به گزارش مشرق، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در چهلمین سالگرد از شروع دفاع مقدس و ششمین هفته متمادی، از کتاب «کوهستان آتش» رونمایی کرد. کتابی که علاوه بر بیان کارنامه عملیاتی لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله به‌تمامی اتفاقاتی که در مأموریت شناسایی محور بمو ـ دربندی‌خان و عملیات‌های والفجر ۳ و والفجر ۴ افتاده است به‌صورت لحظه‌به‌لحظه و مستند پرداخته است. این کتاب به‌صورت مشارکتی میان دو انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و نشر ۲۷ بعثت منتشرشده است. این مراسم با توجه به وضعیت ناشی از شیوع ویروس کرونا بدون حضور رسانه‌ها برگزار شد. به‌منظور آشنایی بیشتر با این کتاب با محمدجواد اکبرپور مدیر گروه مطالعات نظامی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، گلعلی بابایی نویسنده کتاب و مازیار حاتمی مدیر انتشارات نشر ۲۷ بعثت به گفتگو پرداختیم.
محمدجواد اکبرپور در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه در آثار گروه مطالعات نظامی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، نبردهای دوران دفاع مقدس به‌صورت کلی موردبررسی قرار می‌گیرد، بنابراین انتشار کتب نبردی با تمرکز بر عملکرد یک یگان در یک عملیات چه ضرورتی دارد، گفت: اگر عملیات‌های دوران دفاع مقدس را مهم‌ترین جلوه عینی درگیری نظامی بین عراق و ایران بدانیم بی‌تردید یگان‌ها نیز به‌عنوان مهم‌ترین رکن کلیدی این عملیات‌ها به شمار می‌روند که در بعضی از آثار به علت محدودیت دامنه پژوهش و سطح بررسی نقش عملکرد یگان در عملیات‌های دوران دفاع مقدس مغفول می‌ماند.
وی افزود: با حضور دکتر نائینی در مرکز، توجه به ظرفیت استان‌ها و یگان‌های دوران دفاع مقدس بیش‌ازپیش موردتوجه قرار گرفت و گروه مطالعات نظامی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در تعامل مشترک با سازمان حفظ آثار سپاه استان‌ها تصمیم گرفت یک الی سه نبرد شاخص یگان‌ها در دوران دفاع مقدس را در قالب پروژه مشترک پیگیری و منتشر نماید.
مدیر مطالعات نظامی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس اظهار کرد: در این زمینه گروه مطالعات نظامی با تکیه‌بر تجاربی که در زمینه تهیه و تألیف و انتشار کتب شناسنامه و اطلس یگانی از سال ۱۳۹۳ با یگان‌ها آغاز کرده بود به کمک این بخش آمد. در نتیجه گروه مطالعات نظامی طی جلسات مشترک با سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در سپاه‌های استانی نسبت به تعیین عملیات‌های شاخص و پژوهشگران حاذق و ناظران مسلط اقدام نمود.
وی با اشاره به انتشار کتاب «کوهستان آتش» به‌عنوان اولین کار مشترک در حوزه نبرد یگانی با نشر ۲۷ بعثت اظهار کرد: یگان‌های پایتخت به‌ویژه لشکرهای ۲۷ محمد رسول‌الله و ۱۰ سیدالشهدا از یگان‌های شاخص دوران دفاع مقدس به شمار می‌روند که تعداد عملیات‌های آفندی و مأموریت‌های پدافندی فراوانی در کارنامه عملیاتی دوران دفاع مقدس خود دارند. علاوه بر این از یک‌سو به علت اینکه این یگان‌ها متعلق به مرکز و پایتخت کشور بودند و موردتوجه ویژه مسئولان سیاسی و فرماندهان نظامی بود و از سوی دیگر به علت اینکه پشتیبانی مردمی و حضور اقشار مردمی و فرزندان مسئولان و فرماندهان در این یگان به شکل ویژه و قابل‌اعتنایی بود، موجب شد تا این یگان تأثیر به سزایی در دوران جنگ هشت‌ساله ایفا نماید.
اکبرپور افزود: ازاین‌رو به دلایل مزبور گروه مطالعات نظامی پس از برگزاری جلسات مشترک با سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و انتشارات نشر ۲۷ بعثت سلسله عملیات‌های شاخص این یگان در دوران دفاع مقدس را تعیین کرد و مقدمات تعیین مجری و ناظر و انعقاد قرارداد و انتشار آثار را در دستور کار خود قرار داد.
وی با اشاره به ملاحظات و مشکلاتی که در این تجربه جدید پیش روی گروه مطالعات نظامی بود، عنوان کرد: پژوهش و نگارش یک کتاب نبردی در یگان‌های سپاه به‌ویژه لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله امری سهل و ممتنع است. از یک‌سو به علت اینکه فرماندهان و رزمندگان این لشکر همچنان بعد از جنگ نسبت به حفظ خاطرات و خطرات دوران دفاع مقدس علقه و علاقه ویژه‌ای نشان می‌دهند و ازاین‌رو چند اثر وزین هم با نام‌های «هم پای صاعقه» و «ضربت متقابل» منتشر کرده بودند تألیف و تولید اثر را ساده و سهل نشان می‌داد. از سوی دیگر به علت فقدان برخی از فرماندهان شاخص و فقر اسناد موجود در آرشیو لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله و نواقص اطلاعاتی در رابطه با عملیات‌ها امر پژوهش و نگارش را مشکل و دشوار می‌کرد علاوه بر این تعدد و تکثر و گاه تناقض و تضاد روایت‌ها، مشکلات مذکور را دوچندان می‌کرد.
مدیر مطالعات نظامی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس افزود: لذا گروه مطالعات نظامی در تعامل مشترک با انتشارات نشر ۲۷ بعثت، از آقای گلعلی بابایی از پژوهشگران حاذق و نویسندگان صاحب سبک در حوزه آثار دفاع مقدس درخواست کرد تا عهده‌دار تألیف کتاب نبردی یگانی شود. در گام نخست نبرد لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله در عملیات‌های والفجر ۳ و ۴ و ۵ (انجام‌نشده بمو) در دستور کار قرار گرفت. مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس کلیه دفاتر راوی و گزارش عملیات‌ها و نوارها و گزیده اسناد و کالک‌های مرتبط با عملکرد این یگان در عملیات والفجر ۴ را در اختیار این نویسنده محترم قرار داد و سازمان حفظ آثار سپاه محمد رسول‌الله و انتشارات نشر ۲۷ بعثت نیز کلیه اسناد موجود در لشکر را به نویسنده واگذار کرد؛ و پس از یک سال این اثر با تلاش شبانه‌روزی آقای بابایی منتشر شد.
در ادامه گلعلی بابایی پژوهشگر و مستندنگار دفاع مقدس که خود از رزمندگان سپاه ۲۷ محمد رسول‌الله در دوران جنگ بوده است، با اشاره به اینکه سوژه محوری کتاب «کوهستان آتش»، کارنامه عملیاتی لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله در مأموریت شناسایی محور بمو – دربندی‌خان و عملیات‌های والفجر ۳ و والفجر ۴ است، گفت: فرمانده لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله در این مقطع زمانی، شهید حاج ابراهیم همت بوده است. خوشبختانه شهید همت جزو فرماندهانی بوده‌اند که بعد از انجام هر عملیات به تجزیه‌وتحلیل آن می‌پرداختند و کاملاً عملیات را شرح می‌دادند. به همین علت به بهترین و موثق‌ترین اطلاعاتی که می‌توانستیم از گردان‌ها و اقداماتشان داشته باشیم، گردآوری مصاحبه‌ها و سخنرانی این شهید بزرگوار بود. به همین علت ایشان در محوریت این کتاب قرار دارد.
وی افزود: البته در این کتاب واحدها و همه گردان‌ها حداقل دو راوی دارند که در مورد آن مسائل یا کاری که به آن‌ها محول شده بود و اقداماتی که انجام داده بودند صحبت کرده‌اند.
بیشتر اسنادی که در کتاب «کوهستان آتش» مورداستفاده قرارگرفته مربوط به اسناد مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس است
پژوهشگر و مستندنگار دفاع مقدس با اظهار به اینکه بیشتر اسنادی که در کتاب «کوهستان آتش» مورداستفاده قرارگرفته مربوط به اسناد مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس است، تصریح کرد: تمامی این اسناد را راویان حاضر در لشکر در همان زمان عملیات ثبت و ضبط کرده بودند و اکنون در اختیار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس است. تعداد زیادی از راویان و آن‌هایی که روایت‌هایشان به‌عنوان سند در کتاب مطرح‌شده است در طول چهار سال بعدی جنگ به شهادت رسیدند؛ مانند شهید همت و شهید حاجی پور.
بابایی در رابطه با محتوای کتاب «کوهستان آتش» اظهار کرد: این کتاب بازه زمانی اردیبهشت تا آذرماه سال ۱۳۶۲ را در بردارد، این بازه زمانی تقریباً زمانی است که عملیات‌ها در جنوب قفل شد و دیگر انجام عملیات در زمین صاف و دشت جنوب امکان‌پذیر نبود. تدبیر فرماندهان این بود که به سمت غرب و شمال غرب بروند. در این کتاب در مورد عملیات‌هایی که در این جبهه انجام‌شده نقل می‌شود ازجمله عملیات والفجر ۳ که در کوهستان انجام شد.
وی اظهار کرد: عملیات لغو شده بمو موضوع دیگری است که یک‌سوم از کتاب به آن اختصاص دارد و به شناسایی‌هایی سخت و طاقت‌فرسایی که در دربندی‌خان و ارتفاعات شاخ شمیران انجام گرفت، می‌پردازد. این منطقه کوهستانی و صعب‌العبور است و به همین خاطر عملیات بعد از شش ماه کار شناسایی لغو می‌شود. در نهایت کتاب به عملیات والفجر ۴ که در ارتفاعات کانی‌مانگا انجام‌شده می‌پردازد. این ارتفاعات مهم بود چراکه به هر دو طرف اشراف داشت و از همین جهت عراقی‌ها روی این کوه آتش خمپاره، آتش کاتیوشا، آتش بمباران هوایی انجام دادند.
بابایی با بیان اینکه کار تحقیق و پژوهش و تدوین کتاب «کوهستان آتش» حدود شانزده ماه طول کشیده است، عنوان کرد: برای تکمیل برخی از موضوعات مطرح‌شده در کتاب و روایت‌ها مصاحبه‌های تکمیلی انجام دادیم؛ اما متأسفانه نتوانستیم با برخی از فرماندهان و یا افراد مؤثر مصاحبه انجام دهیم و فقط از صحبت‌های آرشیوی آن‌ها که در اختیارمان بود، استفاده کردیم ولی بهترین کسانی که می‌توانند جوابگو باشند کسانی هستند که در تصمیم‌گیری حضور داشتند و تصمیم گیر بودند وگرنه آن بسیجی می‌آید خاطرات خودش را می‌گوید، اما اینکه چرا آنجا نیروها محاصره می‌شوند، چرا جنازه‌ها جا می‌ماند، چرا عملیات در بمو بعد از شش ماه کار شناسایی دقیق یک‌دفعه لغو می‌شود و همه به‌سوی یک راهکار سوخته در مریوان می‌آیند؟ این‌ها سؤالاتی بود که باید جواب داده می‌شد اما متأسفانه آن‌ها نیامدند و پاسخ داده نشد.
وی با اشاره به اینکه در آن مقطع فرانسه با تحویل سوپراتانداردها و موشک‌های اگزوسه به صدام، آتش جنگ را شعله‌ورتر کرد، اظهار کرد: فرانسه با این اقدام صدام را مسلح‌تر کرد و نسبت به اینکه به خواسته‌های بین‌المللی تن ندهد جری‌تر شد و فقط می‌گفت من صلح می‌خواهم ولی صلحی که نه می‌خواست غرامت بدهد و نه قبول کند که کسی بیاید بررسی کند که شروع‌کننده جنگ چه کسی بوده است یعنی قلدری‌اش را هنوز داشت. باعث آن قلدری این حمایت‌ها بود که وقتی‌که آخرین‌مدل هواپیمای جنگنده سوپراتاندارد را تحویل صدام می‌دهند و یا موشکی که در دریا می‌تواند هر کشتی را بزند تحویل صدام شد، او خودش را قدرت مطلق می‌داند.
نویسنده کتاب «کوهستان آتش» افزود: شهید همت از این حرکت دولت فرانسه که در جهت تشدید جنگ صورت می‌گیرد یک تعبیر بدی می‌کند و می‌گوید «دولت فرانسه آدم هرزه‌ای است که خودش را دارد ارائه می‌دهد».
کتاب «کوهستان آتش» یک مونتاژ موازی است
وی نوع نگارش کتاب «کوهستان آتش» را یک مونتاژ موازی مطرح کرد و گفت: در این کتاب دانای کل همان نویسنده یک مقدمه‌ای را بیان می‌کند. برای تکمیل ادعاهایی که دانای کل گفته است، یا به سند مراجعه می‌کند و سند را می‌آورد یا صحبت یک فرمانده یا یک رزمنده را می‌آورد و یا محتوای یک جلسه را می‌آورد یا مثلاً در عملیات که در صحنه نبرد است آن بی‌سیم و گزارش لحظه‌به‌لحظه‌ای که راوی همراه دارد ضبط می‌کند. این‌ها به‌صورت موازی همدیگر را همپوشانی می‌کنند. در واقع از چند زاویه می‌آییم و موضوع را از زبان شاهدانی که در صحنه حضور داشتند نقل‌قول می‌کنیم و به‌نوعی آن ادعا و صحبت نویسنده یا دانای کل را راستی آزمایی می‌کنند.
بابایی در رابطه با مشارکت دو انتشارات برای انتشار این کتاب گفت: با توجه به مدیریت جدید مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و امکان دسترسی به اسناد و مدارک و پیشنهاد برای کار از سوی این مرکز، تصمیم بر مشارکت گرفته شد.
در ادامه مازیار حاتمی مدیر انتشارات ۲۷ بعثت با اشاره به انتشار کتاب «کوهستان آتش» با همکاری مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس اظهار کرد: یکی از برنامه‌های اصلی نشر ۲۷ در کنار زندگینامه نویسی یا تاریخ شفاهی، تألیف کارنامه‌های عملیاتی لشکر ۲۷ حضرت محمد رسول‌الله (ص) است. سال گذشته آقای اکبرپور یکی از مدیران جوان و خلاق مرکز اسناد مطرح کردند که در برنامه‌های مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس حمایت و مشارکت با دیگر انتشارات‌ها است.
وی افزود: با توجه به کار پژوهشی و تحقیقاتی که برای این پروژه نیاز بود، هم از نظر سندی و هم هزینه اجرای این کارها سنگین بود. از طرفی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس دارای بیشترین آرشیو اسنادی در کشور است و ما نیاز داشتیم تا برای هر مرحله‌ای از کار از این اسناد استفاده کنیم، با پیشنهادی هم که آقای اکبرپور برای مشارکت داده بودند ما قطعاً با سرعت بیشتری می‌توانستیم کار را به اتمام برسانیم.
مدیر انتشارات ۲۷ بعثت با اظهار به اینکه مشارکت با مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس موجب تسریع در پژوهش و انتشار کتاب «کوهستان آتش» شد، بیان کرد: با این مشارکت الحمدالله موفق شدیم کمتر از یک سال و نیم حتی زودتر از موعد قرارداد کتاب را به پایان برسانیم و بتوانیم از کتاب رونمایی به عمل آوریم.
کتاب «کارنامه عملیاتی والفجر مقدماتی و یک لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله (ص)»دومین کار مشارکتی با مرکز اسناد
وی از تداوم همکاری و مشارکت دو انتشارات ۲۷ بعثت و مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس خبر داد و گفت: به‌عنوان دومین کار مشارکتی کتاب «کارنامه عملیاتی والفجر مقدماتی و یک لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله (ص)» را شروع به کار کردیم. در حال حاضر در مرحله فیش‌برداری هستیم و بخشی از اسناد را هم گرفته‌ایم.
حاتمی افزود: البته همت اصلی را آقای گلعلی بابایی دارند انجام می‌دهند و ما این افتخار را داریم که در خدمت ایشان هستیم. امیدواریم تا نیمه اول سال ۱۴۰۰ بتوانیم کتاب «کارنامه عملیاتی والفجر مقدماتی و یک لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله (ص)» را با مشارکت مرکز اسناد و دفاع مقدس منتشر کنیم.