به گزارش  مشرق، مأموریت‌هایشان سخت است و نفس گیر. دل به خطر می زنند اما نه برای خاموش کردن آتش، یا برای نجات جان بیمار. وقتی دست به کار می شوند که تلفن های خط سه شماره ای ۱۲۳ به صدا در می آید و آن طرف خط، خبری از یک اتفاق تلخ می شنوند؛ "الو.. اینجا جان  یک کودک در خطر است."، "یک جوان  رفته روی پل می خواهد خودکشی کند، تو رو خدا خودتان را برسونید" ، " من جایی برای ماندن ندارم، کمکم می کنید؟" ،" به دادم برسید، در خانه امنیت جانی ندارم." در کمترین زمان، گروهی سه نفره آماده اعزام می شود تا  شاید بتوانند با حمایت هایشان مسیر زندگی آنها که روزگار بر وفق مرادشان نبوده را تغییر دهند.

بیشتر بخوانید:

موقع احساس خطر از مومو با این شماره تماس بگیرید!

از « اورژانس اجتماعی» می گوییم. از سامانه ای که ۲۱ سال است سر و کارش با آسیب های اجتماعی است، از هر نوعی که فکرش را بکنید. از کودک آزاری و خشونت های خانگی و معلول آزاری تا دختران فراری و زنان  خیابانی و خودکشی و ... شاید در ظاهر تلخ باشد، اما نقطه نور است وقتی نتیجه تلاش های حمایت گرانه مددکاران این سامانه، می شود تغییر مسیر زندگی کودکی که خانواده اش اسیر اعتیادند یا نجات دختر نوجوانی که در انبوه مشکلات خانوادگی به غلط گمان کرده فرار از خانه می تواند آخرین راه حل باشد یا نجات زن بی پناهی که جایی برای ماندن ندارد و مانده است آواره در تاریکی شب و... 

در این روزهای کرونایی با معاون اجتماعی سازمان  بهزیستی کشور به گفت و گو نشستیم برای بررسی زوایای مختلف فعالیت ۱۲۳ یا سامانه اورژانس اجتماعی. اینکه آیا آسیب های اجتماعی در دوران کرونا افزایش یافته است؟ در مبارزه با کودک آزاری کجای قصه ایستاده ایم؟ چرا هنوز خیلی ها از فعالیت اورژانس ۱۲۳ اطلاعی ندارند؟ مددکاران اورژانس اجتماعی در ماموریت های نجات از خودکشی جان چند نفر را نجات داده اند و .... 

دکتر«حبیب الله مسعودی فرید»معتقد است اورژانس اجتماعی یکی از افتخارات جمهوری اسلامی است و می گوید آسیب های اجتماعی در همه کشورها وجود دارد، اما چنین سامانه ای با این رویکرد حمایتی در هیچ یک از کشورهای خاورمیانه وجود ندارد. 

دکتر فرید؛ معاون اجتماعی سازمان بهزیستی کشور 

* ۲۱ سال از عمر ۱۲۳ یا  اورژانس اجتماعی می گذرد، اما هنوز درصد قابل توجهی از مردم از کارکرد این اورژانس اطلاع چندانی ندارند.گفت و گو را با یک تعریف ساده از اورژانس اجتماعی شروع کنیم!

۱۲۳؛ اورژانس اجتماعی است برای حل مشکلات حاد اجتماعی و خانوادگی. مثل ۱۱۵ که اورژانس پزشکی است و مداخله پزشکی را برای نجات جان افراد انجام می دهد. هدف مهم و اولیه اورژانس اجتماعی مداخله بهنگام، مناسب و تخصصی در بحران های فردی و اجتماعی است، در مرحله بعد اورژانس اجتماعی  فاصله بین خانه تا کلانتری را پر می کند، اینکه افراد برای حل مشکلات حاد خانوادگی و آسیب های اجتماعی به دادگاه و کلانتری مراجعه نکنند و پرونده قضایی نداشته باشند. در اورژانس اجتماعی مداخله‌ اجتماعی قبل از مداخله‌ قضایی-انتظامی انجام می شود. فعالیت اورژانس اجتماعی یکی از افتخارات جمهوری اسلامی است که فقط در تعدادی محدودی از کشورهای دنیا به این شکل رواج دارد. جالب است بدانید که ایران  در ارائه خدمات اورژانس اجتماعی یکی از کشورهای پیشرو در خاورمیانه است و در سایر کشورهای منطقه چنین سامانه ای وجود ندارد.

 در اختلافات حاد خانوادگی با ما تماس بگیرید

* مردم برای حل کدام یک از مشکلات و آسیب های اجتماعی می توانند روی کمک اورژانس اجتماعی حساب کنند یا بهتر بگوییم اورژانس اجتماعی در کدام بحران  ها مداخله می کند؟

خشونت دیدگان  خانگی از جمله کودکان  آزار دیده، همسران  آزار دیده، سالمندان  آزار دیده و معلولان آزار دیده که ممکن است به دلیل مشکلات خانوادگی امنیت جانی و روانی در خانه نداشته باشند. افرادی که قصد خودکشی دارند یا اقدام به خودکشی کرده‌ اند، دختران و پسران  فراری از منزل، زنان  و دختران در معرض آسیب یا آسیب دیده اجتماعی، زوجین متقاضی طلاق و افراد در معرض بحران  طلاق، کودکان  کار و خیابانی، مبتلایان  به اختلال هویت جنسی در معرض آسیب از دریافت کنندگان  خدمات اورژانس اجتماعی هستند. البته اورژانس اجتماعی ۴ بخش اصلی دارد که یک بخش آن ، تلفن ۱۲۳ است. خط ۱۲۳ ، خط حاد و اورژانسی است. وقتی تماسی نیاز به مداخله فوری داشته باشد بخش دوم اورژانس اجتماعی یعنی خدمات سیار برای اعزام به محل فعال می شود. همه این خدمات به صورت کاملا رایگان  ارائه می شود. بخش بعدی، مراکز مداخله در بحران  های فردی، خانوادگی و اجتماعی است برای نگهداری موقت آسیب دیدگان  و پایگاه های خدمات اجتماعی هم  بخش دیگر اورژانس اجتماعی است.

۳۲۴۶ تماس در هر روز، میانگین ۶ ماه ابتدایی سال ۹۹

*روزانه به طور میانگین چند نفر با اورژانس اجتماعی ۱۲۳ تماس می‌گیرند؟

در ۶ ماه گذشته، به طور میانگین روزانه ۳۲۴۶ تماس با اورژانس اجتماعی گرفته شده است. تعداد کل تماس های مخابره شده با اورژانس اجتماعی در شش ماه اول امسال ۶۲۲ هزار و ۸۰۷ تماس بوده است. این در حالی است که در شش ماه ابتدایی سال گذشته ۳۷۷ هزار و۲۷۷  تماس با اورژانس اجتماعی گرفته شده است.

افزایش آسیب‌های اجتماعی در دوران کرونا؛ آری یا نه!

*با توجه به افزایش قابل توجه تماس ها در ۶ ماه سال ۹۹ نسبت به همین زمان  در سال ۹۸، می توان  نتیجه گرفت که آسیب های اجتماعی در دوران  کرونا افزایش پیدا کرده است؟

نمی‌توان افزایش تماس ها را با افزایش آسیب های اجتماعی تفسیر کرد. اگاهی مردم در خصوص فعالیت اورژانس اجتماعی هر سال نسبت به سال قبل افزایش پیدا می کند و حساسیت مردم نسبت به مسایل اجتماعی بیشتر می شود. از طرفی در اوایل ورود کرونا وزارت بهداشت با ارسال پیامک‌هایی برای عموم مردم اطلاعات ضروری و مهم را در اختیار آنها قرار می داد و هشدارهای لازم را ارائه کرد. محتوای یکی از پیامک‌های ارسالی به مردم از سوی این وزارتخانه در خصوص کودک‌آزاری و همسرآزاری بود و طی آن  از مردم خواسته شده بود که در صورت مواجهه با این موارد، موضوع را به شماره ۱۲۳ اورژانس اجتماعی کشور اطلاع دهند. این موضوع باعث شد آشنایی مردم با این سامانه  افزایش پیدا کند و به تبع، تماس ها هم بیشتر شود.

۲۵هزار و ۷۹۶ ماموریت گروه سیار اورژانس اجتماعی در ۶ ماه

البته این را هم بگویم بسیاری از تماس هایی که با ۱۲۳ گرفته می شود تماس های غیرمرتبط است. ببینید از این ۶۲۲ هزار تماس، فقط  ۲۵ هزار و ۷۹۶ تماس یعنی ۲۹ درصد تماس ها منجر به مداخله فوری در بحران  و اعزام گروه سیار اورژانس اجتماعی شده است. ۳۵۴هزار و ۲۹۷ تماس مرتبط با موضوعات اورژانس اجتماعی بوده اما به مداخله فوری نیاز نداشته که از این تعداد، حدود ۵۰ هزار تماس به نهادهای بیرون سازمانی ارجاع داده شده یا  ۹۰ هزار تماس به بخش های دیگر سازمان  بهزیستی مربوط بوده است یا همکاران  ما در اورژانس ۳۷ هزار تماس را به ۱۴۸۰ ارجاع دادند. ۲۶۸ هزار و ۵۱۰ تماس هم غیرمرتبط بوده است که جالب است بدانید از این تعداد تماس های غیر مرتبط، ما مزاحم تلفنی هم زیاد داریم.

کاهش والدآزاری در دوران  کرونا

*موضوع بیشترین تماس هایی که درشش ماهه ابتدایی سال با ۱۲۳ گرفته می شود، چه مواردی بوده است؟

از ۲۹ درصد تماس هایی که به مداخلات فوری در بحران  نیاز داشته است، خشونت های خانگی، همسر آزاری و کودک آزاری موضوع بیشترین تماس ها بوده است. تماس های مخابره شده به اورژانس اجتماعی در ماه اول بعد از ورود ویروس کرونا به کشور  تفاوت معناداری پیدا نکرد. ولی در بعضی از استان ها افزایش تماس داشتیم. در مواردی اختلافات خانوادگی حاد افزایش پیدا کرده بود. اما نکته جالب این بود که در این ماه های کرونایی والد آزاری کاهش پیدا کرده است. فشارهای اقتصادی از یک طرف، اینکه بسیاری از خانواده های ما تمرین با هم بودن در زمان  طولانی  را نداشتند و مهارت کافی را برای ارتباط  نداشتند، اضطراب و استرس هایی که به دلیل ترس از این بیماری بر فضای خانواده ها حاکم شده بود، منجر به افزایش تنش های خانوادگی شد. ما سعی کردیم با اورژانس اجتماعی و خط ۱۴۸۰ که برای مشاوره هست، حمایت های روانشناختی را افزایش دهیم.

اپراتورهای ۱۲۳؛ از ارزیابی تلفنی خطر تا اعزام به محل حادثه

* فردی با اورژانس ۱۲۳ تماس می گیرد و از وقوع کودک آزاری یا همسرآزاری خبر می دهد و درخواست کمک می کنند، مددکاران  اورژانس اجتماعی چطور وارد عمل می شوند و مرحله به مرحله چه اقداماتی انجام می دهند؟

مهم ترین مرحله در زمان تماس، ارزیابی خطر است. پشت هر خط ۱۲۳ فقط یک اپراتور تلفن نیست، کارشناسی است که دوره های اورژانس و خط و پشت خط را گذرانده است. ما چک لیست هایی داریم. فردی که تماس می گیرد برای کودک آزاری، مشاور ما علاوه بر راهنمایی، موضوع را ارزیابی خطر می کند و بر اساس گفته های فرد تماس گیرنده تصمیم می گیرد که این اتفاق نیاز به مداخله فوری دارد و یا می توان  رسیدگی حضوری به آن  را به چند ساعت دیگر یا فردا سپرد. اگر جان  فردی در خطر باشد و به مداخله فوری در محل نیاز باشد، گروه سیار  به محل اعزام می شود. ما در کل کشور ۳۰۰ خودروی ون و ۱۵۰ خوردوی سواری برای گروه سیار داریم. در هر گروه یک راننده، روانشناس و مددکار داریم که دوره های مداخله در بحران  را دیدند،  این گروه به محل می روند، ارزیابی را  انجام می دهند و گزارش گیری می کنند.

از بفرما زدن برای نیروهای اورژانس ۱۱۵ تا ضرب و شتم مددکاران اورژانس ۱۲۳

* اگر گزارش دهنده کودک آزاری یا همسر آزاری، فردی خارج از خانواده، به طور مثال از همسایه ها باشد، خانواده فرد آزار دیده  ممکن است مانع از ورود تیم اورژانس اجتماعی به داخل خانه شود. در این صورت مداخله مددکاران  گروه سیار به بحران های خانوادگی چطور صورت می گیرد؟

این تفاوتی است که کار اورژانس اجتماعی را نسبت به اورژانس های دیگر مثل ۱۱۵ یا ۱۲۵ متفاوت تر، سخت تر و حساس تر می کند. وقتی فردی به با اورژانس پزشکی۱۱۵ تماس می گیرد ممکن است یکی از اعضای خانواده جلوی در بایستد برای راهنمایی نیروهای اورژانس و پیدا کردن نشانی مورد نظر، اما در موارد خشونت خانگی، بعضا خانواده ها  از ورود نیروهای اورژانس اجتماعی به داخل خانه ممانعت می کنند، منکر وجود مشکل می شوند و حتی مواردی بوده که مددکاران  و روانشناسان  گروه اعزام شده مورد ضرب و شتم هم قرار گرفتند.

همراهی ناجا و دادستانی با اورژانس اجتماعی/ شما دست به کار شوید حکم ورود به خانه با ما

*پس در موارد حادی که ممکن است جان  فرد آسیب دیده در خطر باشد، نیروهای اورژانس اجتماعی چطور عمل می کنند؟

بهزیستی درهیچ مرحله ای رأسا اقدام نمی کند. همکاری خوبی بین سازمان  بهزیستی، نیروی انتظامی و قوه قضاییه وجود دارد. اگر نیاز به ورود به خانه باشد اورژانس اجتماعی با همراهی ناجا و با حکم قاضی کشیک یا نماینده دادستان  وارد عمل می شود. گاهی وقت ها همکاران  نیروی انتظامی حتی زودتر از ما به نشانی مورد نظر می آیند. همکاران ما در اورژانس به صورت تلفنی با قاضی کشیک و یا نماینده دادستان  صحبت می کنند و بعد از گزارش دادن مورد، حکم ورود به خانه را به صورت تلفنی می گیرند. مددکار و روانشناس بعد از ورود به خانه شرایط فرد آسیب دیده و خانواده را ارزیابی کرده و گزارش گیری می کنند. تمام سعی ما  این است که مشکل در محل حل شود، اما مهم ترین موضوع، حفظ مصلحت فرد در خطر است. اگر شرایط برای ماندن فرد آسیب دیده در خانه فراهم نباشد اقدامات لازم برای انتقال او به مراکز زیر نظر بهزیستی فراهم می شود.

انتقال افراد آسیب دیده به مراکز مداخله در بحران/ اینجا امن است  

بسیاری از افراد آسیب دیده به مراکز زیر نظر سازمان  بهزیستی منتقل می شوند. اگر فرد آسیب دیده کودک زیر۶ سال باشد به مراکز شبه خانواده، اگر بالاتر از ۶ سال باشد به مراکز نگهداری موقت که به آن  مراکز مداخله در بحران  می گوییم برده می شوند و اگر خانم باشد به خانه امن منتقل می شود.ملاحظات ما در این زمینه دقیق و حساب شده است. برای مثال خانم آسیب دیده معتاد به مکانی که خانم های در معرض خشونت خانگی در آن هستند برده نمی شوند، مثلا زنان  خیابانی را نمی توانیم به مکانی که خانم های خشونت دیده در آن نگهداری می شوند منتقل کنیم. انتقال فرد آسیب دیده  به مراکز نگهداری هم با حکم قاضی و دادستان  انجام می شود. حتی اگر در موارد اورژانسی مجبور به انتقال فرد آسیب دیده به یکی از مراکز نگهداری بهزیستی شویم، در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت، حکم کتبی از قاضی دریافت می شود.

از میهمانی ۲۱ روزه در مراکز نگهداری بهزیستی تا اقامت دائم

* فرد آسیب دیده‌ای که مورد خشونت قرار گرفته تا چه زمانی در مراکز زیر نظر بهزیستی می‌ماند؟

رویکرد ما در بهزیستی خانواده محوری است. تلاش ما برگرداندن فرد آسیب دیده به خانواده است و سعی می کنیم شرایط محیطی و خانوادگی را برای این بازگشت فراهم کنیم. این افراد بعد از انتقال به مراکز مداخله در بحران  می توانند تا ۲۱ روز و در صورت نیاز تا ۴۲ روز در این مراکز بمانند، در این مدت ارزیابی های روانشناسی، مددکاری و پیگیری های حقوقی را برای این فرد انجام می دهیم. مددکاران  ما جلسات مشاوره را برای فرد آسیب دیده برگزار می کنند، سراغ خانواده اش می روند، مشکلاتشان  را بررسی می کنند. اگر مشکل حل شد و بستر مناسب برای بازگرداندن  فرد آسیب دیده به خانواده فراهم بود، این اتفاق می افتد. اما در مواردی که فرد آسیب دیده اعم از کودک یا بزرگسال امنیت جانی و روانی در خانواده اش ندارد، با نظر مددکار و باز هم با حکم قاضی این فرد بسته به شرایط و سن و سال در مراکز زیر نظر سازمان  بهزیستی باقی می ماند. ما در بهزیستی رویکردی به نام مدیریت مورد داریم. نسخه واحدی نمی توان  در مورد افراد مختلف پیچید.

خطوط آنالوگ و صدور مجوز مداخله در بحران حتی در نیمه شب!

*اگر گزارشی مبنی بر کودک آزاری یا همسرآزاری در نیمه شب به اورژانس اجتماعی مخابره شود و نیاز به مداخله فوری مددکاران  باشد، مجوز ورود به محل مورد نظر چطور گرفته می شود؟

ما با همکاران مان در قوه قضاییه، دادستانی و ناجا در نظر داریم خطوط آنالوگ را برای ارتباطات دائمی و آنلاین برقرار کنیم که در هر ساعتی از شبانه روز مسئولان  اورژانس اجتماعی استان  یا شهرستان  بتواند  با دادستان یا نماینده تام الاختیار دادستان ، فرمانده ناجا یا نماینده تام الاختیار ناجا در ارتباط باشند. چون مواقعی پیش آمده که دو نیمه شب مورد کودک آزاری یا همسرآزاری نیازمند به مداخله را به ما گزارش می دهند و ما باید به سرعت مجوزهای لازم برای ورود را دریافت کنیم.

دریغ از یک تبلیغ ساده برای ۱۲۳/ ۳۶۰ مرکز اورژانس اجتماعی در سراسر کشور

* به نظر می رسد هنوز اطلاع رسانی لازم در خصوص فعالیت اورژانس اجتماعی وجود ندارد، در دو ماه گذشته چند مورد خودکشی  در شهرستان  های مختلف کشور اتفاق افتاده، در رفتار نوجوانی که قصد خودکشی دارد ممکن است تغییراتی به وجود بیاید، اگر خانواده ها آگاهی لازم را داشته و از وجود چنین سامانه ای با خبربودند، شاید تماس با اورژانس اجتماعی و اعزام مددکاران  می توانست جان  این افراد را نجات دهد!

صدا و سیما نقش مهمی دراین اطلاع رسانی دارد و باید به کمک ما بیاید. در این چند سال یک تبلیغ ساده هم در خصوص فعالیت اورژانس اجتماعی در صدا و سیما دیده اید؟ البته این را هم بگویم که توسعه اورژانس اجتماعی یکی از مهم ترین ابزارها برای تبلیغ آن  است.

اورژانس اجتماعی مثل نوزادی است که متولد شده، رشد کرده و هنوز هم ظرفیت برای رشد دارد. سال ۱۳۷۸  اورژانس با یک خط تلفن ۷ شماره ای آن  هم فقط  در استان  تهران  و فقط برای اعلام گزارش کودک آزاری راه افتاد. سال ۸۴ خط ۱۲۳ را به اورژانس اجتماعی اختصاص دادند. سال ۸۷ خودروها اضافه شد. سال ۹۲  آیین نامه  خدمات فوریت های اجتماعی تصویب شد و اورژانس اجتماعی در برنامه ششم توسعه جایگاه مهمی پیدا کرد. آن  زمان  در ماده ۸۰ به توسعه اورژانس اجتماعی در شهرهای با جمعیت بیشتر از ۵۰ هزار نفر تاکید شد.اینطور شد که در سال ۹۶، ۱۵۰ مرکز جدید را در شهرهای بالای ۵۰ هزار نفر راه اندازی کردیم. الان  نزدیک به ۳۶۰ مرکز اورژانس اجتماعی در سراسر کشور داریم. به تازگی با شبکه های استانی برای اطلاع رسانی در خصوص فعالیت های اورژانس رایزنی هایی انجام دادیم.

در موارد اقدام به خودکشی هم باید گفت همکاران  ما در اورژانس اجتماعی نقش مهمی را در این خصوص دارند و در بسیاری موارد با مداخله بهنگام از خودکشی جلوگیری کردند.

شاخص خودکشی در ایران ، پایین تر از شاخص جهانی

*آماری مبنی بر اینکه از ابتدای سال ۹۹ تا امروز، نیروهای اورژانس اجتماعی از چند مورد اقدام به خودکشی پیشگیری کردند، وجود دارد؟

اول این را بگویم که بر اساس اطلاعات، میزان  خودکشی در کشور ما نسبت به کشورهای دیگر بسیار پایین است. شاخص خودکشی در دنیا ۱۲ مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در سال هست، در ایران  این شاخص ۵ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در سال است. برای مثال در کشور ژاپن شاخص خودکشی ۱۸ نفر از ۱۰۰ هزار نفر است. همین مقایسه کوچک نشان  می دهد که در ایران  برخلاف برخی سیاه نمایی ها  شاخص خودکشی پایین تر از دنیا است.

پیشگیری مددکاران اورژانس اجتماعی از ۲ هزار مورد اقدام قطعی برای خودکشی 

با توجه به آمار موجود، در ۶ ماه ابتدایی سال ۹۹، مددکاران  و روان شناسان گروه های سیار اورژانس اجتماعی از ۲ هزار مورد قطعی اقدام به خودکشی پیشگیری کردند. علاوه بر این۱۴۷۷ نفر با اورژانس اجتماعی تماس گرفتند و در حرف هایشان  از افکارخودکشی گفتند. مددکاران،  صحبت اولیه را بر اساس پروتکل هایی که در رابطه با خودکشی در اورژانس اجتماعی وجود دارد با این افراد انجام داده اند، با اینکه همه اپراتورهای ۱۲۳ از مددکاران  و روانشناسان  خبره و باسابقه هستند، ما برای سامان  دهی کارمان در اورژانس اجتماعی و پیشگیری از سلیقه ای عمل کردن مددکاران ،با همکاری روانشناسان ، روانپزشکان  و انجمن پیشگیری از خودکشی، پروتکل هایی را طراحی کردیم و نوشتیم. دوره های آموزش تخصصی هم برای مددکاران  اورژانس اجتماعی برگزار شده است. این اپراتورها می دانند وقتی فردی برای خودکشی تماس گرفت گام به گام چه حرفی باید بزنند. چه بگویند که فرد را به صورت آنی از این تصمیم منصرف کنند. در مرحله بعد این افراد را به مشاوران مان  در سامانه ۱۴۸۰ معرفی می کنیم تا تحت نظر باشند و مشاوره های تکمیلی برای آن ها انجام شود. اما برای آن  دسته از تماس هایی که از تصمیم قطعی برای خودکشی فردی خبر می دهد عملکرد اورژانس اجتماعی متفاوت است.

از راهنمایی اپراتورهای اورژانس اجتماعی تا اعزام ۱۱۵ و ۱۲۵

* وقتی تماسی مبنی بر قصدقطعی یک فرد برای خودکشی با ۱۲۳ گرفته می شود، نیروهای اورژانس اجتماعی در چه بازه زمانی خودشان  را به محل می رساند؟ این تماس ها معمولا از طرف چه کسانی گرفته می شود؟

وقتی خودکشی اتفاق بیفتد، بحث در حوزه پزشکی ادامه پیدا می کند. اما وقتی فردی قصد خودکشی دارد، ممکن است اطرافیان ، خانواده یا...تماس بگیرند. ما پشت تلفن، تماس گیرنده را راهنمایی می کنیم که چه جملاتی را به فردی که قصد خودکشی دارد بگوید و یا او را تا رسیدن نیروها از عوامل خطرزا دور کند و بعد گروه سیار اورژانس اجتماعی به سرعت و در بازه زمانی ۱۵ دقیقه ای به محل اعزام می شود. همزمان  با گروه سیار اورژانس اجتماعی بسته به شرایط فردی که می خواهد خودکشی کند با اطلاع ما نیروهای اورژانس ۱۱۵ یا۱۲۵ هم با امکاناتشان  به محل اعزام می شوند.

در مراکز استان، نیروهای آموزش دیده به صورت ۲۴ ساعته مستقر هستند. در سایر بخش ها و شهرستان ها اگر در ساعتی که نیروها در مرکز حضور ندارند، نیاز به مداخله فوری در بحران  به وجود بیاید، نیروهای آموزش دیده آنکال خودشان را به محل حادثه می رسانند. مثلا اگر تماسی از شهرستان مرند گرفته شود، مرکز اورژانس اجتماعی تبریز تلفن را جواب می دهد. سریع هماهنگی ها را انجام می دهد و نیرو را اعزام می کند. ما برای مدیریت بهتر، تعداد نیروها را کیفی تر کردیم. برای موارد خودکشی گروه اورژانس اجتماعی شامل روانشناس و مددکار به نشانی اعزام می شوند.

نجات از خودکشی پایان  ماموریت نفس‌گیر اورژانس اجتماعی است؟

*پس با این اوصاف باید خبره‌ترین روانشناس‌ها و مددکاران اورژانس اجتماعی در این ماموریت‌ها برای مداخله اعزام  شوند!

بله. حساسیت در ماموریت های اینچنینی بسیار زیاد است و فشار روحی و روانی بسیاری روی مددکاران ما وجود دارد، چون تک تک جملاتی که توسط مددکار و روانشناس به فردی که قصد خودکشی دارد گفته می شود می تواند روی تصمیم او تاثیر بگذارد. آرام کردن فرد آسیب دیده و منصرف کردن او از تصمیم به خودکشی پایان  این ماموریت نیست. آن  فرد تحت نظر روانشناس قرار می گیرد. فردی که اقدام قطعی به خودکشی داشته به مراکز مداخله به بحران  و در مواردی با صلاحدید روان پزشکان  به بیمارستان  اعزام می شود.مشکلات فردی، خانوادگی اش توسط مددکاران  ریشه یابی شده وتلاش برای برطرف کردن آن  آغاز می شود.

*تماس هایی که با اعلام قصد خودکشی یک فرد با ۱۲۳ گرفته می شود بیشتر از پایتخت و کلانشهرها است یا استان  ها و شهرستان  ها؟

تماس ها با موضوع اعلام خودکشی بیشتر از کلانشهرها گرفته می شود، چون در کلانشهرها آگاهی مردم نسبت به اورژانس اجتماعی بیشتر و البته جمعیت هم بیشتر است.   

دخالت‌های به‌جای همسایگان و گزارش کودک‌آزاری

*یکی از وظایف ذاتی اورژانس اجتماعی و بهانه اصلی راه اندازی این سامانه، مقابله با کودک آزاری بوده است، معمولا تماس های مربوط به کودک آزاری توسط چه کسانی مخابره می شود؟

در ایران  حساسیت به کودکان بسیار زیاد است. مثلا اگر در همسایگی شما زن و شوهری با هم دعوا کنند شما  کمتر به خودتان اجازه دخالت می دهید اما وقتی ببینید که فرد یا افرادی کودکی را آزار می دهند احساس وظیفه می کنید و جلو می روید. الآن  ۷۰ تا ۸۰ درصد تماس گیرندگان  برای گزارش کودک آزاری همسایه ها هستند. این حساسیت و احساس وظیفه بسیار ستودنی است.  ۱۰ یا ۱۵ درصد تماس ها از طرف والدین است. با ارتقای آگاهی که ایجاد شده گزارش هایی از بیمارستان ها، مهدهای کودک و یا مدارس هم به ما داده می شود. مثلا مواردی بوده که پرستار در بیمارستان با کودکی که آثار کبودی در بدنش بوده برخورد کرده و با اورژانس اجتماعی تماس گرفته است. ما مواردی داشتیم که کودک با هوشمندی و حساسیت معلم از شرایط نابسامان  نجات یافته و مسیر زندگی اش تغییر کرده است.

وقتی چهاردیواری دیگر اختیاری نیست/ طبق قانون اگر کودک‌آزاری را گزارش ندهید مجرم هستید

ما به این موارد گلوگاه می گوییم. گلوگاه های ما در موارد کودک آزاری، همسایه ها، بیمارستان  ها، مدارس و مهدهای کودک هستند.مردم باید دقت کنند که مثل معروف چهاردیواری اختیاری در خصوص خشونت های خانگی کاربرد ندارد. یعنی اگر کودک آزاری صورت بگیرد، ما وظیفه داریم طبق قانون حمایت از کودکان  و نوجوانان مداخله کنیم. یکی از اشکالات این است که مردم از قانون اطلاعی ندارند.در قانون جدید حمایت از اطفال و نوجوان  آمده که اگر فردی از کودک آزاری خبر داشته باشد و این موضوع را به نهادهای مربوطه اطلاع ندهد مجرم به حساب می آید و قانون گزار می تواند این فرد را به حبس یا پرداخت جزای نقدی محکوم کند. گزارش کودک آزاری هم از نگاه قانونی و هم از نگاه دینی که از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر است و باید گسترش پیدا کند. الان  درصد قابل توجهی از تماس هایی که با اورژانس اجتماعی گرفته می شود با موضوع کودک آزاری است.

فلاش‌بک به گذشته؛ وقتی کتک خوردن دانش آموزان عادی بود/ افزایش تماس ها با موضوع کودک آزاری به معنای گسترش این پدیده نیست

*بعضی از تحلیل گران ممکن است افزایش تماس های مربوط به کودک آزاری با اورژانس اجتماعی را اینطور تعبیر کنند که این پدیده  سال به سال بیشتر می شود، کشور ما چه جایگاهی در این اسیب دارد؟

افزایش تماس ها با موضوع کودک آزاری با ۱۲۳ به معنای گسترش پدیده کودک آزاری نیست. شاید این پدیده مثلا چند سال قبل در جامعه ما بیشتر بوده، اما الان  آگاهی مردم بیشتر شده و می دانند که سامانه ای برای گزارش دادن کودک آزاری وجود دارد. من یادم هست وقتی کلاس پنجم بودم، معلم مان  هر روز بیشتربچه ها را تنبیه می کرد و با خط کش به دست ما می زد اما الآن  اگر یک معلمی در روستایی دورافتاده دانش آموزی را تنبیه کند سه روز بعد ویدیوی این اتفاق روی میز من هست.وقتی آگاهی مردم  بیشتر می شود گزارش دهی هم افزایش پیدا می کند، الآن  فضای مجازی هم به کمک این اطلاع رسانی آمده است.

 بنابراین نباید نتیجه گرفت که کودک آزاری بیشتر شده است. ما حساسیت مردم را بالا بردیم. استانداردهای ما در رابطه با کودکان ارتقا پیدا کرده است. الان  در خانواده ها هم کمتر بچه ها را کتک می زنند. چون بچه ها به حقوق خودشان  آگاه شدند، مثلا  اگر مادری بچه اش را نیشگون بگیرد این کودک فردا در مهدکودک به مربی اش شکایت مادر را می کند. یکی از سیاست های بلند مدت ما برای اطلاع رسانی در خصوص فعالیت اورژانس اجتماعی این است که دانش آموزان  و معلم از کارکرد اورژانس اجتماعی آگاه شده و به مهم ترین ابزار اطلاع رسانی ما تبدیل شوند.

آمریکا؛ کودک آزارترین کشور دنیا بعد از استرالیا

جالب است بدانید که سازمان  بهداشت جهانی (WHO) در سال ۲۰۱۷ با انتشار گزارشی تحت عنوان  "بدرفتاری با کودکان " اعلام کرد که در سراسر جهان  از هر ۴ کودک ۱ کودک قربانی خشونت فیزیکی یا همان  کودک آزاری شده است و یا اینکه بر اساس گزارش روزنامه امریکایی اینسایدر مانکی، بالاترین درصد کودک‌آزاری به استرالیا اختصاص دارد و ایالات متحده رتبه دوم کودک آزاری در دنیا را دارد. آن  وقت برخی رسانه های  معاند مرتب در حال سیاه نمایی و پر رنگ نشان دادن آسیب ها در ایران  هستند.

تفاهم نامه ای که سرنوشت ۷۰۰ فرزند به دنیا آمده از مادران  معتاد را تغییر داد

*با توجه به صحبت های شما به نظر می رسد کودکآان از اولویت های اورژانس اجتماعی هستند، در همین رابطه یکی از موضوعات  مهم  در خصوص فرزندان به دنیا امده از معتادان متجاهر است. اورژانس اجتماعی برای حفظ جان و سلامتی نوزادانی که از مادران  باردار کارتن خواب به دنیا می آیند چه رویکردی دارد؟

سوال خوبی پرسیدید. ببینید ما از سال ۱۳۹۶ تفاهم نامه ای را با وزارت بهداشت منعقد کرده ایم، مبنی بر اینکه بیمارستان  ها حق ترخیص مادران  معتاد باردار را بعد از زایمان  ندارند تا زمانی که مددکاران  اورژانس اجتماعی به بیمارستان  بیایند. مددکاران  خودشان را به بیمارستان می رسانند و شرایط مادر را ارزیابی می کنند. تنها سال ۹۶ حدود ۷۰۰ مادر باردار معتاد که برای زایمان  به بیمارستان آمده بودند به اورژانس اجتماعی ارجاع شدند. ما بررسی کریم. در مواردی شرایط مادر طوری بود که واقعا صلاحیت نگهداری نوزادش را نداشت. مددکاران  مورد به مورد مادران  را پایش کردند. در مواردی مادران  برای ترک اعتیاد اعلام آمادگی کردند و سازمان  بهزیستی کمک کرد تا  در مراکز اعتیاد بستری شدند. نتیجه اینکه در آن  سال از ۷۰۰ نوزاد به دنیا امده از مادران  معتاد نیمی از آنها به اقوام سببی یا نسبی تحویل داده شدند و نیمی از نوزادان که خانواده های سببی و نسبی شان  هم صلاحیت نگهداری از آنها را نداشتند، تا زمانی که شرایط مادر رو به بهبودی برود به بهزیستی تحویل داده شدند.  همکاری فی مابین بین سازمان  بهزیستی، دادستانی، ناجا و و نظام سلامت ایجاد شده است که ما بتوانیم یک نوزاد به دنیا آمده از مادر معتاد را از هر خطر احتمالی حفظ کنیم.

دو مرکز برای نگهداری از زنان  باردار متجاهر

* گه گداری فیلم ها و تصاویری ازنوزادان  چند روزه رها شده ای که بعضا فوت شدند در فضای مجازی دست به دست می شود، اورژانس اجتماعی در شناسایی مادران  باردار کارتن خوابی که برای زایمان به بیمارستان ها مراجعه نمی کنند و ممکن است نوزادشان را در  پاتوق هایشان  به دنیا بیاورند و آنها را رها کنند راهکاری دارد؟

دقیقا نگرانی ما از زنان معتاد و کارتن خوابی است که برای زایمان  به مراکز درمانی مراجعه نمی کنند و در پاتوق ها نوزادان  را به دنیا می اورند. ما  تمرکزمان  را برای شناسایی این موارد روی تشکل های غیردولتی و ثمن ها گذاشتیم . خیریه هایی که در حوزه اعتیاد کار می کنند و از پاتوق ها و شلترهای معتادان  کارتن خواب خبر دارند، در شناسایی این موارد به ما کمک می کنند.حوزه اعتیاد ما در این خصوص برنامه جدی دارد. هر مادر باردار بی خانمآن  دارای اعتیاد باید در مراکز شبانه روزی زیرنظر بهزیستی نگهداری شود و خدمات بهداشتی و درمانی را از وزارت بهداشت دریافت کند.

۴سال قبل بازدید شبانه ای را با مسئولان  انجمن طلوع بی نشان ها از کوره پزخانه های جنوب تهران داشتیم و دیدیم که زنان کارتن خواب باردار و یا دارای فرزند  در مکان هایی ناامن زندگی می کنند. همان  زمان  تصمیم گرفتیم مراکزی را برای نگهداری از آنها راه اندازی کنیم.با این تفاسیر ادعای عقیم سازی زنان  معتاد متجاهر که در چند روز گذشته سر و صدای زیادی به راه انداخت را کاملا رد می کند.

*مواردی بوده که به واسطه تماس های مردمی باندهای فروش نوزاد شناسایی شده باشد؟

بله. گروه هایی شناسایی شدند. چند روز گذشته هم رییس پلیس پایتخت از کشف باند فروش نوزاد در فضای مجازی خبر داد. دوستان وزارت اطلاعات ورود جدی به این حوزه داشتند و با شگردهایی که داشتند، بعضی از واسطه گران  فروش نوزاد را دستگیر کردند. ممکن است مادر معتادی نوزادش را بعد از به دنیا آوردن بفروشد. ما تلاش کردیم این موارد را شناسایی کنیم.

*۱۲۳ یا اورژانس اجتماعی مزاحم تلفنی هم دارد؟

بله، ما تماس های غیرمرتبط زیادی داریم که بعضی از این تماس ها به قصد مزاحمت انجام می شود. اما آمار دقیقی از مزاحمت های تلفنی با اورژانس اجتماعی نداریم.

* مداخله اورژانس اجتماعی در موضوع زنان  خیابانی و یا دختران  فراری به چه شکلی انجام می شود؟

پذیرش دختران  فراری و زنان  خیابانی و بی خانمان در مراکز بهزیستی به چند روش انجام می شود.گاهی وقت ها دختری تماس می گیرد و می گوید من فرار کردم و جایی برای زندگی ندارم و می خواهد که به مرکز بیاید. بعضی وقت ها دختران  فراری در مبادی ورودی شهر شناسایی می شوند. گاهی هم توسط قوه قضاییه و یا نیروی انتتظامی به اورژانس اجتماعی ارجاع داده می شوند. بعضی از زنان  خیابانی از طرف قاضی یا نیروی انتظامی، بعضی هم به صورت خودمعرف  پذیرش می شوند. در صورت خودمعرف بودن بررسی های خاص انجام می شود و بعد، اجازه ورود را به فرد می دهیم. یعنی اگر زن خیابانی تماس بگیرد و اعلام کند جایی برای ماندن ندارد اورژانس اجتماعی این فرد را به مراکز مداخله در بحران پناه می دهد، در مرحله بعد بررسی ها با همکاری دادستانی و قوه قضاییه انجام می شود و بعد از گرفتن استعلام ها اجازه ورود او به مراکز زنان  آسیب دیده داده می شود. مرحله بعد انجام اقدامات مشاوره ای و مددکاری برای بهبود شرایط زندگی این افراد است، در مورد دختران  فراری تلاش برای بازگشت آنها به خانه اغاز می شود. زنان  خیابانی در مراکز ویژه ای توسط سازمان  بهزیستی تحت آموزش های مختلفی همچون مهارت های زندگی قرار می گیرند. یکی از اهداف مهم سازمان  بهزیستی بازپیوند اجتماعی زنان  آسیب دیده و خیابانی است و تلاش می شود تا با حمایت از آنها زمینه برای بازگشت شان به جامعه فراهم شود. برای همین برخی از زنان  بی خانمان  توسط سازمان بهزیستی جذب بعضی مراکز می شوند و به برخی دیگر از آنها مجوز اسکان موقت ۶ ماهه تا یک سال داده می شود تا در مراکز بهزیستی زمینه بازپروری آنها  فراهم شود.هر سال  تعداد زیادی از زنان بی خانمانی که جذب بهزیستی می شوند، پس از مدتی مستقل شده و دوباره به جامعه بر می گردند.

کم لطفی در حق آنها که در خط مقدم مبارزه با آسیب های اجتماعی هستند

*اورژانس اجتماعی با این گستردگی وظایف و اهمیت فعالیت هایش چقدر نیرو دارد ؟

ما در ۳۶۰ مرکز اورژانس اجتماعی در کشورحدود ۴ هزارنفر پرسنل داریم. مشکلاتی هم در این خصوص وجود دارد. مسئولان باید بهای بیشتری به نیروهای اورژانس اجتماعی بدهند. مدت هاست در تلاش هستیم وضعیت شغلی این افراد را باثبات تر کنیم. چون همکاران مان در اورژانس اجتماعی در خط مقدم مبارزه با آسیب های اجتماعی فعالیت می کنند و در واقع باید گفت، اورژانس اجتماعی پیشانی مبارزه با آسیب های اجتماعیدر کشوراست، باید نیروهای این خط تقویت شوند و من معتقدم این افراد باید حقوق و مزایای بالایی داشته باشند، اما گاهی مورد بی مهری قرار می گیرند