به گزارش مشرق، سوریه از اولین کشورهایی بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی ایران را به رسمیت شناخت و در نتیجه، روابط رسمی دو کشور آغاز شد. در زمان جنگ تحمیلی نیز سوریه جزو کشورهای معدودی بود که از ایران حمایت کرد. یکی دیگر از اصلی‌ترین دلایل روابط نزدیک دو کشور در چند دهه گذشته، ماندن سوریه برخلاف سایر کشورهای عربی در خط مبارزه با اسرائیل بود.
بیشتر بخوانید:
باز شدن پای شرکت‌های اروپایی به سوریه با وجود تحریم‌های آمریکا
روابط دو کشور در بعد سیاسی و امنیتی به‌قدری عمیق بود که حتی مذاکرات سوری- اسرائیلی در زمان حافظ اسد با میانجی‌گری آمریکا نیز نتوانست آن را مخدوش نماید. باروی کار آمدن بشار اسد نیز روابط دو کشور در ابعاد سیاسی و امنیتی گسترش یافت و ایران توانست از طریق سوریه حمایت‌های خود از مقاومت لبنان و فلسطین را ادامه دهد. با درگیر شدن سوریه در یک جنگ تحمیلی سخت با تروریست‌های اعزامی آمریکا و هم‌پیمانانش به این کشور، ایران اولین کشوری بود که به کمک دولت و ملت آن رفت.
*چرا ایران در جنگ سوریه با تروریست‌ها از سوریه حمایت کرد؟
به گزارش فارس، دولت ایران برای ورود به این جنگ سخت، دلایل مختلف سیاسی، امنیتی و اقتصادی داشت که ازجمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- تنها حامی ایران در جنگ با صدام: در زمان حمله عراق به ایران در شهریورماه ۱۳۵۹ که تقریباً همه کشورهای غربی- عربی از صدام حسین حمایت می‌کردند، سوریه و رئیس‌جمهور آن حافظ اسد با کمک‌های نظامی- سیاسی خود در کنار ایران ایستاد. این موضوع درزمانی که صدام حسین تلاش داشت تا جنگ را عربی و عجمی نشان دهد علاوه بر تأثیرگذاری در میدان جنگ در عرصه دیپلماسی عمومی نیز ارزشمند بود.
۲- عضو استراتژیک محور مقاومت: دولت سوریه آخرین سنگر از دولت‌های عربی است که همچنان در مقابل اسرائیل ایستاده است. این ایستادگی و همسویی با جمهوری اسلامی ایران در مبارزه با اسرائیل، سبب شده تا ارتباطات ایران و سایر اعضای محور مقاومت در فلسطین و لبنان تقویت شود؛ چراکه سوریه پل ارتباطی بین ایران، لبنان و فلسطین است. همچنین کشور سوریه در دوره‌های مختلف علاوه بر اینکه پل ارتباطی ایران با رزمنده‌های مقاومت در لبنان و فلسطین بوده، خود نیز کمک‌های شایانی به این گروها کرده است. درنهایت سوریه به‌عنوان خط مقدم مبارزه با اسرائیل، اهمیت حیاتی سیاسی و امنیتی برای جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت دارد.
۳- منافع اقتصادی: حضور ایران در سوریه امکان ورود ایران به بازارهای اروپا از طریق دریا را فراهم می‌آورد. ازآنجاکه ایران به دلیل تحریم‌ها در حمل‌ونقل هوایی ضعیف است، این‌یک امتیاز مهم برای کشورمان به شمار می‌رود. همچنین سوریه می‌تواند بازار مصرف بزرگی برای ایران ازجمله در دوره بازسازی باشد و در مقابل سوریه نیز می‌تواند برخی از نیازهای ایران در حوزه کشاورزی از جمله مرکبات را تأمین نماید. به‌علاوه بازسازی سوریه می‌تواند سبب کمک به رونق تولید در صنایع مختلف از حوزه ساخت‌وساز تا حوزه انرژی شود.
بعد از آغاز آزادسازی مناطقی همچون تدمر در استان حمص در مرکز سوریه که دارای معادن فسفات و میادین نفت و گاز بود، دولت سوریه با اخذ قراردادهایی با متحدانش ازجمله ایران به سمت بازسازی و احیای اقتصاد تخریب‌شده خود حرکت کرد. در این راستا، رایزنی‌های متعددی بین دولت‌های ایران و سوریه صورت گرفت که به توافق‌هایی نیز منجر شد.
*اقدامات ایران در دوره بازسازی سوریه
در طول جنگ داخلی سوریه از ۲۰۱۱ تاکنون، ایران مهم‌ترین حامی و متحد دولت سوریه بوده و هزینه‌های زیادی برای این حمایت پرداخت کرده است. حال با فروکش کردن شعله‌های جنگ و آزادسازی قسمت‌های عمده‌ای از خاک سوریه، دولت این کشور به دنبال جذب کمک‌های خارجی برای بازسازی این مناطق و راه انداختن چرخ اقتصاد خود است. در این راستا دولت سوریه بارها اعلام کرده است که اولویت در بازسازی و امتیازهای اقتصادی با متحدان به‌ویژه ایران است.
تا قبل از وقوع جنگ در سوریه، ایران برخلاف ارتباطات گسترده سیاسی و امنیتی در بعد اقتصادی تبادلات اندکی با سوریه داشته و در سال ۲۰۱۰ صادرات ایران به سوریه حدود ۳۷۸ میلیون دلار بوده است و در بحث سرمایه‌گذاری نیز ایران در سوریه حضور وسیعی نداشته است. شروع دوران بازسازی سوریه و نیازمندهای این کشور به کالا، خدمات و سرمایه‌گذاری ایران می‌تواند سبب افزایش تبادلات اقتصادی بین دو کشور شود. در این راستا تفاهم‌نامه‌هایی بین دو کشور به امضاء رسیده اما آنطور که باید در عمل اتفاق قابل‌توجهی رخ نداده است. از سوی دیگر نقشه راه جامعی برای بازسازی سوریه طراحی نشده است تا بر مبنای آن بخش‌های اصلی اقتصاد این کشور، احیا شوند.
*توافقنامه همکاری بلندمدت ایران و سوریه که روی زمین مانده است
به گزارش فارس، در سفر اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور در بهمن‌ماه ۹۷ به دمشق، ۱۱ تفاهم‌نامه و یادداشت همکاری بین ایران و سوریه در زمینه‌های علوم زمین‌شناسی، سینما، برنامه همکاری در زمینه آموزش‌وپرورش در سال‌های ۲۰۱۹، ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم، مسکن و خدمات عمومی، همکاری‌های ریلی، تشویق سرمایه‌گذاری، همکاری‌های نمایشگاهی و همکاری‌های فرهنگی بین طرفین به امضا رسید. قرار بود تا این توافقنامه جامع تبدیل به نقشه همکاری طرفین شود که تابه‌حال اکثر قریب به اتفاق موارد آن بدون هیچ اقدامی بر زمین‌مانده است و ایران هنوز نتوانسته آنطور که باید و به‌اندازه سهمش در جنگ در بازسازی سوریه نیز نقش ایفا کند.
تعلل ایران در ورود جدی و حساب‌شده به بازسازی سوریه در حالی است که رقبای آن از جمله روسیه توانسته‌اند نهایت بهره‌برداری را از امتیازهای اعطایی دولت سوریه ببرند. روسیه در حال حاضر پروژه‌های مهم و بزرگی چون آماده‌سازی بندر طرطوس برای صادرات کالا به سوریه و سایر کشورهای غرب آسیا و نیز برداشت از معادن فسفات تدمر را تقریبا به مرحله بهره‌برداری رسانده است. از سوی دیگر، چین نیز در تلاش است تا اخذ امتیازهایی پا به عرصه بازسازی سوریه بگذارد که در این صورت عرصه برای نفوذ اقتصادی ایران در این کشور حاشیه مدیترانه، تنگ خواهد شد.
*حضور کم رنگ ایران در بازار مصرفی سوریه
علاوه بر بازسازی، ایران حضور پررنگی در بازار مصرفی سوریه نیز ندارد و کشورهایی مانند ترکیه در حال حاضر در جنگ با سوریه است، چین و روسیه از مهم‌ترین تامین کنندگان کالاهای مصرفی مردم سوریه هستند. جدول زیر، سهم کشورهای برتر در صادرات به سوریه در سال ۲۰۱۸ را نشان می‌دهد.
صادرکنندگان عمده به سوریه در سال ۲۰۱۸
همانطور که در جدول فوق، دیده می‌شود، ایران باوجود حضور پررنگ در عرصه های سیاسی و امنیتی سوریه اما در عرصه اقتصادی عملکرد ضعیفی داشته است؛ به گونه‌ای که باوجود ظرفیت‌های بالا در تامین کالاهای موردنیاز دربازسازی سوریه اما حتی از کشورهای متخاصم با این کشور مانند ترکیه نیز عقب‌تر است.