در خصوص وضعیت بازار طلا و سکه و پیش‌بینی آینده این بازار با محمد کشتی‌آرای نائب‌رئیس اتحادیه فروشندگان طلا و جواهر که سالها ریاست این اتحادیه را هم به‌عهده داشت و به‌قول خودش از 11سالگی به کار زرگری اشتغال داشت، گفتگو کردیم. وی در این مصاحبه گفته است، "مهریه خانم من 1397 شاخه گل محمدی است که مربوط به قبل از انقلاب است؛ به‌خلاف سایر خانم‌ها که طلا و سکه دارند، بنده خدا خانم من آنقدرها هم طلا ندارد."

مشرح این گفتگو را بخوانید:

قبل از انقلاب هم در کار طلا بودید؟ مهریه همسرتان چند سکه است؟

کشتی‌آرای: از سن 11سالگی درس را رها کردم و وارد کار زرگری شدم؛ شغل برادر و سایر اعضای خانواده‌ام همین بود. نزدیک 60 سال است که کارم همین است و حرفه دیگری ندارم. البته از اینکه درسم را رها کردم پشیمان شدم و بعداً با شرکت در کلاس‌های جبرانی دیپلم گرفته ادامه دادم و دانشگاه قبول شدم و به تهران آمدم. الآن 50 سال است که از اصفهان به تهران آمده‌ام.

شاگرد پدرتان بودید؟

کشتی‌آرای: نه؛ پدرم هیچ‌وقت بچه‌هایش را پیش خودش نگه نمی‌داشت؛ حتی پیش برادرم که زرگر معروفی در اصفهان بود هم نگذاشتند؛ شاگردی را در سن 11سالگی نزد دوست پدرم شروع کردم تا لوس بار نیایم و کاری باشم و کار کنم. جالب اینجاست بعد از 60 سال تمام ریزه‌کاری‌های زرگری را بلدم و از یک کارگر بهتر می‌توانم کار بسازم و تعمیر کنم. هرآنچه در کودکی یادگرفتم ملکه ذهنم شده است!

به‌نظر می‌رسد بازار طلا مخصوصاً در یک سال اخیر خیلی از رونق افتاده، ممکن است بخشی از آن به‌خاطر افزایش قیمت‌های شدیدی باشد که در این حوزه رخ داده است و بخشی نیز به‌دلیل عوامل خارجی مانند کرونا و کاهش نرخ ازدواج باشد و شاید هم نقش سکه در مبادلات پررنگ‌تر شده است و همین امر باعث کمرنگ شدن نقش طلا در بازار باشد؛ ارزیابی شما از وضعیت بازار طلا چیست؟ آیا موافق هستید که بازار طلا مانند قبل دیگر رونق ندارد؟

کشتی‌آرای: صنعت طلای کشورمان برمی گردد به هزاران سال قبل؛ آثار تاریخی به جای مانده از قرن های قبل گویای همین موضوع است؛ ما جام هایی داریم که از طلای ناب ساخته شده و شاید الان با امکانات و تکنولوژی روز هم نتوانند آن جام ها را همانطور با ظرافت و زیبایی و با طلای ناب بسازند.

حتی بین مردم هم باب است که طلای خالص به دلیل نرم بودن قابل تبدیل به مصنوعات نیست ولی انقدر تکنولوژی ایران در 6-7 هزار سال قبل قوی بوده که زیورآلات و جام هایی که در آن زمان ساخته میشده از طلای ناب و خالص و بدون آلیاژ بوده است. ما همچین سبقه تاریخی در صنعت طلا داریم؛ در زمان قاجار و پهلوی اول به دلیل گسترش فضای شهری و اجتماعی و باتوجه به فتوحات پادشاهان قبل، مقدار زیادی طلا و جواهرات وارد خزانه ملی کشور شد و بعد از آن توجه ویژه ای به طلا شد. صنعت و طلا جواهر کشور از این زمان رشد و توسعه پیدا می کند البته در آن زمان نیز مقداری از پیشرفت این صنعت کاسته شد تا در سال 1348 تا 1350 با افزایش قیمت نقت و افزایش درآمدهای مردم، باتوجه به سنتی که در خانواده ها وجود داشت مبنی بر اینکه باید حتماً یک خانم پس اندازی برای خودش داشته باشد، نگاه مردم به خرید مصنوعات طلا تغییر کرد.

صرفاً از باب مزاح یک مثال قدیمی را می گویم، برخی از خانم های قدیمی می گفتند یک خانم وقتی که فوت می کند حتی جلوی مرده‌شور هم آبرو دارد و باید در زمان غسل میت، طلا و جواهر از دست میت خارج و به خانواده او تحویل داده شود! این مثال را فقط از باب اهمیت طلا از نگاه خانواده ها گفتم.

چرا طلا انقدر مهم بوده برای خانواده‌ها؟

کشتی‌آرای: در گذشته نه بیمه ای وجود داشته و نه پشتوانه اقتصادی برای خانواده ها؛ طلایی که در خانه‌ها وجود داشت پشتوانه ای برای خانواده ها بود که در مواقع ضرور از آن استفاده کنند حالا یا برای خرید خانه و مخارج عروسی یا برای مخارج درمان بیماری‌ها.

بعد از افزایش قیمت نفت در سال‌های 48 تا 51-52 که درآمد کشور در راستای افزایش قیمت نفت، افزایش پیدا کرد و به دنبال آن درآمدهای افراد متوسط جامعه نیز بالا رفت، درآمد مازاد خانواده ها تبدیل به طلا می شد و این اتفاق تا سال 57-58 ادامه پیدا کرد که انقلاب شد و بعد از آن جنگ شروع شد. در هر کشوری که جنگ صورت گیرد، ارزش پول کاهش پیدا می کند و تنها چیزی که برای سرمایه گذاری و تبدیل نقدینگی مورد توجه قرار می گیرد، ارز و طلا و سکه است.

البته در قبل از انقلاب بیشتر سکه برای هدایا مورد توجه بود اما بعد از انقلاب توجه ویژه ای به سکه برای پس انداز صورت گرفت؛ اما نکته جالب اینجا بود که در زمان جنگ بسیاری از مردم برای کمک به جبهه از همین طلاها استفاده می کردند. بسیاری از مردم که در جبهه های جنوب و غرب کشور بودند به دلیل اشغال شهرهایشان تنها چیزی که به دردشان خورد پس اندازی بود که از طلا داشتند چراکه دیگر وسایل خانه‌هایشان از بین رفته بود. افرادی که پس انداز طلا داشتند توانستند بعد از جنگ خودشان را احیا کنند و به زندگی ادامه دهند.

بعد از جنگ به دلیل تحریم ها و محدودیت‌های ناشی از جنگ، عقب افتادگی صنعتی داشتیم تا اینکه دوران سازندگی شروع شد و کار رونق گرفت و اقتصاد رو به رشد رفت و مردم با درآمدشان دوباره روی آوردند به پس انداز طلا و زیورآلات و گاهی اوقات نیز برای نشان دادن سطح زندگی‌هایشان از این زیورالات استفاده می کردند!

* کاهش چشم گیر تولید طلا در کشور/ مالیات برارزش افزوده با صنعت طلا چه کرد؟

جالب اینجاست که سال‌های اوج ترقی و پیشرفت صنعت طلا 70 تا 85 -88  بود که تولید طلا در کشور به 120 تن در سال رسید که رقم بی سابقه‌ای بود.

این رشد می تواند به دلیل افزایش اکتشافات طلا باشد؟

کشتی‌آرای: خیر؛ منظور تولید مصنوعات طلا بود و بحث شمش طلا و طلای خام جداست که در ادامه توضیح می دهم؛ در آن سال‌ها صادرات به شدت افزایش پیدا می کند و نزدیک 700-800 میلیون دلار صادرات سالانه‌مان بود، رشد تولید طلا ادامه داشت تا 89 که بحث مالیات برارزش افزوده در صنف طلا اجرایی شد که کند شدن میزان تولید طلا را همراه داشت به طوری که حتی واحدهای طلافروشی اعتصاب کردند و خواسته‌شان این بود که چون طلا کالای سرمایه‌ای است به طلا مالیات تعلق نمی گیرد و باید به میزان سود، اجرت و هزینه های دیگر مالیات تعلق بگیرد که این خواسته از نظر اقتصادی و علمی هم درست بود.

از سال 89 و بعد از وضع مالیات بر ارزش افزوده بر طلا، رشد کند تولید طلا در کشور را داشتیم و این وضعیت تا سال 90-92 ادامه یافت و از سال 93 تولید مصنوعات طلا از 120 تن در سال به 50 تن رسید و از سال 95-96 به کمتر از 50 تن کاهش یافت و هنوز هم به رقم تاریخی 120 تن نرسیده است.

شما معتقدید علت اصلی کاهش تولیدات طلا، اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده بود؟

کشتی‌آرای: بله؛ افزایش هزینه تمام شده منجر به کاهش تولید طلا شد؛ وقتی قیمت گران باشد طبیعتاً مصرف هم کم می شود؛ البته از سوی دیگر از سال 2008 با آغاز بحران اقتصادی امریکا و افزایش قیمت جهانی طلا و ارز، قیمت طلا در داخل نیز افزایشی شد و افزایش قیمت طلا در داخل کشور باعث کاهش مصرف طلا نیز شد؛ با توجه به جوان گرایی و تحولات فضای مجازی سلایق جوانان تغییر کرد و مصرف طلا کاهش یافت البته الان هم با همان رکود مواجه هستیم.

* یکی از بهترین فروش‌هایمان اوایل محرم بود!/ تقاضا برای خرید طلای زینتی کاهش یافت

در زمان حاضر با بیماری کرونا (البته این خاص ایران نیست و در تمام دنیا این اتفاق افتاده)، محدودیت‌های بسیاری در مراسم ‌ها ایجاد شده است؛ الان دیگر مانند قبل مراسم خواستگاری، نامزدی، عقد، پاگشا، حنابندان، مهمانی افطاری و مذهبی مانند جلسات روضه و ... نداریم؛ خانم‌ها معمولا در این جلسات از زیورآلات استفاده می کردند و چون اینها با محدودیت مواجه شده، طبیعتاً تقاضا نیز برای آن کاهش یافته است.

یکی از بهترین فروش‌هایمان اوایل ماه محرم بود که خانم‌ها در ایام سوگواری دور هم جمع می شدند؛ محدودیت این جلسات طبیعتاً مصرف طلا و زیورآلات را کاهش میدهد؛ نکته تاسف‌بار اما استفاده از زیورالات بدل وارداتی است و با این کار، کارگرهای کشورهای دیگر را فعال می کنیم، اشتغال در کشورمان را کاهش میدهیم درحالی که قشر جوان بسیار علاقه مند به این حرفه شده اند ولی به دلیل کمبود بودجه و افزایش قیمت ها و رکودهای اقتصادی اشتغال در این صنعت به شدت ضعیف شده است.

محدودیت درآمدی شامل قشر ضعیف و قوی شده است؛ همانطور که درآمد قشر بالا کم شده درآمد قشر پایین هم کاهش یافته است.

الان در صنعت طلا و جواهر چقدر اشتغال داریم و این آمار با گذشته چقدر فرق کرده است؟

کشتی‌آرای: بالای 150 هزار نفر اشتغال مستقیم در تولید مصنوعات طلا داشتیم که الان به زیر 100 هزار نفر رسیده است.

یک بخش سرمایه گذاری و سفته بازی طلا هم داریم؛ الان با محدودیت‌هایی که ایجاد شده تولید طلا در سطح کشور به شدت کاهش یافته و این درحالی است که از سال 89 تا 99 حدود 10 سال است که باید متناسب با رشد جمعیت و رشد اقتصادی، تولید و مصرف‌مان افزایش داشته باشد ولی چنین اتفاقی نیفتاده است.

* رکود اقتصادی و کرونا 2 مشکل اصلی صنعت طلاست

صنعت طلا با رکود اقتصادی و بیماری کرونا مواجه است؛ اما بخش معادن طلای کشور نیز در این صنعت فعال است که نقطه قوت امروز ماست؛ حدود 20 سال قبل، میزان تولید شمش طلا در کشور زیر 2 تن در هر سال بود ولی هم اکنون با گسترش اکتشافات معادن و افزایش قیمت جهانی طلا، انگیزه استخراج نیز بالا رفته و عیار یک تن خاک به طور متوسط در کشورها 5.5 تا 11 گرم است که از نظر اقتصادی صرف کند؛ این عیار الان در کشور زیر 5.5 تن و یک گرم در 2 تن و یک گرم در یک تن و حتی زیر یک گرم است؛ این معادن محدود بودند که الان با افزایش قیمت جهانی طلا، فعال شده اند.

بنابراین الان بالای 5 تن تولید شمش طلا در کشور داریم؛ از این نظر از تبه 54 تولید شمش طلا در دنیا به رتبه 18 رسیده ایم که این موضوع خیلی جای خوش حالی دارد هرچند در تولید مصنوعات طلا عقبگرد داشتیم ولی در تولید شمش طلا به دستاوردهای جالبی رسیده ایم که در آینده نیز بهتر می شود.

از این محل صادرات شمش طلا هم داریم؟

کشتی‌آرای: فعلاً در داخل کشور از این تولیدات استفاده می کنیم چون نیاز داخلی با این تولیدات رفع و برخی از آنهم از خارج وارد می شود.

یک زمانی محدودیتی برای صادرات داشتیم که ظاهراً برداشته شد.

کشتی‌آرای: این ممنوعیت با یک دستورالعمل برداشته شده است؛ الان مالیات بر ارزش افزوده در طلای آب شده، سکه و شمش طلا صفر است؛ ضمن اینکه واردات شمش طلا به کشور نه تعرفه گمرکی دارد و نه مالیات بر ارزش افزوده یعنی هر شخص حقیقی و حقوقی به هر مقدار که بخواهد می تواند شمش طلا (یعنی طلای خام) وارد کند ولی ورود مصنوعات طلا به دلیل حمایت از تولید داخلی ممنوع است. البته به صورت مسافری هر مسافر می تواند تا 150 گرم طلا برای مصرف شخص وارد یا خارج کند.

در بحث طلا ظاهراً تمایل به طلای خام بیشتر از مصنوعات است.

کشتی‌آرای: البته این موضوع برای دو سه سال اخیر نیست؛ ما یک بحران سال 90 داشتیم، یک بحران سال 93 تا 96 برای خروج سرمایه از بانک‌ها و تبدیل به طلا و سکه به منظور کسب سود داشتیم، در این مقاطع هم قیمت ارز هم افزایش یافت هم تقاضا برای سرمایه گذاری در طلا به شدت افزایشی شد؛ بخش صنعت طلا بخش تولید شمش مواد خام طلا دو بخش مجزا و بخش سکه و طلای آب شده یک بخش جدا هستند که هیچ کدام به هم ربطی ندارد. مثلا اینکه مردم هجوم می آورند برای خرید سکه و طلای آبشده، به معنای رونق بازار طلا نیست بلکه متاسفانه یک عامل منفی برای کشور است چراکه سرمایه‌هایی که باید در بخش های تولیدی به کار گرفته شود به سرمایه های گاوصندوق‌ها و زیر فرش ها و ... تبدیل می شود.

* 300 تن طلا و سکه در منازل ذخیره شده/ 75 درصد طلای تولیدی باید به بازیافت برگردد

چقدر طلا و سکه در دست مردم است؟

کشتی‌آرای: صحت و سقم آن را تأیید نمی کنم ولی طبق یک برآورد صورت گرفته نزدیک 300 تن طلا و سکه در منازل ذخیره شده است.

این برآورد از سوی بخش خاصی صورت گرفته؟

کشتی‌آرای: 75 درصد طلای تولیدی باید به بازیافت برگردد؛ وقتی می گوییم در سال های قبل 120 تن تولید مصنوعات داشتیم باید 75 درصد آن به بازیافت برمی گشت که برنگشته! این روال در سالهای متمادی رخ داده البته این امار تایید شده نیست ولی نزدیک به یقین است. کمااینکه مسئولان کشور اعلام کرده اند که 25 تا 30 میلیارد دلار ارز در خانه‌هاست که تبدیل این رقم به سکه نیز همان 300 تن را نشان میدهد.

بانک مرکزی در یک مرحله 60 تن طلا فروخت که هنوز هم برنگشته است! در سال های گذشته هم این اتفاق ها رخ داده است.

این عدد شامل سکه و طلای خام می شود؟

کشتی‌آرای: بله سکه و طلای خام و طلاهایی که از رده خارج شده اند، طلاهایی که هنوز استفاده می شوند به عنوان رایج محسوب می شود و حساب نمی آوریم. خیلی از سکه ها و طلاهای قدیمی هستند ک هنوز برنگشته اند؛ مثلاً موسسه اعتباری دانشگاه تهران در مقطعی قبل از انقلاب سکه یادبود ضرب کرد و مشابه این سکه های یادبود زیاد داریم که هیچ وقت به چرخه ذوب بازار نرسیده است و در منازل و کلکسیون ها و ... است.

بخش خرید و فروش طلا و سکه از صنعت طلا کاملاً مجزاست و بخش بورس بازی و سفته بازی است که اشخاص برای حفظ سرمایه‌شان پول هایشان را از بانک خارج کرده و به خرید و فروش طلا و سکه روی آورده اند.این روال درست یا غلط فعلا وجود دارد و تا زمانی که ابزارهای لازم در کشور از جمله تثبیت نرخ ارز نداشته باشیم این وضعیت ادامه دارد.

* قیمت ها برای یک ساعت آینده هم قابل پیش بینی نیست

در این چند سال نرخ ارز چند درصد افزایش یافته  و همین الان هم نرخ مشخصی برای ارز نداریم و در هر ساعت قیمت ها تغییر می کند، قیمت ها برای یک ساعت آینده هم قابل تحلیل و پیش بینی نیست؛ همین دیروز یک نفر مشورت کرد که طلا بخرم گفتم نه صبر کن ظاهراً رو به پایین است ولی بلافاصله با ادامه ریزش شاخص بورس، بازار طلا و ارز صعودی شد.

در واقع الان وضعیت طوری شده که بازار سهام نیز روی ارز و طلا اثر می گذارد.

کشتی‌آرای: بله بازار سهام روی ارز اثر گذاشته و وقتی روی ارز تاثیر می گذارد به بازار طلا هم منتقل می شود. در همه دنیا قیمت طلا و سکه از حاصلضرب قیمت جهانی طلا در قیمت ارز مشخص می شود؛ اگر هر کدام از این متغییرها تغییر کند بلافاصله قیمت معاملاتی طلا و سکه هم تغییر می کند.

هفته گذشته با انفجار بیروت قیمت طلای جهانی یکباره 80 دلار افزایش یافت و از آنطرف با اعلام خبر تولید واکسن کرونا توسط روسیه قیمت طلا 150 دلار کاهش یافت.

اخبار اقتصادی و سیاسی به سرعت روی قیمت طلا و سکه اثر می گذارد و دلیل آنهم سرعت بالای تکنولوژی و ارتباطات جمعی است درحالی که قبلاً اصلا اینطوری نبود ضمن آنکه قیمت ارز هم ثبات داشت ولی این روزها متغییرها زیاد شده و متغییرهای داخلی نیز در تعیین قیمت طلا و سکه دخیل شده که از جمله این متغییرها مباحث اقتصادی، سیاسی، اتفاقات (بحران های غیرقابل پیش بینی) است.

در بازار جهانی هر هفته شاخص های اقتصادی از جمله نرخ بیکاری، ارزش سهام، برابری ارزها و نرخ بهره اعلام می شود که قیمت جهانی طلا براساس این شاخص ها تعیین میشود؛ گاهی اوقات سوال می‌کنند که چه زمانی قیمت طلا ثابت می شود که در پاسخ باید گفت قیمت طلا هیچ وقت ثابت نمی شود ولی می تواند ثبات نسبی داشته باشد.به چند دلیل؛ یک ثبات نسبی در قیمت جهانی و دیگری ثبات در قیمت ارز.

ثبات نسبی در قیمت جهانی بیشتر به اتفاقات سیاسی وابسته است؛ الان مثلاً فرض کنید جنگ تجاری چین و آمریکا هرلحظه اثر می‌گذارد. جنگ اقتصادی آمریکا با ونزوئلا و درگیری‌اش با ایران همیشه تاثیر می‌گذارد. وقتی بحث تحریم‌ تسلیحاتی ایران مطرح بود هم به این موضوع تاثیر می‌گذارد.

* معاملات سکه بورسی با بازار سکه چه کرد؟/ جلوی فاجعه گرفته شد

در ماه‌های اخیر معاملات سکه در بورس کالا حاشیه ساز شد و حتی برخی فعالان بازار با جدیت تأکید داشتند که افزایشقیمت سکهمتاثر از معاملات سکه در بورس است؛ در گذشته هم مشابه این وضعیت برای معاملات آتی سکه بوجود آمده بود؛ بنظر شما معاملات سکه در بورس به افزایشقیمت سکهدر بازار سکه دامن زده است؟

کشتی‌آرای: سال 82 و 83 بورس کالا شروع به کار کرد؛ در آن مقطع یکی از پشتیبانان بورس بودیم و الان هم هستیم؛ در بورس معاملات شفاف است؛ زمانی که بورس کالا معاملات خرید و فروش سکه را به صورت آینده شروع کرد و معاملات نقدی، قیمت ها متاثر از بازار فیزیکی بود و این روال تا مدت‌ها ادامه داشت تا اینکه خرید و فروش طلا و سکه در بورس کالا ممنوع شد؛ اخیراً چند ماهی است که مجددا بورس به صورت معاملات  سپرده کاغدی با عاملیت 4 بانک انجام میدهد.

روال کار این گونه است که فردی که سکه دارد با دریافت کد بورسی سکه را به صورت کاغذی به بورس سکه می فروشد و در ازای آن برگه ای دریافت می کند که آن برگه نشان میدهد که این فرد تعداد مشخصی سکه در آن بانک گذاشت و یک برگه سپرده سکه به او می دهند و سکه را نیز به صورت فیزیکی تحویل می گیرند؛ با داشتن کد بورسی دارنده این سپرده هر زمان که بخواهد می تواند خرید و فروش انجام دهد.

اوایل شروع کار این معاملات متاسفانه فاصله قیمت فروش بورس با بازار فیزیکی گپ زیادی داشت؛ این اختلاف از 500 تا 700 هزار تومان بود و باعث تشنج در بازار طلا و سکه شده بود؛ در آن مقطع مردم سکه را از بازار آزاد می خریدند با فروش به بورس در همان روز 600-700 هزار تومان سود می کردند؛ طبیعتاً وقتی تقاضا در بازار ایجاد شود حباب افزایش می یابد و قیمت سکه هم بالا می رود.

دلیل اصلی هم افزایش تقاضای کاذب در بازار طلا و سکه بود؛ در آن مقطع تذکراتی در رسانه ها دادیم که باعث توقف این معاملات شد که فاجعه ای را در بازار سکه بوجود آورده بود. بازار در آن مقطع از این نوسانات منفعت می برد ولی منفعتی که بعداً به ضرر تبدیل می شد و ما از روی دلسوزی خواستار توقف این معاملات شدیم.

الان البته این معاملات بی سر و صدا و با فاصله کم با بازار درحال انجام است و دیگر خبری از اختلاف قیمت فاحش سکه بورسی با بازار آزاد نیست؛ بنابراین درحال حاضر معاملات سکه بورسی درحال انجام است. ولی باید این نکته را اشاره کنم دو نوع شخص داریم یک سری به صورت سنتی فقط و فقط معاملاتشان در فضای فیزیکی انجام میشود و اصلا سراغ بورس نمی روند و یکسری افراد تمایل دارند معاملات‌شان شفاف و قانونی باشد؛ این دو دسته مجزا هستند افرادی که معاملات‌شان بورسی است در بورس داد و ستد می کنند و سپرده های خود را به سکه تبدیل می کنند و رسید سکه‌شان را در بورس معامله می کنند؛ این وضعیت باعث شده تا گروه های خریدار سکه در بازار سکه و سهام جدا شوند ولی بدون اینکه اختلاف فاحشی بین قیمت ها در این دو گروه وجود داشته باشد.

* قیمت سکه بازهم به 5-6 میلیون تومان برمی گردد؟

قیمت سکهو طلا در ماه های اخیر خصوصاً افزایش چشم گیر داشته است؛ به نظر شماقیمت سکهبازهم می تواند به همان 5-6 میلیون برگردد؟

کشتی‌آرای: تا زمانی که قیمت ارز کاهش پیدا نکند، قیمت طلا و سکه کاهش پیدا نمی‌کند؛ یعنی ما اگر تحلیلی داشته باشیم درباره نرخ ارز،‌عین آن تحلیل به سکه منتقل می‌شود. لذا اگر سکه دراین مقطع در این قیمت است به دلیل قیمت ارز است.

یک زمانی دلار 3-4 هزار تومان بود، سکه یک و نیم میلیون تومان بود. یک زمانی قیمت دلار 16 هزار تومان بود، سکه 5-6 میلیون شد. بنابراین قیمتهای ما در داخل کشور، حالا به جز نوسانات جهانی که معمولاً یک وضعیت نسبی دارد که جداگانه قابل تحلیل است، ما وضعیتمان بستگی به قیمت ارز دارد. یعنی کاملاً شاخص ارز، با مبنای دلار، فاکتور مهم محاسبه قیمت سکه و طلا خواهد بود.

اما در بحث قیمت جهانی، قبل از بیماری کرونا قیمت انس جهانی مابین 1500 تا 1700 دلار در نوسان بود، طبیعی هم بود که به دلیل قیمت تمام شده با توجه به قیمت نفت، قیمت اجرتها و مزدها و هزینه‌های جانبی، اینها عوامل استخراج طلا بود و قیمت انس جهانی را در این محدوده نگه میداشت. حتی قبل کرونا تا 1200-300 دلار هم پایین رفت.

اما از وقتی کرونا در کل دنیا شایع شد،‌ اقتصاد جهانی را تحت تاثیر قرار داد. اقتصاد انگلستان 20 درصد کوچک شده؛ درآمد ناخالص ملی بسیاری از کشورها کاهش یافته. تولید در بسیاری از کشورها کاهش یافته. آمریکا هم به عنوان یک کشور شاخص که کرونا در آن به چنان وضعیتی است؛ لذا پول کشورش ضعیف می شود و از طرفی بسته های حمایتی در آمریکا و حتی صفر کردن نرخ بهره در آمریکا باعث شد دلار بدون پشتوانه چاپ کنند. همین باعث شد ارزش دلارش پایین بیاید و وقتی اینچنین شد فلان کشور نفت خیز که دلار دارد، ارزش را به دلار نگه نمیدارد، بلکه تبدیل به طلا می‌کند. چرا؟ چون از تورم دور است و خراب نمیشود و اثر منفی رویش نیست.

ارزش سهام در آمریکا و خیلی کشورها پایین آمد و این تاثیر گذاشت.به همین دلیل هم برای اولین بار در تاریخ انس جهانی به بالای 2هزار دلار رسید درحالیکه قبلا پیش بینی می شد سالها بعد به اینجا برسیم. الان هم پیش بینی شده که حتی تا 2300 دلار هم برسد. 

دربازار داخلی هم دروزهای گذشته بازار سرمایه ریزشی شد که در بازار طلا و ارز اثر گذاشت و منجر به افزایش قیمت ها شد.

* ریزش شدید قیمت طلا و ارز بعد از ورود واکسن کرونا به بازار

اگر کرونا یک سال دیگر واکسنش بیاید و محدود شود، قیمت جهانی برمیگردد؟

کشتی‌آرای: به شدت  کاهش می یابد. اولین گام طلای جهانی 1700 دلار خواهد بود. کسب و کارها رونق می گیرد و این عامل مهمی است. یعنی متقاضی طلا برای ذخیره سازی کم می شود و در کشور ما هم همین اتفاق می افتد و احتیاجی نیست کسی پولش را تبدیل به سکه کند.

خیلی از کارخانه ها الان تعطیل هستند وقتی راه بیفتد رشد اقتصادی می شود . اشتغال و ارزش پول ملی بهتر می شود. اینها باعث می شود که قیمت طلا کاهش بیابد. یعنی باید بنشینیم دعا کنیم تا زودتر واکسن بیاید.

نرخ ارز چه می شود؟

کشتی‌آرای:همین اتفاق می افتد. صددرصد کاهش می یابد.

به هرحال  اقتصاد در مقیاس جهانی کار خودش را می‌کند ولی در ایران متفاوت است. مثلی دارند ایرانی‌ها که وقتی جنسی قیمتش بالا رفت دیگر پایین بیا نیست.

کشتی‌آرای: نه؛ مثل هم است. من این نوید را به شما می دهم که دعا کنید کرونا مهار شود، قیمت ارز در کشور پایین می‌آید.

از قبل عید که کرونا شد، صادراتمان محدود شده است؛ خیلی از کشورها کالاهای ما بخصوص مواد کشاورزی را قبول نمی کنند. به جز صادراتمان، با توجه به محدودیت نبود تبادل و ارتباطات خارجی (مسافری بین ایران و کشورهای خارجی جابجا نمی شود؛ الان توریسم در حد صفر است) که ارز آور است. اگر کرونا برداشته شود دادوستدهای حتی چمدانی‌مان افزایش می یابد و توریسم وارد کشور می شود و صادرات رونق می‌گیرد.

بحثی که در ایران مطرح است اینکهنرخ ارزدر تامین بودجه مهم است و دولت با این توجیه که بالاخره باید بودجه را به نوعی تامین کند و الان همه کالاها قیمتشان متاثر از ارز 21-22 هزار تومانی شده، الان اگر ارز پایین بیاید باز هم قیمت کالا پایین نمی‌آورد. بااین توجیه دولت قیمت ارز را پایین نمی‌آورد و خیلی روی این قضیه...

کشتی‌آرای: فرمایش شما درست است ولی نکته ای است که اگر اقتصاد واقعی کشور را نگاه کنید غیر از ارز و اقتصاد دولتی، ارز آزاد هم داریم که آن را بانک مرکزی تعیین نمی کند بلکه عوامل اقتصادی تعیین می کند. فکر کنید الان در مرز دوغارون یک کالایی صادر شود پولش را به صورت نقد می گیرد که پولش وارد بازار آزاد می شود و دست دولت و بانک مرکزی نمی رود که بخواهد قیمتش را تعیین کند.

شما در لیست دلار هم نگاه کنید دلار کابل داریم هرات داریم دوغارون داریم سلیمانیه داریم بغداد داریم و... که هرکدام یک بانک مرکزی هستند.  در بانک مرکزی هنوز دلار 4200 داریم پس چرا تاثیری ندارد؟

اینکه بانک مرکزی با ارز خودش بازی می کند، اقتصاد آزاد هم با ارز خودش بازی میکند لذا اگر همین امروز 10 هزار دلار داشته باشم و بخواهم در بازار بفروشم و بازار اشباع باشد، وقتی رقم 23 هزار تومان است و کسی طالب نیست به من میگوید 22500 میخرم و من هم مجبورم بفروشم. بازار اینطوری است. بااولین معامله استارتش می خورد و نرخ مبنا می شود.

الان مثلا قیمت نیمایی ارز 19 هزار تومان است پس چرا قیمت ارز 23 هزار تومان است؟ برای اینکه الان در بازار آزاد تقاضا وجود دارد وبه دلیل افزایش تقاضا قیمت بالا می رود؛ دلار نیمایی 19 هزار تومان، دلار دولتی 4200 تومان است اما در بازار آزاد الان ارز احتیاج است و قیمت را بازار آزاد تعیین می کند کما اینکه نرخ بانک مرکزی با بازار متفاوت است مگر اینکه بانک مرکزی نرخ خود را افزایش یا کاهش دهد تا در بازار تاثیر بگذارد. آقای همتی بارها اعلام کرده تلاش دارد ارز را کاهش دهد حتما اراده ای برای کاهش قیمت ارز وجود دارد. الان نارضایتی برای افزایش قیمت ارز ایجاد شده و دولت حتماً راضی به ادامه این نارضایتی نیست و تلاش می کند قیمت ارز را کاهش دهد تا نارضایتی کمتر شود.

* چه‌کسانی پشت تلفن در سبزه‌میدان قیمت‌ها را تعیین می‌کنند؟

در مراکز خرید سکه، معمولاً افراد قبل از اینکه قیمتی برای فروش به مشتری بدهند، تلفن می‌زنند و نرخ می‌گیرند؛ این افراد از کجا نرخ می‌گیرند؟

کشتی‌آرای: چون خارج از محدوده بورس هستند از سبزه‌میدان قیمت‌ها را استعلام می‌گیرند. یک‌سری محدوده خرید و فروش سکه هستند که خارج از بازار اصلی است و به‌دلیل تغییرات لحظه‌ای قیمت‌ها حتماً باید قیمت‌ها را استعلام بگیرند.

آنهایی که در سبزه‌میدان قیمت می‌دهند، قیمت‌ها را از کجا می‌گیرند؟

کشتی‌آرای: عرضه و تقاضا قیمت را در سبزه‌میدان تعیین می‌کند. الآن قیمت سکه طرح قدیم 10 میلیون و 400 هزار تومان است که قیمت آن عبارت است از قیمت طلا و اجرت ضرب؛ یعنی قیمت سکه 10 میلیون و 400 هزار تومان است ولی در تابلو زدند 11 میلیون تومان، این 600 هزار تومان حباب است.

اختلاف قیمت واقعی و قیمت عرضه حباب سکه را نشان می‌دهد، هر زمان عرضه زیاد شود حباب کم می‌شود و به‌عکس. عرضه ثابت است ولی تقاضا در هر روز متغیر است.

* کانال‌های دلالی طلا و سکه در تلگرام مشابه قماربازها هستند

به‌تازگی معاملات تلگرامی طلا و قیمت‌های شبانه نیز مشکلاتی را برای بازار طلا و ارز به‌وجود آورده‌اند؛ روال کار این معاملات مجازی مورد تأیید است؟

کشتی‌آرای: این گروه‌ها غیرقانونی هستند. در فضای مجازی سایت‌های قماربازی و... هم وجود دارد، فعالیت کانال‌های دلالی سکه و ارز نیز مشابه همین سایت‌هاست؛ میزان داد و ستد این‌ها محدود به اعتبارشان است، هرچند قرار است با این کانال‌ها برخورد شود چراکه در قیمت‌ها اخلال ایجاد می‌کنند.