱۲ لندن که موفق به کسب ۳ مدال طلا در کشتی فرنگی شدیم. آن مسابقات یکی از بهترین اتفاقات دوران ورزشی من بوده است.
گفته میشود در آن مسابقات مسئولان اتحادیه جهانی کشتی نمیخواستند ایران به مدالهای طلای بیشتری برسد به همین دلیل شاهد یک سری بی عدالتیها و ناداوریها بودیم.
من چنین چیزی را حس نکردم، همه چیز روی تشک مشخص میشود و بستگی به عملکرد خود کشتیگیر دارد. حرف و حدیثهایی که عنوان میشود واقعاً تا حدود زیادی درست نیست. اگر شما واقعاً فکر میکنید که فرد یا افرادی از بیرون میتوانند چنین اقداماتی انجام دهند این طور نیست چون نیازمند قدرت بالایی است و سازماندهی فوقالعادهای میخواهد.
فکر نمیکنم اصولاً چنین مسائلی در کشتی به آن صورت که عنوان میشود وجود داشته باشد. البته با توجه به حساسیتی که روسها از گذشته روی کشتی داشتهاند و سعی میکردند اقتدار و افتخار خود را در کشتی حفظ کنند کمی اعمال نفوذ داشته و خواهند داشت. شاید بتوان گفت تا حدودی هم طبیعی است چون از اهرمهای لازم برخوردار هستند، اما به این گستردگی که از آن صحبت میشود وجود ندارد.
در زمان مسئولیت شما در فیلا بارها کشتیگیران ما گلایه میکردند که ما کسی را نداریم که از حقمان دفاع کند و حق ما را مقابل حریفان میخورند.
حق خوردنی نیست، حق گرفتنی است. پس بهتر است به جای این که خودمان را درگیر چنین مسائلی کنیم تمرکزمان را روی ارتقاء سطح کیفی و فنی کشتیگیران مان بگذاریم تا اجازه ندهیم حقمان روی تشک پایمال شود. بعضی دوستان توقع غیرواقع داشتند که ممکن نبود به نتیجه برسد. من هم همواره در تمام میادین از حق نمایندگان کشومان دفاع کردهام.
آقای دکتر ظاهراً شما هم پزشک به دنیا آوردن یکی از قهرمانان سابق کشتی بودهاید و هم اینکه اولین مدال جهانی وی را نیز به گردنش انداختهاید.
بله، بنده پزشک علیرضا دبیر و مادرش بودم و او را به دنیا آوردم. از طرفی در مسابقات جهانی تهران نخستین مدال جهانی این قهرمان را به گردنش انداختم.
برای گرفتن میزبانی مسابقات جهانی در سال ۲۰۰۲ شنیدهایم که زحمت زیادی کشیده شد و این شما بودید که میزبانی را برای ایران به ارمغان آوردید؟
آن زمان یک گروه چندین نفره برای گرفتن میزبانی تلاش داشتند در حالی که شوروی به هیچ عنوان دوست نداشت این اتفاق بیفتد و میزبانی به ایران برسد. آنها تلاش زیادی کردن تا میزبانی مسابقات به مجارستان یا حتی لهستان برود، اما با تلاشها و رایزنیهایی که تیم ایران داشت میزبانی را به کشورمان آورد.
آن زمان تیم بسیار خوبی در اختیار داشتیم و قهرمانان بزرگی در تیم ملی کشتی آزاد بودند، اما برخی حواشی باعث شده بود که امید مردم نسبت به قهرمانی این تیم کم شود. از طرفی من واقعاً تنها بودم و کسی نبود که بتواند کمکم کند؛ البته دوستان زیادی از جمله اسفندیاری، دبیر فدراسیون من در آن زمان بودند که کمک میکردند، اما سطح فکری و مدیریتی آنها با من همخوانی نداشت؛ البته زحمت زیادی برای برگزاری مسابقات کشیدند.
خدا را شکر در نهایت این میزبانی با قهرمانی ایران و خاطرات خوشی به پایان رسید. شاید خیلیها فکر نمیکردند که ایران بتواند قهرمان شود، اما این اتفاق افتاد حالا شما فکر کنید که شب قبل از روز آخر مسابقات من چه حالی داشتم. از نگرانی تا صبح خوابم نبُرد، مدام در حال بررسی شرایط و حالات مختلف برای خارج کردن قهرمانی از جنگ روسها و به دست آوردن آن برای ایران بودم که چه کاری باید انجام دهیم تا به موفقیت برسیم. واقعاً ساعتهای نگران کننده و استرس زایی بود.
روسها تعصب زیادی روی کشتی دارند و از طرفی از نفوذ بالایی هم برخوردار بودند. بسیاری از کشورهای آن زمان از جمله لهستان، مجارستان، اوکراین و… با آنها همراه بودند و به نوعی برای روسیه بازی میکردند و همین موضوع کار ما را بیش از پیش سخت کرده بود، اما خوشبختانه نتیجه شیرینی داشت. البته امروز هم این مسائل وجود دارد، اما شاید تا حدودی نسبت به گذشته کمی از قدرتشان کاسته شده باشد. از طرفی حضور آمریکا به عنوان قطب مقابل روسیه در کشتی تاحدودی باعث شده توازن برقرار شود.
نیاز امروز کشتی و ورزش ما چیست؟
در دنیای کنونی تمام مسائل و موارد روی اقتصاد و پول میچرخد. چرا رشتهای مانند فوتبال به صنعت تبدیل شده است؟ چون پول در آن است.
قدرت گرفتن و رسیدن به کرسیهای بینالمللی و تعاملات جهانی در هر رشته ورزشی بستگی به عملکرد دولتهای آن کشورها دارد. اگر روسای جمهور و دولتهای کشورها وارد عرصه ورزش شوند میتوانند با برقراری تعاملات مناسب با فدراسیونهای جهانی به پیشبرد اهداف آن رشته کمک نمایند، موضوعی که در کشورهایی مانند روسیه، ترکیه و آمریکا به وضوح شاهد آن هستیم و میبینید که دولتهایشان چه حمایتهای خوبی از کشتیگیرانشان دارند. اخیراً ترکیه و آذربایجان نیز سرمایهگذاری خوبی داشتند و روسای جمهور این کشورها نیز توجه ویژهای به ورزش به خصوص کشتی دارند. در کشور ما هم باید همین دیدگاه وجود داشته باشد؛ تا زمانیکه دولت حمایت ویژه نداشته باشد عملاً نمیتوانیم شاهد دستاوردهای بزرگ بینالمللی و جهانی باشیم. روسای جمهور روسیه و ترکیه بارها با کشتیگیرانشان دیدار و جلسه داشتهاند که میتواند مهم و تاثیرگذار باشد.
اگر بخواهیم با تجربهای که امروز دارید به گذشته برگردیم کاری که کمک زیادی به پیشرفت کشتی میکند و میتواند مسیر را درخشانتر کند چه بود و آن را انجام میدادید؟
اصولاً در چنین مواردی پول تاثیر بسزایی دارد. زمانی که من در فدراسیون بودم با حمایتهای دوستانی که داشتم و ارتباطاتی که وجود داشت چرخ کشتی را میچرخاندیم. امروز هم میگویم اگر پول داشتم تمام آسیا را مقابل ایران به خط میکردم. حتی برای رسیدن به کرسیهای آسیایی و جهانی باید هزینه کرد؛ البته باید یک برنامهریزی خوب و مناسب داشت، اما هیچکدام از اینها بدون پول میسر نیست.
وقتی شما روسای فدراسیونهای کشورهای مختلف را دعوت میکنید و پذیرایی خوبی از آنها دارید میتوانید روی آنها اعمال نفوذ هم داشته باشید. در گذشته این کار در اندازه خودش انجام میشد و حالا هم به نظرم کاربردش را از دست نداده است. البته با محدودیتهایی مواجه هستیم، اما با برنامهریزی خوب میتوان تمام اینها را مدیریت کرد.
زمانی هم که من در فیلا حضور داشتم و میخواستیم نظر خودمان را به کرسی بنشانیم تمام اعضا را یک مهمانی یا یک رستوران خوب دعوت میکردم و به قول خودمان با نمک گیر کردنشان نظر خودمان را به آنها میقبولاندیم. مسئولانه ورزش ما حالا هم باید از همین روش استفاده کنند. اگر میخواهیم صاحب جایگاه بینالمللی در رشتههای ورزشی مختلف شویم اول حمایت دولت را میخواهد و سپس سرمایه گذاری مالی مناسب در آن رشتهها را میطلبد. ما بسیاری از آیتمهای مورد نظر دنیا را داریم؛ بهترین تماشاگران در ایران هستند که خیلی از کشورها آرزوی آن را دارند، اما آن چیزی که بیش از همه تاثیرگذار است مسائل مالی است.
با کدامیک از کشتیگیران بیش از بقیه در زمانی که خودتان کشتی میگرفتید یا بعد از اینکه کشتی را کنار گذاشته بودید رابطه نزدیکتری داشتید؟
کشتیگیران داخلی یا خارجی؟
هم داخلی و هم خارجی.
دوستان زیادی در سراسر جهان با توجه به مراودات و روابطی که داشتم، داشته و دارم. با تعدادی از کشتی گیران امریکایی از جمله دِزدیک و چند نفر دیگر روابط خوبی داشتم. با کشتیگیران روس هم دوستی زیادی داشتیم به خصوص کشتیگیران اروپای شرقی. کشتیگیران ژاپن و کره هم در آسیا از دوستان نزدیک من بودند.
در مجموع با توجه به نوع روابطی که داشتم با بیشتر کشتیگیران روابط خوب و نزدیکی داشتم. از طرفی این روابط و اختیارات من باعث شده بود که خیلی از آنها به کنایه بگویند فیلا را فدراسیون ایران و توکل میچرخاند. تعاملات و روابطی که در آن سالها ایجاد کرده بودم باعث شده بود بسیاری از اتفاقات در آن سالها از کانال ما بگذرد.
با بیشتر کشتیگیران داخلی هم رفاقت داشتم. در عین حال که آنها را مدیریت میکردم، اما با توجه به شرایط سنی مان با آنها رفاقت هم داشتم و در بسیاری از مسائل شخصی و خانوادگی شان به آنها مشورت میدادم.
شنیدهایم که روابط نزدیکی هم با جهان پهلوان تختی داشتهاید؟
بله، آن زمان مصاحبت زیادی با یکدیگر داشتیم. تختی مانند یک کودک دبستانی بود، فردی با آن اسم و رسم و آن سابقه درخشان در ورزش بسیار ساده و کودکانه زندگی میکرد یعنی شاید اگر خیلیهای دیگر جای او بودند رفتار متفاوتی از خود بروز میدادند، اما او بی آلایش بود.
مسائل زیادی در خصوص زندگی تختی مطرح میشود یکی از این موارد ورود او در عرصه سیاست بود.
تختی وجه المصالحه نیروی سوم قرار گرفت. شجاع نوربخش کشتیگیر بود و دوستی نزدیکی با تختی داشت. یک روز تختی را همراه خودش به باشگاه نیروی سومیها میبَرَد. تختی که وارد باشگاه میشود همه میگویند تختی هم به ما پیوسته است؛ از آنجا تختی ناخواسته وارد سیاست میشود. آن زمان به من میگفت آقای دکتر من نمیدانم سیاست را چطور مینویسند، اما ناخواسته سیاسی شده بود.
آیا شما آن زمان به او راهنمایی و مشورت نمیدادید؟
چرا خیلی صحبت میکردیم، اما با توجه به شرایطی که در آن زمان وجود داشت نمیتوانستم خیلی به این بحث ورود کنم چون برایم دردسرساز میشد. فضای آن دوران فضایی نبود که بتوان به راحتی از آن صحبت کرد، اما نمیدانم چه کسی تختی را وادار به این کار کرد.
مسائل زیادی در خصوص زندگی شخصی تختی مطرح میشود از جمله خودکشی او.
نمیخواهم وارد این مسائل بشوم. روزی که این اتفاق افتاد واقعاً مات و مبهوت شدم و باور نمیکردم. شایعات زیادی هم در این خصوص درست کردند. اتفاقات زیادی دست به دست هم داد که در نهایت منجر به این حادثه شد. متاسفانه تختی مشاوران و اطرافیان خوبی نداشت که بتوانند به او کمک فکری کنند. مشکلات زندگی باعث شده بود که او نیازمند کمک فکری درست باشد، اما کسی نبود که به او کمک کند.
و صحبت پایانی شما...
آرزو میکنم کشتی به جایگاه واقعی خودش بازگردد، چون واقعاً افت کرده است و خیلی پایین رفته است. آرزو میکنم دوستداران و پیشکسوتان کشتی بیشتر به این ورزش فکر کنند و بیشتر برای آن تبلیغ کنند؛ بیشتر در کنار یکدیگر باشند تا دوباره کشتی را به اوج بازگردانند.
بیاخلاقیها باعث از بین رفتن این رشته میشود. سرمایههای بزرگی در کشتی داریم، علیرضا دبیر، حمید سوریان، آقای خادم و… همه سرمایههای کشتی هستند که میتوانند برای این رشته تبلیغ کنند و آن را به جایگاه واقعیاش برسانند. امیدواریم تمام بزرگان کشتی کنار هم بنشینند و با همدلی این رشته را به دوران اوجش بازگردانند.
چند روز پیش علیرضا دبیر به ملاقات من آمده بود، به او سفارش کردم این کار را حتماً انجام دهد؛ البته آن بنده خدا تلاشش را انجام میدهد، اما نیازمند حمایتهای بیشتری است تا بتواند کارهای بهتری انجام دهد. تمام بزرگان کشتی برای ارتقای این رشته باید دور هم جمع شوند و کمک کنند تا فردی که شایسته است سکان هدایت فدراسیون را در دست بگیرد و وظیفه سایر بزرگان نیز این است که در این راه دشوار او را کمک کنند چون یک نفر به تنهایی نمیتواند فدراسیون بزرگ و مهمی که قهرمانان سرشناسی دارد را به تنهایی اداره کند و نیازمند همدلی تمام خانواده کشتی است.