به گزارش مشرق، کوفه به عنوان شهری نظامی در سال ۱۷ ق به دستور عمر ساخته شد و در آن از قبیلهها و مکانهای گوناگون و با فرهنگهای متفاوت گرد آمدند. در کوفه روح قبیلهگری حاکم بود و هر قیبله در محلهای مشخص سکونت داشت و کسی جز همپیمانهای آنها نمیتوانست در آنجا ساکن شود، چنان که هر قبیله، مسجد و گورستان مخصوصی داشت، همچنین از ادیان مختلف در کوفه زندگی می‌کردند، شامل مسلمانان (با فرقههای گوناگون)، مسیحیان و یهودیان.
در ماجرای قیام امام حسین (ع) هنگامی که کوفیان خبردار شدند امام حسین علیه‌السلام بیعت با یزید را نپذیرفته، نامههای فراوانی به حضرت نوشتند و ضمن اعلام پشتیبانی خود از ایشان، درخواست تشکیل حکومت در کوفه کردند. امام برای بررسی اوضاع، مسلم بن عقیل را به آنجا فرستاد. او پس از بیعت گرفتن از کوفیان، به پشتوانه آنها موفق به محاصره کاخ حاکم کوفه شد، اما در این هنگام یکباره مسلم را رها کردند و سرانجام به دست دشمنان به شهادت رسید. بی‌وفایی اهل کوفه به اینجا ختم نشد بلکه آنها با تطمیع و تهدید ابن زیاد بسوی کربلا حرکت کردند تا در مقابل فرزند رسول خدا (ص) صف‌آرایی کنند. در روز عاشورا امام حسین علیه‌السلام در اولین خطبه خویش خطاب به آنها فرمود «آیا شما نبودید که به من نامه نوشتید و مرا به کوفه دعوت کردید؟» در هر صورت این پیمان‌شکنی آشکار کوفیان لکه ننگی بر پیشانی آنها تا قیامت باقی گزارد.
پس از ماجرای عاشورا وقتی اسراء وارد کوفه شدند، زنان اهل کوفه گریبان چاک زده و زاری می‌کردند و مردان هم با آنها می‌گریستند. حضرت زینب (س) بسوی مردم اشاره کرد و با لحنی محکم فریاد زد خاموش باشید؛ سپس خطبه‌ای به شرح ذیل بیان فرمود:
الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ الصَّلَاةُ عَلَی أَبِی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الْأَخْیَارِ أَمَّا بَعْدُ یَا أَهْلَ الْکُوفَةِ یَا أَهْلَ الْخَتْلِ وَ الْغَدْرِ أَ تَبْکُونَ فَلَا رَقَأَتِ الدَّمْعَةُ وَ لَا هَدَأَتِ الرَّنَّةُ إِنَّمَا مَثَلُکُمْ کَمَثَلِ الَّتِی نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنْکاثاً تَتَّخِذُونَ أَیْمانَکُمْ دَخَلًا بَیْنَکُمْ (نحل ۹۲) أَلَا وَ هَلْ فِیکُمْ إِلَّا الصَّلَفُ وَ النَّطَفُ وَ الصَّدْرُ الشَّنَفُ وَ مَلَقُ الْإِمَاءِ وَ غَمْزُ الْأَعْدَاءِ أَوْ کَمَرْعًی عَلَی دِمْنَةٍ أَوْ کَفِضَّةٍ عَلَی مَلْحُودَةٍ أَلَا سَاءَ مَا قَدَّمَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَنْ سَخِطَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ وَ فِی الْعَذَابِ أَنْتُمْ خَالِدُونَ. أَ تَبْکُونَ وَ تَنْتَحِبُونَ إِی وَ اللَّهِ فَابْکُوا کَثِیراً وَ اضْحَکُوا قَلِیلًا فَلَقَدْ ذَهَبْتُمْ بِعَارِهَا وَ شَنَارِهَا وَ لَنْ تَرْحَضُوهَا بِغَسْلٍ بَعْدَهَا أَبَداً وَ أَنَّی تَرْحَضُونَ قَتْلَ سَلِیلِ خَاتَمِ النُّبُوَّةِ وَ مَعْدِنِ الرِّسَالَةِ وَ سَیِّدِ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ مَلَاذِ خِیَرَتِکُمْ وَ مَفْزَعِ نَازِلَتِکُمْ وَ مَنَارِ حُجَّتِکُمْ وَ مَدَرَةِ سُنَّتِکُمْ
حمد و سپاس مخصوص خدا است و درود بر پدرم محمّد صلی اللَّه علیه و آله و سلم و فرزندان پاک و برگزیده او باد. اما بعد: ای مردم کوفه، ای نیرنگبازان، بیوفایان و پراکندگان؛ آیا به حال ما گریه میکنید، اشکتان خشک مباد و ناله شما فرو ننشیند. مثل شما مثل آن زنی است که رشتههای خود را پس از تابیدن باز میکرد؛ شما نیز سوگندهای خود را در میان خویش، وسیلۀ فریب و تقلب ساخته‌اید (نحل ۹۲) چه فضیلتی در شما است؟ لاف و گزاف، آلودگی و سینههای پرکینه، در ظاهر همانند کنیز چاپلوس و در باطن همانند دشمنان سخنچین، یا مانند سبزیها هستید که در لجن‌زارها روییده و یا نقرهای که با آن قبر مرده را بیارایند. بدانید که برای آخرت خود کردار زشتی از پیش فرستادید که به خشم خداوند گرفتار و در عذاب جاوید خواهید ماند. آیا گریه میکنید؟ و فریاد گریه سر میدهید؟ به خدا سوگند باید زیاد بگریید و کمتر بخندید که دامن خود را به عار و ننگآلوده کردهاید که هرگز نمیتوانید آن را بشویید؟ خون سرور جوانان اهل بهشت و پناه نیکان شما و گریزگاه پیشامدهای ناگوار شما، و جایگاه رفیع حجّت شما و بزرگ و رهبر قوانین شما را ریختهاند.
أَلَا سَاءَ مَا تَزِرُونَ وَ بُعْداً لَکُمْ وَ سُحْقاً فَلَقَدْ خَابَ السَّعْیُ وَ تَبَّتِ الْأَیْدِی وَ خَسِرَتِ الصَّفْقَةُ وَ بُؤْتُمْ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ ضُرِبَتْ عَلَیْکُمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْکَنَةُ وَیْلَکُمْ یَا أَهْلَ الْکُوفَةِ أَ تَدْرُونَ أَیَّ کَبِدٍ لِرَسُولِ اللَّهِ فَرَیْتُمْ وَ أَیَّ کَرِیمَةٍ لَهُ أَبْرَزْتُمْ وَ أَیَّ دَمٍ لَهُ سَفَکْتُمْ وَ أَیَّ حُرْمَةٍ لَهُ انْتَهَکْتُمْ وَ لَقَدْ جِئْتُمْ بِهَا صَلْعَاءَ عَنْقَاءَ سَوْآءَ فَقْمَاءَ وَ فِی بَعْضِهَا خَرْقَاءَ شَوْهَاءَ کَطِلَاعِ الْأَرْضِ أَوْ مِلْءِ السَّمَاءِ أَ فَعَجِبْتُمْ أَنْ مَطَرَتِ السَّمَاءُ دَماً وَ لَعَذابُ الْآخِرَةِ أَخْزی وَ أَنْتُمْ لَا تُنْصَرُونَ فَلَا یَسْتَخِفَّنَّکُمُ الْمَهْلُ فَإِنَّهُ لَا یَحْفِزُهُ الْبِدَارُ وَ لَا یُخَافُ فَوْتُ الثَّارِ وَ إِنَّ رَبَّکُمْ لَبِالْمِرْصادِ.
ای مردم کوفه، بدانید کار زشتی را انجام میدهید، از رحمت خدا دور باشید و نابود کردید که کوشش‌های شما به هدر رفت و دستهای شما از کار بریده شد و در سودای خود زیان دیدید و گرفتار خشم خدا گشتید و مُهر خواری و بدبختی به نام شما زده شد. وای بر شما ای اهل کوفه، آیا میدانید که چه جگری از رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله و سلم را بریدید؟ و چه افراد پوشیده به حجاب را از حرمش بیرون کشیدید و چه خونی را از او ریختید، و چه احترامی را از او هتک کردید؟
قطعا کاری بس هولناک، زشت، سخت، ناروا، خشونتبار و شرمآور به لبریزی سراسر زمین و گنجایش آسمان انجام دادید. آیا برای شما شگفتآور است که آسمان در این ماجرا خون ببارد؟ همانا شکنجه و عذاب جهان آخرت، ننگینتر خواهد بود و کسی شما را یاری نکند و از مهلتی که به شما داده شده استفاده نخواهید کرد که پیشی گرفتن شما، خدا را شتابزده نمیکند و او از فوت (انتقام) نمیهراسد، همانا که پروردگار شما در کمینگاه است.