به گزارش مشرق، بامداد روز شنبه (17اسفند ماه) رسانه‌های آمریکایی گزارش‌هایی در مورد دستگیری برخی شاهزادگان سرشناس سعودی از جمله برادر پادشاه منتشر کردند حال آنکه دلایل و انگیزه‌های این اقدام با ابهام زیادی همراه است
این دستگیری‌ها دو سال بعد از موج نخست دستگیری دهها شاهزاده مسئولان بلندپایه عربستان و تاجران این کشور رخ داده است
بیشتر بخوانید:
منابع خاص به شبکه الجزیره قطر اعلام کردند، مسئولان سعودی در دو روز اخیر چند شاهزاده بزرگ خاندان حاکم را دستگیر کردند و دیوان پادشاهی شاهد تکاپوی غیرطبیعی در ساعت‌های پایانی روز چهارشنبه بود که پس از آن تعدادی از شاهزادگان سعودی دستگیر شدند اما این منابع به نام افراد دستگیر شده اشاره‌ای نکردند.
اما روزنامه وال استریت ژورنال و نیویورک تایمز آمریکا به نقل از منابع آگاه اعلام کردند که احمد بن عبدالعزیز برادر پادشاه و محمد بن نایف ولیعهد سابق از جمله افراد دستگیر شده هستند.
به نوشته این دو روزنامه، شاهزاده نواف بن نایف برادر ولیعهد سابق یا همان محمد بن نایف نیز دستگیر شده است.
واقعیت ماجرا چیست؟
تا این لحظه اتفاقات مربوط به دستگیری چند شاهزاده سعودی به شکل کامل روشن نشده است اما روزنامه «وال استریت ژورنال» و «نیویورک تایمز» به نقل از منابع آگاه تاکید کردند که افراد که نقاب به چهره داشتند در دیوان پادشاهی سعودی صبح روز جمعه منزل دو شاهزاده سعودی را بازرسی و سپس آنان را دستگیری کردند.
نیویورک تایمز در این باره افزود: شاهزاده محمد بن نایف از زمان برکناری از ولیعهدی از سوی محمد بن سلمان ولیعهد کنونی تحت حصر خانگی قرار داشت
همچنین "مجتهد" وبلاگ نویس مشهور سعودی در صفحه تویتر خود نوشت، برخی افسران نهادهای امنیتی و ارتش و گارد دیوان پادشاهی که گفته می‌شد از حامیان احمد بن عبدالعزیز و یا محمد بن نایف بودند نیز دستگیر شده‌اند.
پنج فرضیه
منابعی که این خبر را نقل کردند از جمله روزنامه‌های آمریکایی، تاکید کرده‌اند که دستگیریهای اخیر تا این لحظه شامل احمد بن عبدالعزیز و محمد بن نایف ولیعهد سابق و نیز برادرش شاهزاده نواف بن نایف است اما تا این لحظه دلیل انگیزه این دستگیری‌ها مشخص نیست.
از جمله فرضیه‌های مرتبط با دلیل دستگیری این افراد عبارتند از:
اول: روزنامه وال استریت ژورنال دستگیری احمد بن عبدالعزیز محمد بن نایف را با تلاش برای کودتای ادعای مرتبط دانست و نوشت، مسئولان سعودی این دو را به خیانت بزرگ متهم کرده‌اند و بر این اساس یا با مجازات اعدام روبه رو خواهند شد یا حبس ابد.
دوم: برخی تحلیلگران و کارشناسان فرضیه کودتای داخلی را بعید دانستند و در همین ارتباط "علی ناصرالدین" کارشناس سیاسی در گفتگو با شبکه الجزیره اظهار داشت، اگر تحرکی در جریان است چه بسا ناشی از مخالفت با تغییراتی است که محمد بن سلمان سرگرم انجام آن است.
سوم: خبرگزاری رویترز نیز اعلام کرد نتوانسته است دلیل دستگیریهای جدید را به طور حتم پیدا کند اما به نقل از برخی منابع نوشت این دستگیری‌ها ناشی از این است که برخی افراد خاندان حاکم در تلاش برای تغییر ترتیب انتقال موروثی قدرت بودند و امیر احمد یکی از گزینه‌های احتمالی برای آنان به شمار می‌آید که به نظر می‌رسد از حمایت خاندان حاکم و نهادهای امنیتی و برخی نیروهای غربی برخودار است.
به نوشته این منبع، بن سلمان به دلیل در اختیار گرفتن تمام منابع قدرت در کشور، موجب نارضایتی و خشم برخی افراد سرشناس خاندان حاکم شده است تا جایی که برخی در خصوص توان او برای رهبری کشور در پی کشته شدن «جمال خاشقجی» روزنامه نگار معروف سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول در سال 2018 توان ولیعهد برای رهبری کشور را زیر سوال بردند و او را عامل هدف قرار گرفتن زیر بنای بزرگترین شرکت نفتی در سال گذشته دانستند.
همچنین «سعد الفقیه» رئیس جنبش اسلامی اصلاحات در عربستان که در تبعید به سر می‌برد به دو روایت دیگر در خصوص دلایل دستگیریهای اخیر اشاره کرد که عبارتند از:
چهارم: برخی از دستگیر شدگان در تلاش برای فرمان عفو و آزادی برخی بازداشت شدگان سعودی بودند و در جریان صحبت با پادشاه با وی تند صحبت کردند از همین رو ملک سلمان نیز آنان را دستگیر کرد.
پنجم: دستگیر شدگان در خصوص تصمیم توقف عمره و طواف کعبه تبادل نظر کردند در حالی که جشن‌ها و صدور روادیدهای سیاحتی ادامه دارد و این اقدام چه بسا به دلیل موضع جهان اسلام خطر ساز باشد زیرا مکه از حج گزاران خالی می‌شود از همین رو بن سلمان احساس کرد نوعی تلاش برای کودتا علیه او در جریان است و دستور دستگیری‌ها را صادر کرد.
به گفته او، بن سلمان فقط قدرت را می‌شناسد و محاسبات حاکمان سابق سعودی مبنی بر سنجش و ارزیابی مسائل را ندارد و به همین دلیل دانشمندان و سران قبایل را هدف قرار داده و رئیس بزرگترین قبیله کشور را دو ماه زندانی کرد و علاوه بر این دانشمندان بزرگ را فراخوانده و آنان را به طور غیرعلنی توبیخ و سرزنش کرد.
موقعیت حساس:
برخی روزنامه‌های غربی از جمله نیویوک تایمز یادآور شدند که دستگیریهای جدید در این شرایط خاص و بسیار حساس عربستان و به طور کلی منطقه قابل توجه است و به نوشته نیویورک تایمز و روزنامه گاردین انگلیس در این خصوص باید به تصمیم بن سلمان مبنی بر توقف سفرهای مذهبی به دلیل شیوع ویروس کرونا نیز توجه داشت.
همچنین به گفته "پیکا واسر" کارشناس سیاسی موسسه "رند" آمریکا دستگیریهای جدید گام دیگر بن سلمان برای تقویت قدرت خود و پیامی به هر کسی از جمله اعضای خاندان حاکم است که به فکر مخالفت با ولیعهد به سرش خطور کند و ولیعهد عملا هرگونه تهدید و مانعی برای قدرت گرفتن را از سر راه خود برداشته است و منتقدانش را یا کشته و یا زندانی کرده است بدون اینکه این اقدامات بازتابی داشته باشد.
" جفری مارتن" کارشناس سیاسی نیز در مجله نیوزویک نوشت: دستگیریهای اخیر حاکی از این است که محمد بن سلمان با کاهش درآمدهای نفتی در حال محکم کردن قدرت خود است و از زمان به دست گرفتن ولیعهدی با زندانی کردن مخالفان سیاسی‌اش در تلاش برای اقتدار بیشتر بوده است.
جایگزین احتمالی
خبرگزاری رویترز در اکتبر گذشته اعلام کرد برخی افراد خاندان حاکم سعودی و تاجران سرشناس این کشور در پی بزرگترین حمله به زیرساخت‌های نفتی عربستان، ناامیدی و سرخوردگی خود را از رهبری محمد بن سلمان ابراز داشتند.
رویترز در گزارشی در این باره به نقل از دو نفر از پنج منبع مرتبط با چهره‌های معروف سعودی اعلام کرد، برخی شاهزادگان سعودی ، احمد بن عبدالعزیز شاهزاده 77 ساله و تنها برادر پادشاه را جایگزینی می‌دانند که احتمال دارد از حمایت خاندان حاکم و نهاد امنیتی و برخی نیروهای غربی برخوردار باشد
اما این شاهزاده سعودی از زمان بازگشت به عربستان در اکتبر 2018 حضور چندانی در صحنه علنی کشور نداشته است و در جریان سفر به خارج از کشور در صحبت با معترضانی که در برابر مقر او در لندن جمع شده و علیه خاندان حاکم سعودی شعار می دادند، از رهبران سعودی انتقاد کرد.
شاهزاده احمد یکی از سه نفر در هیئت بیعت بود که شامل افراد بزرگ خاندان حاکم هستند و با ولیعهدی بن سلمان در سال 2017 مخالفت کرد.
کودتا یا اقدامی پیش دستانه برای حذف رقبا
خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از منابعی نزدیک به دربار پادشاهی سعودی، نوشته است محمد بن سلمان با بازداشت عمویش شاهزاده «احمد»، پسرعمویش و ولیعهد سابق «محمد بن نایف» و نیز شماری دیگر خواست پیامی به دیگر شاهزاده‌های خاندان حاکم بدهد.
به نوشته آسوشیتدپرس، این پیام در درجه اول شاهزاده‌هایی را هدف گرفته که احساس می‌کنند مورد ظلم واقع و از حقوق‌شان محروم شده‌اند. در واقع بازداشت شاهزاده احمد، برادر ملک سلمان به این معناست که از این به بعد دیگر شاهزاده‌ای مصون نیست.
آسوشیتدپرس به نقل از یک منبع دیگر نوشت، شاهزاده احمد بن عبدالعزیز، که به مخالفت با سیاست‌های محمد بن سلمان معروف است، به محافل نزدیک به خود ناخرسندی خود را از تصمیم بسته شدن حرمین شریفین به بهانه ترس از شیوع بیماری کرونا، اعلام کرده است.
منابع مطلع در عین حال ادعاها مبنی بر اینکه شاهزاده احمد و شاهزاده محمد بن نایف برای کودتا علیه محمد بن سلمان برنامه‌ریزی کرده بودند را رد کرده است.
آسوشیتد پرس افزود، این امر ممکن است به این معنی باشد که بن سلمان می‌خواهد با بازداشت این شاهزاده‌ها، جلوی هرگونه اقدام غافلگیر کننده‌ای در مسیر تکیه زدن بر کرسی پادشاهی را بگیرد.
به هر حال دستگیری شاهزادگان معروف سعودی بنا هر دلیلی که صورت گرفته باشد اینکه به دلیل نگرانی از وضعیت جسمانی ملک سلمان باشد یا اقدامی پیش‌دستانه برای حذف رقبای اصلی از صحنه سیاسی به بهانه براندازی و کودتا ، یک نکته کاملا روشن است که همه این اقدامات در راستای یک هدف واحد صورت می‌گیرد و آن هموار کردن زمینه لازم برای رسیدن محمد بن سلمان بر تخت پادشاهی است.