سرویس جهان مشرق - مردم بولیوی روز یک‌شنبه، ۲۷ مهر ۹۹، (به قول ما ایرانی‌ها) مشت محکمی به دهانِ آمریکایی زدند که سال گذشته در کشورشان کودتا کرده بود. انتخابات ریاست‌جمهوری روز یک‌شنبه با برتری قاطع «لوئیس آرسِه [۱] » متحد و نامزد مورد حمایتِ «اِوو مورالِس [۲] » رئیس‌جمهور سابق بولیوی [۳] ، به پایان رسید [۴] . مورالس حدود یک سال پیش (به طور دقیق‌تر، ۱۹ آبان ۹۸) در پی کودتایی که عموماً بازیگردانِ آن را آمریکا می‌دانند [۵] ، مجبور به کناره‌گیری از قدرت و پناهندگی به مکزیک [۶] و سپس آرژانتین [۷] شد.

ناراحتی حامیان «اوو مورالس» از استعفای رئیس‌جمهور محبوب بولیوی (+)

در گزارش پیش رو، حوادث یک سال اخیر در بولیوی، از پیروزی مورالس در انتخابات، تا استعفای او و نهایتاً پیروزی مجدد حزبش در انتخابات این هفته، مرور شده است. مشرق پیش‌تر در گزارشی مفصل، ضمن معرفی مورالس و سیاست‌هایش، و تحولات روزهای منتهی به کودتا در بولیوی و پناهنده شدن مورالس به مکزیک را بررسی کرده است. گزارش را قبلی مشرق را که به زندگی مورالس از اوج محبوبیت تا استعفا پرداخته می‌توانید از این‌جا بخوانید.

اوو مورالس (راست) خود را برای مسابقه فوتسال در ایران آماده می‌کند؛ رئیس‌جمهور بولیوی همیشه عاشق فوتبال بوده است (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› «اوو مورالس»؛ از اوج محبوبیت تا سقوط یک رئیس‌جمهور

 

انتخابات سال ۲۰۱۹؛ پیروزی اوو مورالس و ادعای تقلب در انتخابات

اگرچه مورالس در انتخابات ریاست‌جمهوری ماه اکتبر سال ۲۰۱۹ حائز ۴۷/۱ درصد آرای مردم کشورش شد و باید برای چهارمین دوره‌ی متوالی رئیس‌جمهور می‌شد، اما مخالفانِ او نتیجه انتخابات را زیر سؤال بردند. دولتِ مورالس خودش از «سازمان کشورهای آمریکایی [۸] » (متشکل از ۳۵ کشور قاره آمریکا، از جمله ایالات متحده) درخواست کرد فرآیند انتخابات را راستی‌آزمایی کند، و متعهد شد به نتیجه این راستی‌آزمایی احترام بگذارد [۹] .

شمارش آرای انتخابات ریاست‌جمهوری بولیوی در ماه اکتبر سال ۲۰۱۹ (+)

طبق قوانین انتخابات ریاست‌جمهوری بولیوی، در صورتی که اختلاف آرا میان دو نامزد برتر در انتخابات کم‌تر از ۱۰ درصد باشد، انتخابات به طور خودکار به دور دوم کشیده می‌شود و این دو نامزد باید یک بار دیگر با هم رقابت کنند. با توجه به اختلاف ۱۰/۵۷ درصدی مورالس با مسا در انتخابات سال ۲۰۱۹ (۴۷/۰۸ درصد در مقابل ۳۶/۵۱) و اشکالات فنی‌ای که در سامانه شمارش آرا پیش آمده بود [۱۰] ، شخص مورالس اعلام کرد اگر سازمان کشورهای آمریکایی شواهدی مبنی بر تخلف در انتخابات پیدا کرد، حاضر است در دور دوم انتخابات با نزدیک‌ترین رقیبش «کارلوس مِسا [۱۱] » رئیس‌جمهور سابق بولیوی بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵، رقابت کند [۱۲] .

«اوو مورالس» (پرچم به دست، راست) پیروز انتخابات سال ۲۰۱۹ اعلام شد، اما مخالفانش نتیجه انتخابات را نپذیرفتند (+)

نکته قابل‌توجه این‌که حتی سازمان کشورهای آمریکایی هم که تحت نفوذ شدید آمریکاست، مدعیِ رد کامل نتایج انتخابات یا برتری مورالس نشد، بلکه صرفاً ادعا کرد مورالس احتمالاً حائز برتری ۱۰ درصدی نشده و بنابراین انتخابات باید به دور دوم کشیده شود. با این حال، همین ادعا جرقه‌ی اعتراضات گسترده‌ای در سراسر بولیوی شد که نهایتاً بعد از دخالت نیروهای نظامی و انتظامی این کشور، مورالس را مجاب کرد برای جلوگیری از خون‌ریزی، داوطلبانه قدرت را واگذار می‌کند.

این تصویر، بر خلاف آن‌چه که ممکن است در نگاه اول به نظر برسد، نجات این زن و کودک به دست پلیس را نشان نمی‌دهد، بلکه نیروهای مسلح پلیس را در حال دستگیری حامیانِ غیرمسلح «اوو مورالس» در اواسط ماه نوامبر سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد (+)

چرا حوادث سال ۲۰۱۹، کودتا بود؟

مورالس ماه نوامبر سال ۲۰۱۹ وادار به استعفا شد، اما حدود هفت ماه بعد، ماه ژوئن سال جاری میلادی (۲۰۲۰)، گروهی از محققان آمریکایی گزارشی تحت این عنوان منتشر کردند: «آیا تغییر در آرای بعداً شمارش‌شده، نشان‌دهنده تخلف است؟ شواهدی از بولیوی [۱۳] ». کارشناسان علوم سیاسی و متخصصان امور سیاسی آمریکای لاتین در این گزارش (که روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز هم بعداً نتایج آن را منتشر کرد [۱۴] ) به این نتیجه رسیدند که فرآیند راستی‌آزمایی انتخابات توسط سازمان کشورهای آمریکایی، خودش دارای اشتباهات آماری و بر اساس داده‌های غلط انجام شده است و «هیچ سند آماری‌ای درباره تخلف» در انتخابات بولیوی وجود ندارد.

«به طور کامل از یافته‌های گزارش «سازمان کشورهای آمریکایی» و پیشنهاد برگزاری انتخابات جدید در بولیوی برای تضمین اجرای فرآیندی واقعاً دموکراتیک به نمایندگی از اراده مردم، حمایت می‌کنیم. اعتبار نظام انتخاباتی باید احیا شود.»؛ توئیت «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا در دفاع از گزارش بی‌اساسِ  «سازمان کشورهای آمریکایی» در رد نتیجه‌ی انتخابات بولیوی (+)

به عبارت دیگر، آن‌چه بعد از انتخابات سال ۲۰۱۹ در بولیوی رخ داد، صرفاً تردید در نتیجه یک انتخابات نبود، بلکه چنان‌که خود مورالس هم گفت، کودتای جناح راست در این کشور برای رسیدن به قدرت، تحت حمایت آمریکا [۱۵] ، بود [۱۶] ؛ کودتایی برای سرنگون کردن سیاستمداری که به اذعان رسانه‌های غربی، یکی از «محبوب‌ترین مقامات سیاسی در دنیا [۱۷] » بود.

«اوو مورالس» که به خاطر سیاست‌هایش میان اکثریت بومی بولیوی محبوبیت زیادی داشت، سال گذشته در نتیجه کودتایی تحت حمایت آمریکا مجبور به استعفا از ریاست‌جمهوری شد (+)

بعد از استعفای مورالس و پناهندگی او به مکزیک، «جِنین آنیز» نایب‌رئیس دوم سنای بولیوی بلافاصله خودش را رئیس‌جمهور موقت این کشور اعلام کرد [۱۸] . آنیز سیاستمدار شناخته‌شده‌ای نبود، اما یک سناتورِ سفیدپوست از جناح راست افراطی و برخاسته از میان اقلیت مسیحیِ اصالتاً اروپایی در بولیوی بود. با این‌که ادعای ریاست‌جمهوری آنیز حتی قوانین داخلی خود بولیوی را هم نقض می‌کرد، اما واشینگتن عجولانه دولت کودتا را به رسمیت شناخت.

«جِنین آنیز»  نایب‌رئیس دوم سنای بولیوی،  بلافاصله بعد از استعفای مورالس، خودش را رئیس‌جمهور موقت کشور اعلام کرد (+)

بازگشت مرد محبوب بولیوی به قدرت؟

بعد از کودتای سال گذشته، حامیان مورالس به خیابان‌ها ریختند، اما نیروهای پلیس و ارتش اقدام به قتل‌عام آن‌ها کردند [۱۹] . از سوی دیگر، مورالس از تبعیدگاه خودخواسته‌اش وعده داد تا زمانی که نفس داشته باشد به فعالیت‌های سیاسی‌اش ادامه بدهد. انتخابات روز یک‌شنبه هفته جاری، نشان داد رئیس‌جمهور محبوب سابق بولیوی، همچنان از حمایت سیاسی مردم کشورش برخوردار است [۲۰] .

 

حامیان «اوو مورالس» که عمدتاً از بومیان بولیوی هستند، برای یکی از حامیان وی که توسط نیروهای امنیتی به قتل رسیده، عزاداری می‌کنند (+)

آنیز، رئیس‌جمهور خودخوانده‌ی دولت کودتا در بولیوی، دو بار برگزاری انتخابات را به تعویق انداخت [۲۱] ، اما این انتخابات بالأخره برگزار شد و در آن، لوئیس آرسه با کسب بیش از ۵۰ درصد آرا توانست نزدیک‌ترین رقیبش یعنی کارلوس مسا را (که تنها حدود ۳۰ درصد رأی کسب کرد) شکست بدهد. این‌بار، نه تنها مسالمت‌آمیز، بلکه جنین آنیز هم به پیروزی نامزد مورد حمایت مورالس اعتراف کردند و نتیجه انتخابات را پذیرفتند [۲۲] . 

«لوئیس آرسه»  نامزد حزب «جنبش سوسیالیسم» که مورالس ریاست آن را به عهده دارد، در انتخابات ریاست‌جمهوری امسال بولیوی پیروز شد (+)

آرسه نامزد حزب «جنبش سوسیالیسم [۲۳] » است، حزبی که اوو مورالس ریاست آن را به عهده دارد. شاید طرح یک سؤال در این‌جا بی‌راه نباشد: وقتی نامزد مورد حمایت حزبِ مورالس توانسته مسا را با این اختلاف شکست دهد، آیا خود مورالس سال گذشته نتوانسته بود مسا را شکست بدهد؟ البته ناگفته نماند که آرسه فعلاً اعلام کرده که در دولت جدید بولیوی «هیچ نقشی» برای مورالس در نظر گرفته نشده است [۲۴] . رئیس‌جمهور جدید بولیوی می‌گوید نفوذ مورالس در دولت، در حد رئیس حزب جنبش سوسیالیسم باقی خواهد ماند.

«لوئیس آرسه» (راست) وزیر اقتصاد دولت «اوو مورالس» (چپ) و نامزد موردحمایت رئیس‌جمهور سابق بولیوی در انتخابات ریاست‌جمهوری امسال بود (+)

برقراری مجدد روابط با ایران

پیشاپیش، خبرها حکایت از برنامه‌ریزی مورالس برای بازگشت به بولیوی دارد [۲۵] ؛ بازگشتی که تقریباً مطمئناً قهرمانانه خواهد بود، چه به عنوان بخشی از دولت و چه به عنوان رئیس حزب حاکم. چه مورالس در رأس قدرت در بولیوی باشد و چه نباشد، پیروزی حزب تحت ریاستش در انتخابات ریاست‌جمهوری این هفته‌ی بولیوی نشان می‌دهد دولت این کشور به زودی به سیاست‌های دوران ریاست‌جمهوری مورالس بازخواهد گشت. آرسه اعلام کرده که گام اولش در سیاست خارجی، برقراری مجدد روابط با ایران، ونزوئلا و کوبا خواهد بود [۲۶] .