به گزارش مشرق، حسن روحانی رئیس جمهور در جلسه هیات دولت در تاریخ 28 خردادماه گفت: «اگر وزارت بازرگانی تاسیس شود، هفته بعد زندگی مردم و وضع بازار بهتر می‌شود و این مسئولیت مجلس شورای اسلامی است. امیدوارم این قدم مهم از سوی آنان به خاطر زندگی مردم و کنترل به موقع صادرات و واردات و قیمت اجناس، برداشته شود».

بیشتر بخوانید:

رونق تولید در گرو تحقق وعده‌های اجرا نشده روحانی

فرافکنی دوباره روحانی درباره سوءمدیریت اقتصادی دولت

چند روز بعد، علی ربیعی سخنگوی دولت با بیان اینکه مدیریت بازار و کالاهای مشمول ارز یارانه‌ای بسیار مهم و دشوار است، اظهار داشت: «برای مدیریت این بخش دولت اصرار دارد وزارت بازرگانی تشکیل شود چرا که توزیع و قیمت 2 مسأله بسیار مهم در امر بازرگانی است». درخواست رئیس جمهور برای تشکیل وزارت بازرگانی درحالی است که مجلس شورای اسلامی در یک سال گذشته سه بار با درخواست دولت برای تشکیل وزارت بازرگانی مخالفت کرده است. همچنین چهارمین تلاش دولت برای تشکیل وزارت بازرگانی با نامه 175 نماینده مجلس به رئیس جمهور در مخالفت با تشکیل وزارت بازرگانی ناکام ماند.

*انتقادات کارشناسان و نمایندگان مجلس از وعده ساماندهی یک هفته‌ای بازار با تشکیل وزارت بازرگانی

رئیس جمهور درحالی وعده ساماندهی یک هفته‌ای بازار بعد از تشکیل وزارت بازرگانی را داده است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، بخش مهمی از مشکلات بازار خارج از محیط وزارتخانه و به دلیل نوسانات لحظه‌ای قیمت ارز، تحریم‌های نفتی و ملاحظات بودجه‌ای است. البته بخشی از مشکلات هم به ساختار و تصمیمات وزارتخانه های جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت بر می‌گرد. اما جای سوال و تامل است که چگونه می توان حل مشکلات کشور را به تشکیل وزارت بازرگانی گره زد؟ همین موضوع باعث شده است که این وعده رئیس جمهور با انتقادات گسترده کارشناسان مواجه شود. به عنوان مثال، مهدی غضنفری وزیر اسبق صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه وعده ساماندهی یک هفته‌ای بازار بعد از تشکیل وزارت بازرگانی نوعی فرافکنی است، گفت: «به اعتقاد بنده کاش رئیس جمهور این حرف را نمی‌زد. چراکه بدبینی‌های زیادی در بین کارشناسان در مورد سخن او به وجود آمده و موارد نادرستی به ایشان نسبت داده شده است. مشاوران رئیس جمهور باید راهنمایی بهتری به ایشان دهند. وقتی مشاوران، نشانی غلط می‌دهند رئیس جمهور در تیراندازی به جای سیبل، دره و تپه را می‌زند». مهدی کرباسیان معاون سابق وزیر صنعت، معدن و تجارت هم با بیان اینکه نمی­ توان تمام مشکلات کنونی اقتصاد کشور و تامین معیشت مردم را به نبود وزارت بازرگانی گره زد، گفت: «مسائل خیلی پیچیده است و نمی­توان صرفا یک سازمان و واحد را مقصر دانست... من اطلاع دقیقی از سخنانی که توسط رئیس جمهور بیان شده ندارم اما لازم است عنوان کنم که مشکلات بازار یک شبه حل نمی‌­شود». 

وعده رئیس جمهور مبنی بر ساماندهی یک هفته‌ای بازار با تشکیل وزارت بازرگانی با انتقاد برخی از نمایندگان مجلس هم روبرو شده است. به عنوان مثال، سید مهدی مقدسی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با بیان اینکه وعده رئیس جمهور در بهبود سریع معیشت مردم با تشکیل وزارت بازرگانی فرافکنی است، گفت: «تشکیل یک وزارتخانه کاری زمان بر است و آن قدر راحت نیست که ظرف یک هفته یا حتی چند ماه مشکلات بازرگانی کشور حل شود». همچنین محمد حسینی‌کیا عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در پاسخ به این سؤال که ادعای رئیس‌جمهور درباره بهبود معیشت مردم ظرف یک هفته در صورت تشکیل وزارت بازرگانی امکان پذیر است، گفت: «این هم مثل برجام است. اگر قرار بود حل شود تا الان حل شده بود». به علاوه، شهباز حسن‌پور بیگلری عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در پاسخ به این سوال که آیا ادعای رئیس جمهور مبنی بر اینکه با تشکیل وزارت بازرگانی ظرف یک هفته معیشت مردم بهبود می‌یابد،‌منطقی است یا خیر، گفت: «مسائل اقتصادی آن قدر پیچیده است که با تشکیل یک وزارت‌خانه نه طی یک هفته، نه یک سال بلکه سال‌ها هم که طول بکشد در معیشت مردم تغییری حاصل نخواهد شد...مشکلات معیشتی مردم یک شبه ایجاد نشده است که یک شبه و با تشکیل یک وزارت بازرگانی حل شود... وزارت بازرگانی هم اگر تشکیل شود دوباره دولت فربه‌تر می‌شود ضمن اینکه با تشکیل وزارت بازرگانی به مدت یک سال و حتی بیشتر هیچ وزارت‌خانه ای پاسخگو نخواهد بود یعنی تا مدتی نه وزارت بازرگانی و نه وزارت صنعت به بهانه تفکیک پاسخگو هستند و از آن طرف هم وزارت بازرگانی هم به بهانه اینکه امورات تازه به آن واگذار شده در مقابل مسائل پیش‌آمده پاسخگو نخواهد بود».

*مدیریت واحد تولید و بازرگانی کلید حل مشکلات بازار

مدیریت واحد تولید و بازرگانی تجربه موفق اکثر کشورهای پیشرو اقتصادی در زمینه حل مشکلات بازار است. مدیریت یکپارچه این دو بخش اقتصادی قدرت تصمیم‌گیری مدیران جهت سیاست‌گذاری مناسب را افزایش می‌دهد. ازجمله مهم‌ترین فرصت‌های مدیریت واحد تولید و بازرگانی این است که مدیران بخش تولید و بازرگانی در کنار یکدیگر و زیر نظر یک مسئول کار می‌کنند. این اقدام به واسطه فرماندهی واحد سرعت تصمیم‌گیری سازمانی را افزایش می‌دهد و گلوگاه‌های موجود را از بین می‌برد، موضوعی که مهدی غضنفری وزیر اسبق صنعت، معدن و تجارت درباره آن گفت: «تجربه شخصی بنده به عنوان آخرین وزیر بازرگانی و اولین وزیر صنعت، معدن و تجارت جمهوری اسلامی ایران این است که ادغام وزارت صمت اقدامی شایسته بود. وقتی بنده به عنوان وزیر صنعت، معدن و تجارت از مجلس رای اعتماد گرفتم احساس می‌کردم کار را تازه آغاز کرده‌ام، خیلی بهتر از قبل می‌توانستم قاعده‌گذاری، نظم بخشی و تعرفه‌گذاری کنم».

*اجرای درست قانون تمرکز و حذف ارز ترجیحی راهکارهای حل مشکلات بازار

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اجرای کامل قانون تمرکز وظایف و اختیارات بخش کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی (قانون انتزاع) ازجمله مهم‌ترین راهکارها و پیش‌نیازهای اصلاح و ساماندهی نابسامانی‌های اخیر بازار است. بر اساس این قانون که در سال 1391 و به واسطه ادغام وزارت صنعت، معدن و تجارت تصویب شد، کلیه اختیارات و وظایف و امور مربوط به سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت در حوزه‌های صادرات، واردات و تنظیم بازار محصولات کشاورزی به وزارت جهاد کشاورزی واگذار شد. هدف از قانون مذکور انسجام بخشیدن به پراکندگی و شلختگی‌های حاکم بر بدنه مدیریت عرضه و تقاضای غذای اساسی مردم بود. علی‌رغم اهمیت و گذشت 7 سال از تصویب این قانون هنوز برخی آئین‌نامه‌های آن تهیه و تدوین نشده است.

از سوی دیگر، از دیدگاه بسیاری از کارشناسان و مراکز پژوهشی مانند مرکز پژوهش های مجلس سیاست اختصاص ارز ترجیحی (4200 تومانی) به واردات کالاهای اساسی از ابتدای سال گذشته تاکنون، یکی دیگر از دلایل اصلی تلاطمات در بازار کالاهای اساسی در یک سال و نیم اخیر بوده و حذف این ارز از لوازم اصلی بهبود وضعیت بازار است.

در مجموع، تشکیل وزارت بازرگانی در وضعیت فعلی هزینه‌های زیادی را متحمل کشور خواهد کرد و زمان زیادی را از دولت خواهد گرفت. در نتیجه، حفظ وضعیت ادغام و ریشه‌یابی مشکلات ساختاری وزارت صمت، اجرای درست قانون تمرکز، حذف ارز ترجیحی و توزیع مناسب اختیارات راهکارهای پیشنهادی برای بهبود و ساماندهی وضعیت بازار هستند.