به گزارش مشرق، هنوز برآورد دقیقی از خسارات ناشی از اغتشاشات اعلام نشده است؛ ولی هفته آخر آبان ۹۸ روزهای تلخی بود برای اقتصاد ایران. هم اقتصاد کلان لطمه خورد، هم اقتصاد خرد؛ هم دولت، هم مردم. خسارت‌های فیزیکی به تأسیسات شهری و بانک‌ها و پمپ‌های بنزین و... وارد شد و عده‌ای هم جان خود را از دست دادند.
برآوردهایی که قصد دقیق شدن ندارند
برآوردهای اولیه درباره میزان خسارت‌های آشوب سرسام‌آور بودند؛ رقم‌هایی میلیاردی که به زبان آسان تلفظ می‌شوند وگرنه تأمین دوباره‌شان و تحمل بار زیانشان کمرها را خم می‌کند. برآورد شد که ۱۲۴ دستگاه آمبولانس و خودرو پشتیبانی اورژانس به همراه تجهیزات گران‌قیمتشان آسیب کلی یا جزئی دیده‌اند؛ ۵۰ میلیارد تومان! حدود ۱۰۰ پمپ‌بنزین آتش‌گرفته و اغلبشان خسارات جدی دیده‌اند؛ حداقل ۶۳ میلیارد تومان! شعبه‌های بانک‌ها و دستگاه‌های خودپرداز سوخته‌اند یا تخریب‌شده‌اند؛ حداقل ۶۰۰ میلیارد تومان! ۱۵۰ میلیارد تومان از اجناس داخل فروشگاه‌ها از بین رفته است و بیش از ۳۲ میلیارد تومان به ساختمان‌ها و فضای داخلی‌شان خسارت واردشده است.
تلخ‌تر آنکه برآوردهای بعدی معلوم کرد میزان خسارت بیش از این حرف‌هاست. بنا به نخستین گزارش رسمی وزارت‌کشور از میزان خسارت‌ها بیش از ۵۰ پایگاه و پاسگاه نظامی، ۳۴ آمبولانس، ۷۳۱ بانک، ۱۴۰ مکان‌عمومی، ۹ مرکز مذهبی، ۷۰ پمپ‌بنزین، ۳۰۷ خودرو، ۱۸۳ خودرو نظامی و ۱۰۷۶ موتورسیکلت خسارت دیده‌اند. این یعنی چند هزار میلیارد تومان خسارت مادی و فقط خدا می‌داند چقدر خسارت معنوی و عاطفی و روانی.
برآوردهایی برای ماهیگیری از آب گل‌آلود
البته درباره خسارات اغتشاشات اخیر دو رقم شگفت‌آور نیز مطرح‌شده است. یکی زیان ۱۶هزارمیلیاردی بورس طی ۳ روز نخست اغتشاشات و دیگری زیان هزاران میلیاردی ناشی از قطع اینترنت. اعداد و ارقامی که به نظر می‌رسد چندان با دقت بیان نشده است.
درباره زیان بورس معیار، افت ناگهانی «شاخص سهام» بوده است که معیار دقیقی برای برآورد خسارت قطعی نیست زیرا این شاخص، وضعیت کلی و روند حرکت بازار سرمایه را نشان می‌دهد نه میزان قطعی و دقیق سود و زیان را. دیگر اینکه بنا به تجربه، با صعود شاخص در روزهای آتی، مشکلات بورس و زیان موقت احتمالی جبران می‌شود؛ چندروزه یا چندهفته‌ای.
ولی زیان ناشی از قطع اینترنت موضوعی دیگر است. در روزهای ابتدایی شایعه‌ای از زبان یکی از اعضای هیات مدیره اتحادیه کسب و کارهای مجازی منتشر شد که مدعی ضرر روزانه ۳۰۰میلیارد تومانی شده بود. هرچند این خبر بلافاصله تکذیب شد، اما این عدد در ذهن‌ها و رسانه‌ها باقی ماند و البته در روزهای بعد ابعاد عجیب‌تری به خود گرفت. ۱.۵میلیارد و ۳میلیارد دلار، اعداد دیگری بودند که به‌عنوان خسارت قطعی اینترنت اعلام شدند. حتی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران مدعی شد که اگر هزینه‌های جانبی قطعی اینترنت را در نظر بگیریم، این عدد به ۱۰ برابر (یعنی ۳۰میلیارد دلار) خواهد رسید. رقمی که البته به نظر می‌رسد نمی‌تواند نسبت چندانی با واقعیت داشته باشد؛ چراکه کل تولید ناخالص داخلی ایران حدود ۴۳۰میلیارد دلار است؛ یعنی کمتر از ۱.۲میلیارد دلار در روز. با این حساب، ادعای خسارت حدود ۲.۵ تا ۳ میلیارد دلار در هر روز (بیش از ۲برابر تولید ناخالص داخلی) نمی‌تواند خیلی منطقی باشد.
اما چنین عدد و رقم‌هایی از کجا می‌آید؟ این رقم در بهترین حالت بر اساس پیش‌بینی میزان درآمد سالانه و میانگین درآمد یک روز کسب‌وکارهای اینترنتی محاسبه‌شده است. فقط موضوع اینجاست که با چند روز قطع اینترنت لزوماً همه درآمدهای مربوط به آن روزها از بین نمی‌رود. چراکه:
اولا ارتباطات اینترنتی داخلی وصل بود و بسیاری از کسب و کارهای اینترنتی بر پایه همین اینترنت در حال فعالیت (البته با حجم کمتر از روزهای عادی) بودند.
ثانیا نداشتن گردش مالی طی یک روز به معنای همان میزان ضرر در یک روز نیست بلکه فقط سود (به‌عنوان بخشی از کل قیمت) حاصل نشده است.
ثالثا اینکه مقدار سود حاصل نشده را هم همیشه نمی‌توان به‌عنوان ضرر محاسبه کرد. برای مثال بسیاری از کالاهایی که امروز فروخته نشده، اگر جزو نیازهای مردم باشد در رزوهای بعد به فروش می‌رسد و سودش نیز به دست می‌آید. به‌عبارتی فقط زمان فروش آنها تغییر کرده و نه میزان فروش‌شان.
و در نهایت اینکه حذف خرید اینترنتی الزاما به معنی عدم فروش کسب و کار اینترنتی نیست، چراکه بسیاری از این کسب و کارها (بالاخص فروشگاه‌های اینترنتی) در حال فعالیت فیزیکی نیز هستند و فقط محل کسب درآمد آنها از بستر مجازی به فضای فیزیکی انتقال یافته است.
به نظر می‌رسد دراین‌باره خواسته یا ناخواسته بزرگ‌نمایی‌هایی هم صورت گرفت. به ویژه آنکه برخی رسانه‌های خارجی، سوار بر موج هیجانات، مانورهای بزرگی دادند روی ارقام و اعداد خسارت‌ها برای آنکه اقدام امنیتی و ضروری حکومت برای قطع و محدودسازی اینترنت را بسیار خسارت‌بار جلوه دهند.
در حوزه قطع اینترنت علاوه بر خسارت‌ها، حسرت‌هایی هم هست البته. اینکه هنوز شبکه ملی اطلاعات راه نیفتاده و باوجود تأکید دلسوزان کشور در سال‌های گذشته، بازهم سر بزنگاه مهیای شرایط سخت نبودیم. بنا به تجربه، در کشورهای موفق و رو به توسعه نظیر چین، اینترنت ملی یک فرصت بزرگ است برای کسب‌وکارهای خلاقانه در حوزه فضای مجازی و فناوری ارتباطات. ایران در این زمینه کشوری خلاق و رو به رشد محسوب می‌شود. ایران بیش از ۴۴۰۰ شرکت دانش بنیان دارد و ۶ هزار شرکت نوپا(استارت‌آپ) که اغلبشان با فناوری اطلاعات و فضای مجازی سروکار دارند. مشاغل نوظهور نظیر تاکسی‌های اینترنتی نیز در ایران برای هزاران نفر فرصت اشتغال ایجاد کرده است. ایران اینترنت امن و پاک و ملی نیاز دارد که بتواند با کیفیت بالا و تحت هر شرایطی از فرصت‌های شغلی و رشد علمی و اقتصادی کشور حمایت کند.
سفره‌های کوچک و خسارت‌های بزرگ!
رقم‌های دقیق و نهایی خسارات ناشی از اغتشاشات آبان ماه هنوز تعیین و اعلام‌نشده است. اما فارغ از اعداد عجیب و غریبی که عده‌ای برای اهداف خودشان می‌دهند، بدیهی است که خسارتی سنگین به اقتصاد ملی و مردمی ایران خورده که جبران آن خیلی دشوار است. اقتصادی که نان می‌برد سر سفره‌های کوچک نباید خسارت‌های بزرگ بخورد. پیشرفت اقتصاد و آبادانی این مملکت، اول بسم‌الله و همیشه امنیت می‌خواهد.