به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، موشک های هدایت شونده ضد تانک از جمله تهدیدات بسیار جدی علیه تانک ها و خودروهای زرهی محسوب می شوند. تجربیات و موارد ثبت شده خصوصا در سالهای اخیر در منطقه غرب آسیا نشان دهنده این مسئله است که موشک های ضد زره حتی با فناوری های تقریبا قدیمی مثل هدایت سیمی نیز همچنان می توانند به راحتی و از فاصله ای تقریبا مطمئن، انواع و تانک ها و خودروهای زرهی را نابود کنند. توسعه این سلاح های ضد زره، بسیاری از طراحان سیستم های دفاعی را به فکر فرو برده و باعث توسعه نسل جدیدی از سیستم های دفاعی در این زمینه شده است.

بیشتر بخوانید:

تحول بزرگ تانک‌های T-۷۲ سپاه با نصب سامانه‌های رزم شبانه و اخلالگر فروسرخ/ برادر «کرار» مجهز به موشک هدایت لیزری شد+عکس

جهش بزرگ مهندسان ایرانی برای ارتقاء تانک‌های نیروهای مسلح/ قلب T-۹۰ آماده نصب روی «کرّار» شد +عکس

شاید بتوان جنگ ۱۹۷۳ اعراب و رژیم صهیونیستی را یکی از اولین نبردهایی دانست که تیم های مجهز به سلاح های ضد زره ارزش واقعی خود را نشان دادند. تلفات سنگین واحدهای زرهی اشغالگران قدس در مقابل تیم های کوچک پیاده نظام مصری مسلح به موشک های ضد زره هدایت شونده مالیوتکا و راکت انداز آر پی جی ۷ نشان دهنده آغاز دوره جدیدی در رزم های زمینی بود.

طی دهه های گذشته، در غرب و شرق برنامه ها برای توسعه زره های جدید و قدرتمند تر که بتواند از تانک ها و زره پوش ها محافظت کند، آغاز شد. در شوروی سابق بیشتر تلاش ها در این بخش به سمت استفاده از زره های انفجاری واکنشی رفت که اساس آن بر پایه بسته هایی عمدتا مربع شکل است که روی نقاط حساس زره پوش نصب شده و در زمان برخورد یک پرتابه منفجر می شوند. انرژی حاصل از انفجار باعث نابودی پرتابه و حفظ شدن وسیله مورد نظر می شود.

یکی از نمونه های جالب در این خصوص زره کنتاکت ۵ روسی است که روی تانک تی ۹۰ نصب شده و در یک مورد ضبط شده در سوریه، موفق شد اصابت مستقیم یک تیر موشک ضد زره تاو از طرف تروریست ها را با وجود برخی آسیب ها به بدنه تانک دفع کرده و تانک و جان خدمه آن را نجات دهد.

دفع موشک تاو توسط تانک تی ۹۰ ارتش سوریه

غربی ها به سمت توسعه زره های مرکب و استفاده از مواد کامپوزیتی مثل خانواده چابهام و یا استفاده از لایه های اورانیومی رفتند. نمونه هایی از این زره ها در تانک هایی مثل چلنجر انگلیسی یا آبرامز آمریکایی مورد استفاده قرار گرفته است. اما همین توسعه زره های پیشرفته تر باعث شد تا همه سازندگان سلاح در جهان به دنبال توسعه موشک های ضد زره قوی تر بروند. نسل جدید موشک های تاو و جاولین از آمریکا ، موشک های کورنت و گل داودی از روسیه و توسعه موشک های تاپ اتک در فرانسه و توسعه موشک های ضد زره هدایت شونده در چین و ایران ، همه و همه باعث شد تا عملا بسیاری از کارشناسان به این نتیجه برسند که حجم زره روی تانک ها و خودروهای زرهی از مقدار خاصی نمی تواند بیشتر شود و بایستی راه دیگری برای مقابله با تهدیدات ضد زره اندیشه کرد.

در اینجا بحثی به اسم حفاظت فعال مطرح می شود. حفاظت فعال به زبان ساده به اقداماتی گفته می شود که توسط یک سامانه که روی یک زره پوش نصب شده انجام می شود تا پرتابه را از وسیله مورد نظر دور یا نابود کند. به طوری کلی در جهان امروز ما با نوع سامانه حفاظت فعال طرف هستیم که یک مدل از آنها مقابله نرم ( Soft Kill) و دیگری مقابله سخت (Hard Kill) است. یکی از اولین سیستم های حفاظت فعال جهان که به صورت عملیاتی وارد خدمت شد Drozd ساخت شوروی سابق بود که در اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی توسعه پیدا کرده و در جریان تجاوز نظامی به افغانستان در دهه ۱۹۸۰ میلادی نیز عملکرد قابل قبولی خصوصا در برابر پرتابه های سری آر پی جی ۷ از خود به نمایش گذاشت.

سیستم های مقابله سخت معمولا با استفاده از رادار و یا سیستم های اپتیکی، پرتابه در حال حرکت به سمت زره پوش را شناسایی و سپس یک پرتابه انفجاری را به سمت آن پرتاب می کنند که انفجار آن باعث نابودی پرتابه ضد زره خواهد شد. البته این نوع برخورد دارایی یک سری محدودیت هایی است که برای افراد خودی حاضر در اطراف خودروی حفاظت شده به وجود می آید چراکه انفجار حاصل از نابودی پرتابه دشمن می‌تواند برای این افراد مرگبار باشد.

امروز در بحث سیستم‌های دفاع سخت، استفاده از پرتابه‌های ساچمه‌ای یا کاهش فاصله نقطه انفجار بین پرتابه و وسیله برای کم کردن احتمال آسیب به نیروی‌های خودی توسعه پیدا کرده است. از سیستم‌های دفاع فعال برخورد سخت عملیاتی فعلی در جهان می‌توان به Iron Curtain ساخت آمریکا، تروفی ساخت رژیم صهیونیستی و Arena ساخت روسیه اشاره کرد.

تانک تی ۸۰ روسی مجهز به سیستم دفاع فعال Arena

در بحث مقابله نرم هم معمولا بعد از اخطار تابش سیستم لیزر موشک انداز دشمن یا کشف آن توسط سیستم‌های راداری، اقداماتی جهت اخلال روی امواج هدایت لیزری، ایجاد پرده دود یا ایجاد اخلال در سیستم‌های اپتیکی هدف‌گیری برای موشک‌های هدایت سیمی جهت مختل کردن پروسه هدف‌گیری و منحرف کردن موشک انجام می‌شود. در بحث سیستم‌های دفاع فعال با برخورد نرم معروف در دنیا می‌توان به سامانه روسی Shtora-۱ و سیستم آلمانی MUSS اشاره کرد.

سنسور ها و سیستم اخلال گر فروسرخ سامانه MUSS نصب شده روی یک زره پوما

سوپرایز جدید سپاه در بخش حفاظت فعال

اگر بخواهیم بحث حفاظت فعال در ایران را مورد بحث قرار دهیم و نگاهی به اخبار رسمی و اعلامی در این خصوص داشته باشیم باید به مهر ماه سال ۹۵ بازگردیم که در جریان یک گفتگوی رسمی از آزمایش دو نوع سیستم حفاظت فعال با قابلیت برخورد سخت توسط صنایع دفاعی خبر داده شد. یکی از این سامانه ها از رادار پالس داپلر و دیگری از رادار آرایه فازی بهره برده و بر اساس خبر اعلامی در آن زمان، روی تانک ذوالفقار با موفقیت مورد آزمایش قرار گرفته بود. از آن زمان تا به امروز البته تصویری از این سیستم ها منتشر نشده است.

اشاره بعدی در خصوص سیستم های حفاظت فعال در کشور ما مربوط به جهاد خودکفایی نیروی زمینی سپاه پاسداران بود. در مصاحبه ای با سردار علی کوهستان فرمانده این بخش مهم از سپاه، در مرداد ماه سال ۹۸ از دستیابی این نیرو به سیستم های حفاظت فعال برای تانک ها خبر داده بود که البته در آن گفتگو نیز اشاره ای به جزییات این سامانه نشد. چندی پیش نیز در جریان یکی از مراسم های مربوط به جهاد خودکفایی نیروی زمینی سپاه، مدلی از تانک تی ۷۲ ارتقاء یافته به نمایش درآمد که در آن زمان اعلام شد به سیستم های هشدار قفل لیزری و اخلالگر سیستم‌های هدایت لیزری و فروسرخ برای موشک‌های ضد زره مجهز شده است.

اما طی هفته‌های اخیر و در جریان نمایشگاهی که به مناسبت هفته دفاع مقدس در باغ موزه دفاع مقدس در تهران برگزار شده، سازمان جهاد خودکفایی نیروی زمینی سپاه اقدام به نمایش جدیدترین دستاوردهای خود کرده که در آن، آزمایش سیستم حفاظت فعال ایرانی به نمایش درآمده است.

فیلم آزمایش سیستم دفاع فعال ساخت نیروی زمینی سپاه

در این تست، مشخص است که یک موشک ضد زره به سمت تانک روانه شده و سپس در نزدیکی هدف، به ناگاه منحرف شده و به کنار تانک برخورد می‌کند. این نوع از مقابله مشخصا سیستم مورد آزمایش در نیروی زمینی سپاه را در دسته سامانه‌های مقابله نرم قرار می‌دهد. تجربه درگیری‌های یک دهه اخیر در منطقه و خصوصا بحث مقابله با موشک‌های ضد زره هدایت‌شونده در خط دید مثل سری تاو ، کونکورس و کورنت تجربیات مهمی را در اختیار نیروی زمینی سپاه قرار داده است و از این مسئله دستاوردهایی مثل این سیستم دفاع فعال توسعه پیدا کرده اند.

این کلاس از موشک ها متاسفانه در سال‌های اخیر به مقدار زیادی با اسپانسری برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس و مشارکت تعدادی از دولت‌های غربی و اعضای ناتو، در اختیار گروه‌های تروریستی در منطقه قرار گرفته که البته با بکارگیری تمهیداتی مثل سامانه حفاظت فعال می‌توان تا حد زیادی از خطر آنها در میدان نبرد احتمالی جلوگیری کرد.

با توجه به اینکه اخیرا صنعت دفاعی کشور در حال نصب موتورهای با قدرت ۱۰۰۰ اسب بخار روی بخشی از تانک‌های ارتش و سپاه است و حالا نیز سپاه یک قدم مهم در حوزه حفاظت زرهی برداشته است، می‌توان امیدوار بود گام‌ها و قطعات پازلی که در نهایت جمهوری اسلامی ایران را به مرحله ساخت کامل یک تانک مدرن میدان نبرد خواهد رساند، به زودی کامل خواهد شد؛ ان‌شاء الله.